Архан Памук
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 500с.
Мінск 2018
ны за сваіх сучаснікаў, yeix стамбульскіх пісьменнікаў, калі выказваў свае незвычайныя плоцевыя прыхільнасці, густы і сімпатыі. 3 самых першых тамоў «Энцыклапедыя Стамбула» стракаціць захопленымі апісаннямі прыгажосці маладых мужчын і юнакоў, яны ўзнікаюць пры любой нагодзе і іх робіцца штораз болын. Вось, напрыклад, Мірыалем Ахмет-ага, адзін з пажоў султана Сулеймана Заканадаўцы, моцны герой, небывалы цмок у чалавечым абліччы, рукі якога былі нібы галіны чынары... А вось цырульнік Джафер, пра якога Ульві Чэлебі, прыдворны паэт XVI стагоддзя, у паэме «Шэхрэнгіз», прысвечанай праслаўленню прыгажосці стамбульскіх рамеснікаў, кажа: «Юнак, аб чыёй прыгажосці складаліся легенды». У іншым артыкуле энцыклапедыі — «Сірата Ахмет, гожы шавец» — расказвалася пра героя аднайменнай стамбульскай казкі, «чыстага юнака пятнаццаці-шаснаццаці гадоў». «Ён быў басаногі, а шаравары яго мелі сорак за-
плат, і праз дзіры ў кашулі праглядвала голае цела, аднак прывабнасць яго была нібы глыток вады, бровы — што пячатка самой прыгажосці на лбе, валасы як жураўліныя пёры, скура залаціста-смуглявая, позірк — кемлівы, гаворка — чароўная, а целам ён быў нібы штылет»'.
У артыкулах з першых тамоў Качу як выдавец разам з паслухмянымі мастакамі сваёй энцыклапедыі распрацоўвае малюнкі гэтых басаногіх міфічных герояў і, нібы прыдворныя паэты, якія бясстрашна ўсхвалялі прыгажосць юнакоў, застаецца ў межах літаратурных прыёмаў і законаўжанру. У артыкуле «Навік» ён узвышае адносіны паміж навабранцамі корпуса янычараў, бязвусымі юнакамі, і «зухаватымі, багатырскага выгляду ваярамі», якія бяруць маладых пад сваё крыло. У артыкуле «Джыван» пасля заўвагі: «Прыгажосць, апяяная прыдворнымі паэтамі, — гэта мужчынская прыгажосць» — ён заўзята паглыбляецца ў падрабязнасці гісторыі слова «джыван», якое азначае «заўсёды юны, чысты і моцны хлопец». Асцярожны стыль такіх апісанняў, па-майстэрску ўплеценых у гістарычныя, літаратурныя або культурныя звесткі з першых тамоў, у наступных тамах ператвараецца ў свабодныя прынагодныя размовы пра юных ды прыгожых хлопцаў і пра іх ногі. Так, у артыкуле «Марак Дабрылавіч» мы чытаем пра аднаго «вельмі сімпатычнага» маладога харвата, які служыў матросам на гандлёвым судне фірмы «Хайрые» і 18 снежня 1864 года, калі ягоны карабель швартаваўся каля прыстані ў Кабаташы, яго нагу заціснула паміж бортам парахода і прычалам (адзін з тых страхаў, якія жывуць у глыбіні душы любога стамбульца), а калі адарваная нага разам з ботам на ёй упала ў мора,
* Згаданая казка мае класічны сюжэт: бедны юнак, які зарабляў рамонтам старога абутку наведнікаў хамама, закахаўся ў прыгожую дзяўчыну з заможнай сям’і, прычым іншаверку — яўрэйку. Але спрытны памочнік прыводзіць яго да спаўнення мары.
малады харват толькі сказаў на гэта: «Бот зваліўся». Каб расказаць пра гожых юнакоў, маладых хлопцаў і басаногіх прыгожых хлопчыкаў у першых тамах, Качу мусіў разграбаць гісторыю асманскага грамадства, паэмы і папулярныя легенды, забытыя рукапісы з бібліятэк, у якія ніхто не заходзіў, паэтычныя дываны, дзіўныя кнігі, што засталіся з часоў асманскай стамбульскай культуры, варажбітныя кнігі, сурнамэ і такія важныя і цікавыя падшыўкі газет XIX стагоддзя (гісторыю пра прыгожага харвацкага матроса ён там і знайшоў).
Аднак у апошнія свае гады пастарэлы Качу з горыччу і злосцю ўсвядоміў, што не абмяжуе энцыклапедыю пятнаццаццю тамамі і ніколі не скончыць яе. Тады, каб захаваць вернасць сваім сімпатыям, ён зрабіўся абыякавым да пошуку пісьмовых крыніц. Ён пачаў складаць артыкулы для энцыклапедыі на адной і той самай падставе: пісаў пра самых розных юнакоў і хлопцаў, пра малых газетчыкаў, да якіх адчуваў асаблівую цікавасць, пра сімпатычных і чысцюткіх школьнікаў, якія па святах прадавалі значкі Турэцкага авіяцыйнага таварыства, з імі ён знаёміўся пры самых розных нагодах на вуліцах Стамбула, на мастах, у корчмах, кавярнях, казіно і клубах. Напрыклад, у дзявятым томе, публікацыя якога пачалася на дзясятым годзе выдання энцыклапедыі, калі Качу было шэсцьдзясят тры гады, на старонцы 4767 змешчаны артыкул пра «спрытнага хлопчыка-акрабата чатырнаццаці-пятнаццаці гадоў, знаёмства з якім адбылося недзе ў 1955-1956 годзе». Качу расказвае, як убачыў яго аднойчы вечарам у Гёзтэпэ, дзе сам правёў большую частку жыцця, на сцэне летняга тэатра «Энд»: «На ім былі белыя тапачкі, белыя штаны і белая трыкатажная майка з зоркай і паўмесяцам на грудзях, а калі ён выходзіў на пляцоўку і паказваў сваё майстэрства, то распранаўся да кароткіх белых шортаў; па яго чыстым, адкрытым і сімпатычным твары, яго бездакорных манерах, прыстойна-
ABABA. AR ABACI
ISTANBUL
AXSlKLOPEOiSl
911
ARABA ARAB AC:
Ji. filok pemb^ini tereih ettiler On y«b ys jmda idim. sok іуі baurianm. zamanm a» li ppianndan biri, evlidlanni rcncide clinemek Kin Ban vcrmiyoruni, atlann kofumlanna ince ceUklen orulmU* wh tcrtibi bir jey Irr taktinp Fenerbahce gereunde inks faytonu tie pngir sungur timarhane tackms gib: dola;irdt
• Kira arabaianaa gclinee ifayton, ku pa ve lando) Sita arabalar veya piyata arabaian diye ikiye aynlabilir. Ldks arabalar руаыya ркяш, ahtrlarta. arabahklarda duntr. varliji bustai araba ledank edecek mertebe-
ye varmanuf. fatat kira arahasi ile doiajma yi da keadine yetameyenlcr tarafmdaa ba tier salinarak tutulur. ku* konak arabas: cakasi ile binilirdi, buniar іауш inahdut sekiz on araba idi. sahtplen bu tuanet karfiiigi oldukga miihim bir para ahrdi
«Piyau kira arabalar: umumtyetle eski. ar bakimh, konak arabalannin «mekiiye ayпітціап idi Arabacilannin kiySfetleri de arabalan tadar pejmdrde idi
i Kona's arabalarmda la kira irabaUrmda da pUka yoktu kira arabalanmn meusup olduklan beiediye dWresinee venien numara lan fenerlehnsn lue rwc yaaltrdi Belediye dairelerince tan nm edilen tanfeyc gore beret alinir. tan fedc tesbd edilmcyen yerlere pararltkla gidiiirdi
«Fayton, kupa ve landobrdan bayka iki Cejit kira arabasi da ha vardt: Parajollar. Tenteler
«РагарГІаг lek alb veya pit at li olur du Q;ft athhnn diji basir «rgu kapUma. yandan binilir. dbrt кцікк faytondan far ki 8 n k i s m »-
mn daha $епіде. bir de k b r u k ycrine. uslunun bir tente ile ortulmt>$ oltnasi kli. Bakaayadan bir ka? araba cl'an Buyukada'da goriilmektcdir. Tek ath parajollann etaerisi hasir yerino diiz tahta карізта arabaUrdir. onlann son orneklerine de Kadikoyunde. BosUnci ve Ercnkoyunde rasthnir,
«Tente arabalar lek atli oiup arkadan himlir, normal dbrt kijilik arebalardir, alti kiyi bindigi de olur. Kinde £idi$ istika metise gore yan ve k a r s i I i k I i oturulur H&len bir kac tanc de Erenkoyu lie Goztepcde kalmiytir. ParajoUaria lenlelerin son dukuntulenne Sartycr ;le Beykozda da rasthnir Bu iki ge$it arabayi eck^k arabalar diyc de toplamak miimkdndur. Kism mugamba perdslcrle kapamrlar. ki« :?in tcntclcr parayollardan daha mahfuz arabalardir Gdztcpcdc ve Ercnkdyun-
Tek atl> Utn c»kli undik irab> (Retimt Neah)
Tek ath undik araba (Red»: Neribl
d.yaz ve kij oturaniardan varlikhca kimse ler ilk okulda okuyan cocukiarimn gidip gelmesi igin bu arabalardan birini ayhkla tutarlar Zamanimizda
КНІГІ ОНЛАЙН
