Слоўнік іншамоўных слоў
У 2 т. Т. 2
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя
Памер: 736с.
Мінск 1999
СПЕРМАТАФІТЫ (ад гр. sperma, -atos = семя + -фіты) — вышэйшыя расліны, насенныя расліны.
СПЕРМАТАФОРЫ (ад гр. sperma, -atos = семя + -фор) — капсулы, запоўненыя сперматазоідамі, якія характэрны для некаторых малюскаў, членістаногіх і земнаводных.
СПЕРМАТАЦЬІТЫ (ад гр. sperma, -atos = семя + -цыты) — мужчынскія палавыя клеткі ў перыяд росту і даспявання.
СПЕРМАТЫДЫ (ад гр. sperma, -atos = семя + eidos = выгляд) — мужчынскія палавыя клеткі ў апошні перыяд сперматагенезу.
СПЕРМАТЭКА (ад сперма + -тэка) — 1) орган у гермафрадытнай палавой сістэме некаторых плоскіх і кольчатых чарвей, у які паступае сперма другой асобіны; 2) частка жаночага палавога апарата многіх жывёл, якая служыць для працяглага захавання спермы. СПЕРМАЦЫЙ (ад гр. sperma = семя) — нерухомая мужчынская палавая клетка чырвоных водарасцяў, некаторых груп грыбоў.
СПЕРМАЦЭТ (ад сперма + гр. ketos = кіт) — воскападобнае рэчыва, якое змяшчаецца ў асобных поласцях галавы кашалота і ўжываецца ў парфумерыі і медыцыне. СПЕРМІЙ (ад гр. sperma = семя) — мужчынская палавая клетка (гамета) пакрыганасенных і большасці голанасенных раслін.
СПЕРМІН (ад гр. sperma = семя) — арганічнае рэчыва, якое здабываецца з семянной вадкасці жывёл і ўжываецца як лекавы сродак, што ўмацоўвае нервовую сістэму.
СПЕЦЫІ (лац. species) — вострыя пахучыя прыправы да ежы, напр. карыца, шафран, перац, ваніль, гарчыца, лаўровы ліст.
СПЕЦЫФІКА (п.-лац. specificus = асаблівы) — тое, што ўласціва толькі дадзенаму прадмету ці з’яве, іх асаблівасць.
СПЕЦЫФІКАВАЦЬ (п.-лац. specificare) — 1) рабіць пералік спецыфічных асаблівасцей чаго-н., класіфікаваць; 2) складаць дакумент з пералікам частак якога-н. вырабу.
СПЕЦЫФІКАЦЫЯ (с.-лац. specificatio) — 1) вызначэнне і пера-
лік спецыфічных асаблівасцей, на якія неабходна звярнуць асаблівую ўвагу; 2) тэхнічны дакумент з пералікам частак якога-н. вырабу.
СПЕЦЫФІЧНЫ (лац. specificus = асаблівы) — уласцівы толькі дадзенаму прадмету ці з’яве, асаблівы.
СПЕЦЫЯЛІЗАВАцЬ (фр. specialiser, ад лац. specialis = асаблівы) — 1) даваць спецыяльныя веды ў якой-н. галіне, навучаць якой-н. спецьіяльнасці; 2) абмяжоўваць вытворчую дзейнасць якой-н. спецыяльнай галіной.
СГТЕЦЫЯЛІЗАЦЫЯ (фр. specialisation, ад лац. specialis = асаблівы) — 1) набыццё спецыяльных ведаў у якой-н. галіне, праца ў вузкай спецыяльнасці; 2) абмежаванне вытворчай дзейнасці якой-н. спецыяльнай галіной; 3) падзел працы на асобныя аперацыі; 4) асаблівыя рысы прыстасавання арганізмаў да ўмоў існавання, уласцівыя дадзенаму віду жывёл (напр. аднапальцая канечнасць каня).
СПЕЦЫЯЛІСТ (лац. specialis = асаблівы) — асоба, якая валодае прафесійна спецыяльнымі ведамі і навыкамі ў якой-н. галіне навукі, тэхнікі, вьггворчасці, мастацтва; майстар сваёй справы.
СПЕЦЫЯЛЫІЫ (лац. specialis = асаблівы) — 1) асобы, прызначаны толькі для каго-н., чагон. (напр. с. рэйс); 2) звязаны з асобнай галіной навукі, тэхнікі, вытворчасці, мастаіггва (напр. с-ая навучальная ўстанова, с-ая тэрміналогія).
СПІДВЕЙ (англ. speedway, ад speed = хуткасць + way = шлях, дарога) — мотагонкі на гаравым,
земляным, травяным або ледзяным трэку.
СПІДОМЕТР (ад англ. speed = хуткасць + -метр) — прыбор для вымярэння хуткасці руху транспартных машын і пройдзенай адлегласці.
СШЖАРНЯ (польск. spizamia) — кладоўка.
СШКАТА (іт. spiccato) — асобны кідок смычка на кожную ноту пры ігры на смычковых інструментах.
СПІКЕР (англ. speaker, ад speak = гаварыць) — 1) старшыня парламента ці (у парламентах некаторых краін) яго ніжняй палаты; 2) асоба, якая аб’яўляе гледачам рашэнне суддзяў на спаборніцтвах па боксу.
СГЙКУЛЫ (лац. spiculum = кончык, лязо) — 1) невялікія кароткачасовыя выступы храмасферы каля краю сонечнага дыска; 2) шкілетныя элементы некаторых беспазваночных жывёл (напр. іголкі ў губак); 3) часткі мужчынскага палавога органа ў круглых чарвей.
СПІЛІТЫ (ад гр. spilas = скала + -літ) — эфузіўныя горныя пароды, утеораныя ад падводных вулканічных вывяржэнняў; змяшчаюць многа натрыю.
СПІН (англ. spin = вярчэнне) — уласны момант колькасці руху элемептарнай часціцы (электрона, пазітрона, пратона, нейтрона і інш.).
СГПНАКЕР (англ. spinnaker) — дадатковы трохвугольны парус на спартыўных парусных лодках.
СШНАЛЬНЫ (ад лац. spina = хрыбет) — які адпосіцца да пазваночніка або спіпнога мозгу.
СШНАР (ад англ. spin = вярцецца) — матэматьгчная велічыня, якая характарызуецца асаблівым законам ператварэння ў выпадку пераходу ад адной сістэмы каардынат да іншай.
СШНЁТ (іт. spinetta, ад Spinetti = прозвішча іт. музычнага майстра) — невялікі клавесін чатырохвугольнай або трохвугольнай формы з адзінарнымі струнамі і гукарадам да чатырох актаў.
С11ІН1НГ (англ. spinning, ад spin = вярцецца) — рыбалоўная снасць, якая складаеода з вудзільна, катушкі з наматанай лёскай і блясны
СШНТАРЫСКОП (ад гр. spintharis = іскра + -скоп) — прыбор для візуальнага вывучэння альфачасціц, якія выпраменьваюцца радыеактыўнымі рэчывамі.
С111РАГІРА (н.-лац. spirogyra, ад гр. speira = выгіб + gyros = кола) — ніткаватая зялёная водарасць сям. спірагіравых, якая трапляецца ў прэсных вадаёмах са стаячай вадой, утвараючы пену.
СШРАГРАМА (ад лац. spirare = дыхаць, выдыхаць + -грама) — графічны адбітак рухаў лёгкіх у працэсе работы.
сшрагрАфія (ад лац. spirare = дыхаць, выдыхаць + -графія) — запіс работы лёгкіх пры дапамозе спірографа (гл. таксама пнеўмаграфія).
СГПРАЛЬ (фр. spirale, ад гр. speira = выгіб) — 1) мат. незамкнутая крывая лінія, якая ўтварае пгэраг завіткоў вакол пункта на плоскасці або вакол восі; 2) спружына або
дрот у выглядзе віткападобнай лініі (напр. с. электрьгчнай пліткі).
СПІРАМЕТРА (н.-лац. spirometга) — гельмінт сям. дыфілабатрыідаў паразітуе ў кішэчніку драпежных млекакормячых.
СПТРАМЕТРЫЯ (ад лац. spirare = дыхаць, выдыхаць + -метрыя) — вымярэнне жыццёвай ёмістасці лёгкіх пры дапамозе спірометра.
СШРАНТ (лац. spirans, -ntis = які дзьме) — лінгв. фрыкатыўны зычны гук.
СШРАТЭШЯ (н.-лац. spirotaeпіа) — аднаклетачная або каланіяльная зялёная водарасць сям. мезатэніевых, якая пашырана пераважна ў кіслых забалочаных вадаёмах, каналах, лужынах, на вільготных імхах, глебе і скалах.
СШРАХЕТОЗЫ (ад спірахеты) — інфекцыйныя хваробы людзей і некаторых жывёл, якія выклікаюцца спірахетамі (напр. зваротны тыф, сіфіліс).
сшрахйты (ад гр. speira = выгіб + chaite = валасы) — група хваробатворных бактэрый, якія маюць выгляд доўгіх спіральных нітак; пашыраны ў прэсных вадаёмах.
СШРОГРАФ (ад лац. spirare = дыхаць, выдыхаць + -граф) — прыбор для запісу работы лёгкіх.
СШРОМЕТР (ад лац. spirare = дыхаць, выдыхаць + -метр) — прыбор дпя вымярэння аб’ёму паветра, якое вьпптурхоўваецца з лёгкіх пры выдыху.
СШРбРБІС (н.-лац. spirorbis) — выкапнёвы кольчаты чарвяк сям.
серпулідаў, насяляў марскія вадаёмы ў ардовіку.
СШРТОМЕТР (ад спірты + -мепгр) — арэометр са шкалой для вызначэння моцнасці спіртавых раствораў.
СШРТЫ (англ. spirits, ад лац. spiritus = дыханне, дух) — арганічныя злучэнні, якія змяшчаюць адну або некалькі гідраксільных груп (ОН) у малекуле; выкарыстоўваюцца для вырабу алкагольных напіткаў, а таксама ў мсдыцьше і ў тэхнічнай прамысловасці (напр. этылавы с., метылавы с., борны с., камфорны с. і інш.).
СГПРУЛІНА (н.-лац. spirulina) — ніткаватая сіне-зялёная водарасць сям. асцыляторыевых, якая пашырана ў прэснай, саланаватай і салёнай вадзе, у гнілым іле і глебе.
СШРЫЛЫ (н.-лац. spirilla, ад гр. speira = выгіб) — бактэрыі, якія маюць форму спіральна выгнутых або дугападобных палачак; жывуць у вадаёмах, глебе, трапляюцца ў гноі, страўніку жьшёл.
СШРЫТУАЛІЗМ (фр. spiritualisme, ад лац. spiritualis = духоўны) — ідэалістычнае філасофскае вучэнне, паводле якога дух (душа) з’яўляецца першаасновай свету.
СШРЬІТУС (лац. spiritus = дыханне, дух) — разм. спірт.
СШРЫТЫЗМ (фр. spiritisme, ад лац. spiritus = душа, дух) — містычная вера ў замагільнае жыццё душ памерлых і ў магчымасць зносін з імі, а таксама ўяўныя зносіны з душамі памерлых пры дапамозе розных прыёмаў (вярчэнне сталоў, сподачкаў і інш.).
СШРЫФЕРЫДЫ (н.-лац. spiriferida) — атрад вымерлых замковых брахіяподаў, якія жылі ў ардовіку — юры.
СШРЫЧУЭЛ (англ. spiritual = духоўны) — духоўная песня амерыканскіх неграў.
СШРЭЯ (н.-лац. spiraea) — кустовая расліна сям. ружавых з белымі, ружовымі або чырвонымі кветкамі ў парасонападобных суквеццях, пашыраная пераважна ва ўмераных зонах; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
СГПЧ (англ speech) — кароткая прывітачьная застольная прамова. СШЧРАЙТЭР (ад англ. speech = прамова + writer = які піша) — асоба, якая піша тэкст прамовы, даклада для другой асобы, што выступае як аўтар (такімі з’яўляюцца саветнікі, памочнікі пры кіраўніках).
СПЛАНХНАЛбгіЯ (ад гр. splanchnon = вантробы + -логія) — раздзел анатоміі, які вывучае вантробы чалавека і жывёл.
СПЛАНХНАПЛІЎРА (ад гр. splanchnon = вантробы + плеўра) — сценка другаснай поласці цела, якая прьілягае да кішэчнай трубкі. СПЛАНХНАПТбз (ад гр. splanchnon = вантробы + -птоз) — тое, што і энтэраптоз.
СПЛАНХНАТдм (ад гр. splanchnon = вантробы + tome = адрэзак) — брушны несегментаваны аддзел сярэдняга зародкавага лістка хордавых жывёл і чалавека.
СШІАХНУМ (н.-лац. splachnum) — лістасцябловы мох сям. сплахнавых, які расце на вільготных пашах і балотах.
; С
СПЛЕНАМЕГАЛІЯ (ад гр. splen = селязёнка + megas, -alos = вялікі) — павелічэнне селязёнкі ў сувязі з яе захворваннем або хваробамі крыві, печані і інш.
СПЛЕНІН (ад гр. splen = селязёнка) — лекавы гарманальны прэпарат, які выкарыстоўваецца пры лячэнні таксікозаў, прамянёвай хваробы і інш.
СПЛШ (англ. spleen, ад гр. splen = селязёнка) —уст. сумны настрой, апатыя, хандра.
СПЛГГ (англ. split) — драбленне нерэалізаваных акцый карпарацыі на болыпую колькасць пры захаванні прапарцыянальнасці іх размеркавання сярод акцыянераў.
СПОНДЫЛААРТРЫТ (ад гр spondylos = пазванок + артрыпі) — запаленне міжпазвапковьгх суставаў (параўн. спондылаартроз).
СПОНДЫЛААРТРОЗ (ад гр spondylos = пазванок + артроз) — хранічнае незапаленчае захворванне міжпазванковых суставаў.
СПОНДЫЛАЛІСТЭЗ (ад гр. spondylos = пазванок + olisthesis = слізганне) — змяшчэнне пазванка ўперад у выніку траўмы або паталагічнага працэсу ў міжпазванковым дыску.
КНІГІ ОНЛАЙН
