Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
СІНКЛІТ (гр synkletos = скліканы) — 1) сход вьппэйшых саноўнікаў у Стараж. Грэцыі; 2) група духоўных асоб, духавенства; 3) перан. сход, сукупнасць якіх-н. асоб.
СШКОПА (гр. synkope = скарачэнне) — 1) муз. зрушэнне рытмічнага апорнага гуку з моцнай долі такта на слабую; 2) лінгв. выпадзенне ці апусканне аднаго ці некалькіх гукаў у сярэдзіне слова; 3) глыбокая непрытомнасць, выкліханая раптоўным заняпадам сардэчнай дзейнасці.
СШКРЭТЬІЗМ (гр. synkretismos = злучэнне) — 1) злітнасць, нерасчлянёнасць, якія характарызуюць першапачатковы, неразвіты стан якой-н. з'явы; 2) разнавіднасць эклектызму, неарганічнае спалучэнне разнародных элементаў — філасофскіх поглядаў, рэлігійных сістэм і інш.
сшбвія (ад гр. syn = разам + лац. ovum = яйцо) — вязкая празрыстая вадкасць, якая выдзяляецца абалонкай суставаў і служыць для іх змазкай.
СШОД (гр. synodos = сход) — 1) вышэйшы калегіяльны орган праваслаўнай рускай царквы з 1721 да 1917 г., зараз — дарадчы орган пры патрыярху Маскоўскай і ўсёй Русі; 2) сход духоўных і свецкіх асоб для вырапіэння спраў пратэстанцкай царквы.
СШбдЗІК (гр. synodikos = спадарожнае) — памінальная кніга ў праваслаўнай царкве, у якую запісваюцца імёны нябожчыкаў для памінання іх у час набажэнства.
СШОЛАГ (ад п.-лац. Sinae = Кітай + -лаг) — спецыяліст у галіне сіналогіі.
СШОШМЫ (гр. synonimos = аднайменны) — словы, блізкія па значэнню, але розныя па гучанню (напр. «работа» і «праца»).
сшбпсіс (гр. synopsis = агляд) — 1) зборнік звестак, нататак па якому-н. пытанню; зборнік тлумачэнняў рэлігійных твораў; 2) уст. звод розных поглядаў па якому-н. пытанню.
СШОПТЫК (ад сіноптыка) — спецыяліст у галіне сіноптыкі.
СШбіТГЫКА (гр. synoptikos = які ахоплівае вокам) — раздзел метэаралогіі, які вывучае працзсы фарміравання надвор’я з мэтай яго прадказвання.
СШСАРКдз (ад гр. syn = разам + sarks = мяса) — злучэнне касцей пры дапамозе папярочнапаласатых мышцаў.
СШтАгМА (гр. syntagma = літар. нешта аб’яднанае) — лінгв. інтанацыйна і рытмічна арганізаваная група слоў з адносна закончаным сэнсам.
СПГГАІЗМ (ад яп. sinto = дарога багоў) — пашыраная ў Японіі рэлігія, у аснове якой ляжыць культ прыроды і продкаў.
СІНТАКСІС (гр. syntaksis) — спосабы спалучэння слоў у словазлучэнні і сказы, а таксама раздзел граматыкі, які вывучае гэтую частку моўнай сістэмы.
СШТАКСбн (ад гр. syn = разам + піаксон) — адзілка любога рангу пры класіфікацыі расліннасці.
СШТАКТЫКА (гр. syntaktikos = які парадкуе) — раздзел семіётыкі, які вывучае сінтаксіс розных знакавых сістэм.
СШТЭЗ (гр. synthesis = злучэнне, спалучэнне) — 1) абагульненне дадзеных аналізу ў навуковым даследаванні; 2) атрыманне складаных хімічных рэчываў са злучэння больш простых.
СШТЭТЫКА (гр. synthetikos = які аб’ядноўвае) — сінтэпіычныя матэрыялы; вырабы з сінтэтычных матэрыялаў.
СІНТЭТЬІЧНЫ (гр. synthetikos) — 1) заснаваны на сінтэзе', с-ыя мовы — мовы, у якіх адносіны паміж словамі ў сказе выражаюцца формамі саміх слоў; 2) атрыманы шляхам сінтэзу (напр. с-ае валакно, с. каўчук); 3) аб’яднаны, абагульнены (напр. с. мастацкі вобраз).
СШУЗІЯ (гр. synusia = сумеснае прабыванне) — сукупнасць відаў раслін, якія адносяцца да адной або блізкіх жыццёвых формаў.
СШУРА (н.-лац. synura) — каланіяльная залацістая водарасць сям. сінуравых, якая трапляецца ў планктоне і сярод зараснікаў пры-
бярэжнай расліннасці прэсных вадаёмаў.
СІНУС (лац. sinus = выгін, крывізна) — 1) мат. адна з трыганаметрычных функцый вугла, у прамавугольным трохвугольніку роўная адносінам катэта процілеглага вугла да гіпатэнузы', 2) анат. поласць, пазуха ў якім-н. органе цела.
СШУСГГ (ад лац. sinus = пазуха) — запаленне слізістай абалонкі прыдаткавых пазух носа.
СШУСОІДА (ад сінус + гр. eidos = выгляд) — хвалепадобная крывая лінія, якая ррафічна паказвае змяненні сінуса ў залежнасці ад змянення вугла.
СІНХАНДРбз (ад гр. syn = разам + chondros = храсток) — анат. нерухомае або маларухомае злучэнне касцей паміж сабой (сінартроз) пры дапамозе храстка.
СШХГГРЫЙ (н.-лац. synchytrium) — ніжэйшы грыб сям. сінхітрыевых, які паразітуе на раслінах сям. казяльцовых, ясноткавых, малачаевых, паслёнавых і ііпп.
СШХРА(гр. synchronos = адначасовы) — першая састаўная частка складаных слоў, якая паказвае на адначасовасць дзеяння.
СШХРАГЕНЕРАТАР (ад сінхра+ генерапгар) — прыбор, які выпрацоўвае сігналы, нгго забяспечваюць сінхранізацыю работы асобных элементаў або вузлоў складаных прыбораў або сістэм.
СШХРАКАНТАКТ (ад сінхра+ кантакт) — кантактнае ўстройства ў механізме затвора фотаапарата, якое пры націсканні спускавой кнопкі замыкае ланцуг запаль-
вання лямпы-ўспышкі сінхронна з работай затвора.
СШХРАМАРКЁТЫНГ (ад сінхра+ маркетынг) — від дзейнасці фірмы па рэгуляванню попыту, які вагаецца ў сувязі з сезонным характарам вытворчасці і (або) спажывання.
СШХРАМІЯ (ад гр. syn = разам + chroma = колер, фарба) — адна з назваў мазаічнага друку, калі адначасова друкуюць некалькімі фарбамі з адной друкарскай формы.
СШХРАНАСКОП (ад гр. synchronos = адначасовы + -скоп) — электравымяральны прыбор, які паказвае наяўнасць сінхранізацыі вагальных працэсаў у двух струменях пераменнага току.
СІНХРАНІЗАВАЦЬ (гр. synchronize = існую адначасова) — праводзіць сінхранізацыю.
СШХРАНІЗАТАР (ад сінхранізацыя) — прыстасаванне, прызначанае для сінхранізацыі якіх-н. працэсаў або работы механізмаў.
СІНХРАШЗАЦЫЯ (ад гр. synchronize = існую адначасова) — 1) прывядзенне да сінхранізму дзвюх або некалькіх з’яў ці працэсаў, якія перыядычна змяняюцца; 2) наяўнасць на электраэнцэфалаграме аднолькавых па частаце біяэлектрычных патэнцыялаў (параўн. дэсінхранізацыя).
СШХРАШЗМ (гр. synchronismos) — дакладнае супадзенне ў часе дзвюх або некалькіх з’яў ці працэсаў, адначасовасць.
СІНХРАНІЯ (ад гр. synchronos = адначасовы) — 1) лінгв. суіснаванне і ўзаемазалежнасць элементаў
мовы ў які-н. перыяд яе гісторыі (параўн. дыяхранія}, 2) тое, што і сінхрашзм.
СШХРАТРОН (ад сінхра+ -трон) — устаноўка для паскарэння руху электронаў.
СШХРАФАЗАТРбН (ад сінхра+ фазатрон) — устаноўка для паскарэння руху пратонаў.
СШХРАЦЫКЛАТРОН (ад сінхра+ цыклатрон) — тое, што і фазатрон.
сшхрднны (гр. synchronos = адначасовы) — 1) адначасовы, які супадае ў часе; с. электрар у х а в і к — электрарухавік пераменнага току з аднолькавымі частотамі вярчэння ротара і магнітаага поля статара; 2) лінгв. звязаны з апісаннем мовы ў дадзены перыяд часу.
СШЦЬПЦЙ(н,-лац. syncytium, ад гр. syn = разам + kytos = клетка) — біял. тып тканкі ў жывёл і раслін з няпоўным размежаваннем клетак, сукупнасць участкаў прапіаплазмы, звязаных пратаплазмавымі перамычкамі.
СІНЬЁР (іт. signor) — форма ветлівага звароту да мужчын у Італіі. СШЬЁРА (іт. signora) — форма ветлівага звароту да жанчыны ў Італіі.
СШЬЯРЫНА (іт. signorina) — форма ветлівага звароту да дзяўчыны ў Італіі.
СШЬЯРЫЯ (іт. signoria = улада) — 1) орган дзяржаўнага самакіравання ў італьянскіх гарадахкамунах у 13—14 ст.; 2) форма палітычнага ладу рада гарадоў Італіі ў 13—16 ст., пры якой уся паўната грамадзянскай і ваеннай улады за-
С
сяроджвалася ў руках аднаго гтравіцеля — сіньёра.
СШЭКАЛбгіЯ (ад гр. syn = раза.м + экалогія) — раздзел экалогіі, які вывучае жыццё згуртаванняў розных відаў арганізмаў і іх узаемаадносіны з асяроддзем (параўн. аўтаэкалогія).
СШАІ (інд. sipachi, ад перс. sepahi = салдат) — наёмныя салдаты англійскага каланіяльнага войска ў Індыі, якое фарміравалася з мясцовых жыхароў у 18 — першай пал. 20 ст.
СІПУНКУЛІДЫ (н.-лац. sipanculida) — клас кольчатых чарвей; жывуць на дне мораў.
СІРОКА (іт. sirocco, ад ар. sark = усход) — сухі гарачы паўднёвы або паўднёва-ўсходні вецер у Міжземнамор’і.
СЕРОП (фр. sirop, ад ар. sarab = напітак) — канцэнтраваны раствор цукру ў вадзе або натуральным фруктовым ці ягадным соку.
СІРТАКІ (гр. syrtaki) — групавы танец па матывах грэчаскіх народных мелодый, тэмп якога ў часе яго выканаішя паступова паскараецца.
СЕРЫН (гр. seiren = сірэна) — 1) фантастычная птушка з тварам і грудзьмі жанчыны ў даўняй усходнеславяііскай літаратуры; 2) невялікая птушка сям. соў.
СІРЫНГАМІЭЛІЯ (ад гр. sjtinks, -ngos = яма + myelos = шпік, мозг) — нервовая хвароба, якая характарызуецца ўтеарэннем поласцей у спінным мозгу.
СІРЬІНКС (гр. syrinks = дудка) — духавы музычны інструмент, раз-
навіднасць мнагаствольнай флейты.
СІРЭНА (лац. siren, ад гр. seiren) — 1) міфічная марская істота ў старажытнагрэчаскай міфалогіі ў выглядзе жанчыны з хвастом рыбы, якая сваімі спевамі заваблівала маракоў у небяспечныя месцы; 2) сігнальны гудок, які дае моцны і рэзкі гук.
СІРЭНЫ (н.-лац. sirenia, ад гр. seiren = марская німфа) — атрад буйных водных млекакормячых з ластамі і хваставым плаўніком; жывуць у цёплых морах.
СІСІТЬП (гр. syssitia) — грамадскія абеды за сталамі пад адкрытым небам з аднолькавай ежай дчя ўсіх, якія арганізоўваліся ў некаторых старажытнагрэчаскіх дзяржавах (у Спарце, на востраве Крыт і інш.).
СІСТАЛА (гр. systole = скарачэнне, сцісканне) — рытмічнае скарачэнне мышцы сэрца, пры якім кроў нагнятаецца ў артэрыяльную сістэму; разам з дыясталай (расслабленнем мышцы сзрца) складае цыкл сардэчнай дзейнасці.
СІСТЭМА (гр. systema = цэлае, складзенае з частак, злучэнне) — 1) сукупнасць заканамерна звязаных паміж сабой элементаў (прадметаў, з’яў, поглядаў, ведаў і г.д.), якія складаюць пэўпае цэласнае ўтварэнне, адзінства; 2) пэўны парадак у размяшчэнні і сувязі частак чаго-н. (напр. с. механізмаў); 3) форма арганізацыі чаго-н. (напр. выбарчая с.); 4) сукупнасць прынцыпаў, якія служаць асновай якога-н. вучэння (напр. філасофская с. Гегеля); 5) форма грамадскага ладу (налр. дзяржаўная с.);
6) сукупнасць устаноў, аб’яднаных у адно цэлае (напр. с. Акадэміі навук); 7) сукупнасць органаў, якія маюць агульную функцьпо (напр. нервовая с.); 8) канструкцыя (напр. с. самалёта); 9) геал. сукупнасць пластоў горных парод, якія ўтварыліся на працягу геалагічнага перыяду; 10) звычайнае, рэгулярнае, прьівычнае.
СІСТЭМАТЫЗАВАЦЬ (фр. systematiser, ад гр. systema = цэлае, складзенае з частак, злучэнне) — размяшчаць што-н. у вызначалым парадку і сувязі частак, прыводзіць у сістэму.
СІСТЭМАТЫЗАЦЫЯ (фр. systematisation, ад гр. systema = цэлае, складзенае з частак, злучэнне) — размяшчэкне чаго-н. у вызначаным парадау і сувязі частак, прывядзенне ў сістэму.
КНІГІ ОНЛАЙН
