Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
амерыканскай літаратуры і мастацтве канца 18 — пач. 19 ст., які характарызаваўся асаблівай увагай да перажывагпіяў чалавека і вызначаўся чуллівасцю; 2) празмерная чуллівасць, уражлівасць.
СЕНТЫМЕНТАЛЬНЫ (фр. sentimental) — 1) які мае адносіны да сентыментатзму як літаратурнамастацкага кірунку; 2) залішне чуллівы, пяшчотны, здольны лёгка расчуліцца.
СЕНТЭНЦЫЯ (лац. sententia = думка, меркаванне) — выказванне павучальнага характару, мараль.
СЕНТЭСІМА (ісп. centesimo, ад лац. centum = сто) — разменная манета Панамы, Уругвая, Чылі, роўная 1/100 іх нацыянальных грашовых адзінак.
СЕНЬЁР 1 (лац. senior = старэйшы) — землеўладальнік у сярэдневяковай Зах. Еўропе, пгго меў неабмежаваную ўладу на тэрыторыі, якой валодаў; вярхоўны феадал (сюзерэн) у адносінах да сваіх васалаў.
СЕНЬЁР 2 (ісп. senor, ад лац. senior = старэйшы) — форма ветлівага звароту да мужчыны ў Іспаніі. СЕНЬЁРА (ісп. senora) — форма ветлівага звароту да жанчыны ў Іспаніі.
СЕНЬЯРАТ (с.-лац. senioratus, ад лац. senior = старэйшы) — 1) форма спадчыннасці, паводде якой трон або маёмасць пераходзіць самаму старшаму члену рода; 2) улада сеньёра ў сярэдневяковай Зах. Еўропе.
СЕНЬЯРЫТА (ісп. sefiorita, ад senora = сеньёра) — форма ветлівага звароту да дзяўчыны ў Іспаніі.
СЕНЬЯРЫЯ (фр. seigneurie) — коглплекс феадальнай зямельнай уласнасці і звязаных з ёю правоў сеньёра на сялян у сярэдневяковай Зах. Еўропе.
СЕНЬЯР^Н-КАНВЁНТ (ад лац senior = старэйшы + conventus = сход) — 1) сход прадстаўнікоў делегацый у радзе краін, на якім вырашаюцца розныя арганізацыйныя пытанні праходзячага з’езда; 2) савет старэйшын у парламенце рада краін, што складаецца з лідэраў палітычных партый.
СЕПАРАТАР (лац. separator = аддзяліцель) — апарат для выдзялення якога-н. рэчыва з саставу другога (напр. с. для малака).
СЕПАРАТНЫ (лац. separatus = аддзелены) — 1) асобны, адасоблены (напр. с-ая група); 2) які вядзецца, заключаецца без ведама і згоды саюзнікаў (напр. с. мір).
СЕПАРАТЬІЗМ (фр. separatisme, ад лац. separatus = аддзелены) — 1) імкненне да аддзялення, адасаблення, да самастойных ад грамадства дзеянняў; 2) рух нацыянальных меншасцей за ўтварэнне самастойных дзяржаў.
СЕПАРАТЫСТ (фр. separatiste, ад лац. separatus = аддзелены) — прыхільнік сепаратызму.
СЕПАРАЦЫЯ (лац. separatio = аддзяленне) — 1) аддзяленне аднаго рэчыва ад другога, выдзяленне аднаго рэчыва з саставу другога; 2) адасаблепне ад дзяржавы часткі яе тэрыторыі.
СЕІІАРЫРАВАЦЬ (лац. separare = аддзяляць) — аддзяляць адно рэчыва ад другога пры дапамозе сепарапіара.
СЕПЕДОНІЙ (н -лац. sepedonium) — недасканалы грыб сям. маніліевых, які паразітуе на шапкавых базідыяльных грыбах.
СЕПТАБАЗІДЫЙ (н.-лац. septobasidium) — базідыяльны грыб сям. септабазідыевых, які развіваецца на галінках і лісці раслін, пашкоджаных насякомымі сям. шчытовак.
СЕПТАРЫЁЗЫ (ад септорыя) — хваробы раслін, якія выклікаюцца патагенпым грыбам септорыя.
СЕПТбРЫЯ (н.-лац. septoria) — недасканалы грыб сям. шаравідкавых, які паразітуе на злакавых, складанакветных, ясноткавых, ружавых, парасонавых раслінах.
СЕПТЫ (лац. septum = перагародка) — перагародкі ў раслінных і жывёльных арганізмах паміж поласцямі або масамі клетак.
СЕРАДЫЯГНОСТЫКА (ад лац serum = сываратка + дыягностыка) — вызначэнне груп крыві, распазнаванне захворванняў пры дапамозе імунных сываратак.
СЕРАКІ (фр. serac) — ледзяныя зубцы на паверхні ледніка.
СЕРАЛОГІЯ (ад лац. serum = сываратка + -логія) — раздзел імуналогіі, які вывучае ўласцівасці сывараткі крыві і іх змены пры захворваннях.
СЕРАЛЬ (фр. serail, ад тур. seraj < перс. saraj) — назва палаца і яго ўнутраных пакояў (гарэма) у султанскай Турцыі і некаторых іншых краінах Усходу.
СЕРАПРАФІЛАКТЫКА (ад лац serum = сываратка + прафілактыка) — папярэджагпіе ўзнікнення інфекцыйнай хваробы ўвядзеннем
сывараткі, у якой змяшчаюцца гатовыя антыцелы супраць гэтай хваробы.
СЕРАСКІР (тур. serasker < перс. sar’askar, ад sar = галава + ар. ’askar = воін) — галоўнакамандуючы ў султанскай Турцыі 16—18 ст., з 19 ст. — ваенны міністр.
СЕРАТАШН (ад лац. serum = сываратка + гр. tonos = напружанне) — біялагічна актыўнае рэчыва, якое рэгулюе абмен рэчываў, дзейнасць нервовай і сардэчна-сасудзістай сістэм.
СЕРАТЭРАШЯ (ад лац. serum = сываратка + тэрапія) — лячэнне інфекцыйнай хваробы шляхам увядзення хвораму антытаксічнай сывараткі.
СЕРАФІМ (ст.-яўр. seraphim) — шасцікрылы анёл вышэйшага рангу ў хрысціянскай і іудзейскай міфалогіі.
СЕРВА(ашд. serve = абслугоўваць) — першая састаўная частка складаных слоў, што адпавядае паняццям «які аўтаматычна рэгулюе», «які аблягчае ручное кіраванне».
СЕРВАЖ (фр. servage, ад лац. servus = раб) — від феадальнай залежнасці ў радзе краін сярэдневяковай Зах. Еўропы, які характарызаваўся найболыным абмежаваннем асабістых і грамадзянскіх правоў сялян.
СЕРВАКАМПЕНСАТАР (ад серва+ кампенсатар) — прыстасаванне, якое аблягчае пілоту паварот штурвала самалёта, памянпіаючы неабходны ціск на ручку.
СЕРВАЛ (парт. cerval) — драпежная жывёла сям. капіэчых, якая пашырана ў Афрыцы СЕРВАМАТбР (ад серва+ матор) — дапаможны рухавік для дыстанцыйнага аўтаматычнага кіравання або рэгулявання машын, апаратаў.
СЕРВАНТ (фр. servante) — буфет для пасуды, настольнікаў, сурвэтак і іншай сталовай бялізны. СЕРВЕЛАт (фр. cervelas) — сорт вэнджана-варанай каўбасы.
СЕРВЕР (англ. server, ад serve = падаваць мяч) — гулец, які ўводзіць мяч у гульню ў тэнісе і іншых спартыўных гульнях.
СЕРВІЗ (фр. service, ад servir = накрываць стол) — поўны набор сталовай ці чайнай пасуды з агульным мастацкім афармленнем на некалькі асоб.
СЕРВІЛІЗМ (ад лац. servilis = рабскі) — рабалепства, прыслужніцтва, рабская ўгодлівасць.
СЕРВІЛЬНЫ (лац. servilis) — рабалепны, угодлівы.
СЕРВІРАвАцЬ (фр. servir) — расстаўляць па пэўііых правілах пасуду, стравы, рыхтуючы стол для яды.
СЕРВЫ (лац. servus = раб) — прыгонныя сяляне ў сярэдневяковай Зах. Еўропе, якія знаходзіліся ў найбольш прыніжаным сацыяльным становішчы.
СЕРДАЛІК (ад гр. sardion) — мінерал класа сілікатаў, разнавіднасць халцэдону, каштоўны камень бледна-ружовага, чырвонага ці аранжавага колеру.
СЕРдзНЫ (ад лац. serum = сываратха) — 1) які выдзяляецца аба-
лонкай, што высцілае ўнутраныя поласці цела (брушыну, плеўру і інш.); 2) які мае адносіны да абалонкі, што высцілае ўнутраныя поласці цела і змешчаныя ў іх органы.
серпантАрый (н.-лац. serpentarium, ад лац. serpens, -ntis = змяя) — запаведнік, у якім утрымліваюць ядавітых змей і забіраюць ад іх яд.
СЕРПАНЦІН (фр. serpentin, ад лац. serpens, -ntis = змяя) — 1) скрутак доўгай вузкай каляровай папяровай стужкі, якую кідаюць у публіку на балях, карнавалах, маскарадах; 2) перан. участкі звілістай горнай дарогі.
СЕРПЕНЦІН (ад лац. serpens, -ntis = змяя) — мінерал класа сілікатаў белага, зялёнага і іншых колераў з разнастайнымі адценнямі; выкарыстоўваецца як абліцовачны матэрыял і для дэкаратыўных вырабаў.
СЕРПЕНЦППТ (ад серпенцін) — метамарфічная ультраасноўная горная парода, складзеная пераважна з серпенціну; сыравіна для вырабу вогнетрывалых матэрыялаў.
СЁРПУЛА (н.-лац. serpula) — базідыяльны грыб сям. каніяфоравых, які расце на апрацаванай драўніне ў пабудовах і ў лясах на павале хвойных і лісцевых дрэў.
СЕРПУЛА (н.-лац. serpula) — выкапнёвы кольчаты чарвяк сям. серпулідаў, насяляў марскія вадаёмы ў ардовіку — дэвоне.
СЕРПУЛІДЫ (н.-лац. serpulidae) — сямейства кольчатых чарвей класа многашчацінкавых; пашыраны ў морах, некаторыя жывуць у прэсных вадаёмах пячор Югаславіі.
с
СЕРСО (фр. сегсеай = абруч, ад лац. circus = кола) — гульня з тонкім лёгкім абручом, які падкідаюць і ловяць спецыяльнай палачкай, а таксама прылады для гэтай гульні (абручы і палачкі).' СЕРТЫФІКАТ (фр. certificat, ад лац. certus = верны + facere = рабіць) — 1) пазыковае фінансавае абавязацепьства дояржавы; 2) назва аблігацый спецыяльных дзяржаўных пазык; 3) дакумент са звесткамі пра асаріымент, колькасць, якасць тавару, які экспартуецца.
СЁРФШГ (англ. surfing) — від воднага спорту, які заключаецца ў тым, што спартсмен на спецыяльнай дошцы, стоячы, слізгаціць па прыбойных хвалях.
СЕРЫГРАФІЯ (ад гр. serikon = шоўк + -графія) — трафарэтны друк, пры якім фарба праціскаецца ракелем праз тонкую сетку.
СЕРЫН (ад гр. serikon = шоўк) — адна з найбольш пашыраных прыродных амінакіслот, якая ўваходзіць у склад амаль усіх бялкоў. СЕРЫЦЬІН (ад лац. sericum = шоўк < гр. serikon) — бялковае рэчыва, якое маеода ў коканах тутавага шаўкалрада.
СЕРЫЦЫТ (ад лац. sericus = шаўковы < гр. serikon) — мінерал класа сілікатаў, тонкалускавазая з шаўкавістым бляскам або валакністая разнавіднасць каліевай слюды.
СЁРЫЯ (фр. serie, ад лац. series = рад) — 1) рад аднародных прадметаў; паслядоўны рад дзеянняў, падзей, з’яў (напр. с. брашур, с. гімнастычных практыкаванняў); 2) адна з частак вялікага кінафільма; 3) разрад каштоўных папер, даку-
ментаў, абазначаны лічбамі або літарамі (напр. с. і нумар аблігацыі, с. пашпарта).
СЕРЫЯЛ (англ. serial, ад лац. serias = рад) — тэлевізійны фільм, які налічвае многа серый.
СЕРЭНАДА (фр. serenade, ад іт. serenata = вячэрняя песня) — 1) прывітальная песня ў гонар каханай у сярэдневяковай паэзіі; 2) лірычны музычны твор (гл. таксама альбарада 2), які выконваўся на адкрытым паветры.
СЕСБАШЯ (н.-лац. sesbania) — травяністая, кустовая або дрзвавая расліна сям. бабовых з жоўтымі, белымі або пурпуровымі кветаамі, пашыраная ў троггіках і субтропіках. СЁСІЯ (лац. sessio = пасяджэнне) — 1) пасяджэнні прадстаўнічага оргапа, суда, навуковай або грамадскай арганізацьгі; 2) перыяд здачы экзаменаў у ВНУ і тэхнікумах.
СЕСТбн (ад гр. sestos = прасеяны) — дробныя арганізмы (планктон), якія насяляаоць тоўшчу вады, а таксама завешаныя ў вадзе неарганічныя і арганічныя часцінкі (дэтрыт).
сестонафАгі (ад сестон + фагі) — водныя жывёлы, якія жывяцца сестонам.
СЕСТЭРІІЬПІ (лац. sestertius) — старажытнарымская дробная разменная манета, роўная 2— асам; чаканілася з 3 ст. да н.э. сеткрэАзія (н.-лац. setcreasia) — травяністая расліна сям. камялінавых з вузкім лісцем і дробнымі светла-пурпуровымі кветкамі, пашыраная ў Мексіцы і ЗША; на Беларусі вырошчваецца ў пакоях.
КНІГІ ОНЛАЙН
