КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Дабірацца да Тыбету мы вырашылі на “перакладных” і пешшу. На тыя грошы, якія нам мусілі падараваць на вяселле, мы збіраліся купляць правіянт, цёплую вопратку ды квіткі на цягнікі. Калі грошы скончацца, трэба было б ісці пехатой і шукаць працу ў нешматлікіх паселішчах на нашым шляху. А калі прыйдзем у Тыбет, пагадзіліся расстацца. Мой муж пайшоў бы ў мужчынскі манастыр, а я — да аднаго ўяўнага барадатага незнаёмца, што чакаў мяне. Але мы не збеглі, не скралі грошы, не трэсліся ў грузавых цягніках, не абмарожвалі твары, не паміралі ад цынгі і не ўставалі раніцай пад гукі манастырскага звона. Мы прачнуліся мужам і жонкай і нікуды не пайшлі. Ланцугі працы-вячэры-ложку (тэлевізара ўдалося пазбегнуць) сталі абкручвацца вакол шыі і ўсё больш прызямляць, усё ўладней дыктаваць свае заўжды слушныя народна-мудрыя парады. Інстынкт самазахавання перамог! Ура! Мы схілілі галовы, божыя авечкі. Але ж сам чалавек, чалавек як Чалавек — гэта не пакорлівасць і не паслухмянасць. Чалавек ад самага пачатку — гэта бунт. Успомніце Адама і Еву. Што было б з імі, гэтымі жывёлінамі, калі б яны не аслухаліся, калі б яны хадзілі па тым нудным Эдэме, глядзелі на свет сваімі каровінымі вачыма і ўсміхаліся самазадаволена?! Чалавек — гэта пратэст, чалавек — гэта пошук, чалавек — гэта туга. “Мудры чалавек не жыве дома, ён вандруе, вандроўкі для яго — сапраўдная асалода. Ён нібы цудоўны лебедзь, што пакінуў сваё возера ў пошуках новага прытулку”, — вучыць будызм. А мы не пайшлі ў Тыбет. А мы заселі ў сваім возеры, што сталася балотам. Мы паслухаліся здаровага глузду, мы схавалі глыбей тугу і заляпілі ёй рот, каб не верашчала. Так робяць многія. Ва ўтульнасць чалавечай зграі, у цеплыню чужога смуроду мы кінулі долу свой Тыбет, мы кінулі ім пад ногі свой шлях. I шляхі тых многіх (бо кожны некалі меў свой адмысловы), і нашы таксама, раскрыжавалі зямлю пад нагамі. I на тым вытаптаным месцы стварылі горад. Мы не пайшлі ў Тыбет. Мы аддалі яго тым, хто ўмее з Тыбету рабіцьёмкія канапы, смачныя вячэры, прыгожыяапранахі іяшчэшмат якіх карысных рэчаў. Мы аддалі свой Тыбету рукі прафесіяналаў. Яны майстры сваёй справы. Ім давяраюць людзі... свой Тыбет. Тут усё пераблытана. Ніхто ўжо не знойдзе ўласнай дарогі, бо і шукаць не будзе, бо зусім забыўся, што яна некалі была. I каб нейкі бедачына, якому яшчэ часам свярбяць ногі няспраўджанымі шляхамі, не ўцёк, яны — і мы — учапіліся адзін у аднаго сяброўскімі абдымкамі, суседскімі позіркамі, шлюбнымі пацалункамі. I пільна сочым адзін за адным і самі за сабой, каб не збеглі. Але ёсць у мяне адна радасць. Я не аддала ўсё, я прыхавала некалькі каменьчыкаў для сябе. I ведаеце што? Камяні растуць. I, можа быць, калі-небудзь стануцца тым Тыбетам, з якога зроблены камп’ютар, на якім я ўсё гэта пішу”. *** У 2001 годзе студэнты нашага аддзялення выдалі першы нумар філасофска-літаратурнага часопіса “Паміж”. Я быў неверагодна шчаслівы. Яшчэ год пяць-шэсць таму мы шалелі ад узрушэння, калі пры тыднёвіку “Культура” пачалі раз на месяц выходзіць восем палос літаратурна-філасофскага сшытка “ЗНО”. А тут купка студэнтаў аднаго аддзялення невялікай інстытуцыі выдрукоўвае ўжо ўласны філасофскі часопіс! Цікавасць СМІ да новага выдання была нечакана актыўнай. Але не толькі таму, што яно было філасофскім... А найперш таму, што часопіс, да таго ж не абы-які, а філасофскі часопіс стварылі адныя дзяўчаты. (Сярод дзевяці адказных і безадказных рэдактараў пазначаны толькі адзін іншаполавец — Андрэй Казакевіч.) Але, як гэта звычайна бывае з новым выданнем, у яго стваральнікаў ніяк не атрымлівалася дамовіцца наконт назвы новага часопіса. Тэлефануюць, што ім трэба са мной параіцца. Я тады працаваў у склепе турысцкага рыштунку кашталянам (як назваў маю “каморніцкую” пасаду Алесь Разанаў). Канец траўня, спякота на вуліцы, а ў мяне прахалода. Без спеху цырую чарговы намёт. 3 вясёлым смехам пад скляпенні спускаецца ладная гурма дзяўчат. 3 усіх тых кароценькіх спаднічак і сукенак, што на іх апранутыя, у XVII ст. якой-небудзь фрэйлен матэрыі не хапіла б нават на сподняе. — Паміж, — кажуць. Я сарамліва апускаю вочы долу і вінавата пытаюся: — А вы падумалі, што хлопцы будуць думаць? Яны рагочуць: — Дык гэта ж цудоўна! Дадатковая рэклама. Зрэшты, эратычны падтэкст хоць і быў заўважаны, аднак не займеў асаблівай пагалоскі. Тым болей, што неўзабаве задажджыла. А філасофскі кантэкст у назвы быў багаты. Пра што і казалася ў рэдактарскай прадмове: “...Тое, чаго мы прагнем, немагчыма знайсці па-за межамі сябе. Але каб убачыць гэта, трэба заняць месца на мяжы Паміж дабром і ліхам, сном і чуйнаваннем, Паміж учора і заўтра, чорным і белым, каб расчыніць дзверы ўнутр сябе, каб злучыць усе супрацьлегласці адно ў той кропцы, якая мае бясконцую колькасць назваў, аднолькава не дасканалых. Што мы і робім”. Гартаю нумар, перачытваю тэксты. Апаноўвае захапленне, яшчэ мацнейшае, чым тады, у 2001 годзе. Скуль гэты фееверк нечаканых думак, параўнанняў, вобразаў у яшчэ не дыпламаваных дзяўчатак? I якая інтэлектуальная мужнасць, рашучасць, апантанасць! Адчуваю, што гатовы перадрукаваць у свае хронікі амаль увесь нумар, бо даўно не чытаў нічога лепшага... Пазней і спакваля інтэлектуальныя тэксты хораша навучыліся пісаць многія, але пакуль вучыліся пісаць суладна новым канонам, пагублялі адвагу і жарсць. I мяне, як і ў выпадку з маніфестамі бумбамлітаўцаў, ахоплівае глыбокі сум. Няўжо, думаю, усё самае адважнае і эўрыстычнае ствараецца ў эпохі тэктанічных ператрусаў, а як зямля пад нагамі перастае хадзіць хадуном, дык і пішуць роўненька, і мысляць, запыняючыся перад кожным святлафорам. Натуральна, я не магу перадрукоўваць усю тую асалоду ад першага нумара. Але і запыніцца толькі на пафаснай рыторыцы мне не даспадобы. Таму пераніцую сюды колькі фрагментаў з вялікай гаворкі, якую мы зладзілі для таго першага “Паміжа” ў тым жа склепе з Таццянай Слінкай, Таццянай Чыжовай і Ліляй Ільюшынай. Да месца будзе заўважыць, што гэтае сумоўе адбывалася праз нейкі год пасля таго, як пабачыла свет мая кніжка “Мяне няма. Роздумы на руінах чалавека”. Таму яна міжволі і паклалася ў под гаворкі. Таццяна Слінка: У філасофскай супольнасці, ды і не толькі там, Вы вядомыя як той, каго няма. Аднак падаецца, што Ваша дэкларацыя ўласнай адсутнасці была ўспрынятая ўсяго як эпатажнасць і выклік, але абсалютова не асэнсаваная як філасофская тэза. Можа, паспрабуйце ўдакладніць, што Вы мелі наўвеце пад гэтым “мяне няма”. — Наўрад ці хто, акрамя вернікаў, спадзяецца, што я-чалавеку можна падшукаць анталагічнае алібі, але мала хто ставіў пад сумнеў наяўнасць экзістэнцыйнага алібі ў я-чалавека. Тым болей падобны сумнеў немагчымы быў для класічнага экзістэнцыялізму, які абсалютызаваў “Я” і цалкам трымаўся гэтай абсалютызацыяй. У маім выпадку ўсё выглядае радыкальна інакш. Я схільны лічыць, што “Я” — гэта толькі граматычная катэгорыя, якую мяне вымушае ўжываць мова (прыкладам таму і дадзены сказ); “Я” патрэбнае не мне, а мове, бо мова ўсёй сваёю структурай угрунтаваная ў гэтае катэгарыяльнае “Я”. Дый наагул, калі класічны экзістэнцыялізм лічыў, што чалавек напампаваны экзістэнцыяй, як футбольны мячык паветрам, дык я мяркую, што ўнутры чалавека — “экзістэнцыйны вакуум” (формула Віктара Франкла, створаная дзеля апісання стану зняволеных у канцлагеры). Я — гэта толькі пэўнае месца, на прасторы якога атабарваюцца і гуртуюцца самыя розныя феномены бытнага і быцця: фізічныя, біялагічныя, сацыяльныя, рэлігійныя, нацыянальныя і г. д. Я — гэта адно тое, што ёсць мною, а насамрэч — мяне, як “Я”, няма... Дарэчы, я ўвогуле зачараваны феноменам Няма, прынамсі, ён мяне хвалюе і трывожыць у значна большай меры, чым феномен Ёсць. Таццяна Чыжова: А Вам не падаецца, што вось гэтае Ваша памкненне да Нішто, да Няма — гэта ўсяго толькі жаданне вярнуцца і замкнуць кола? Інакш кажучы, вярнуцца туды, дзе нас раней не было і дзе потым зноў не будзе? — Цікава!.. He, я зусім не спяшаюся вяртацца туды, дзе мяне не было і дзе мяне зноў не будзе (дарэчы, гэта, бадай, і не адно тое самае месца, а два кардынальна адрозныя). Але бясспрэчна, што і мая зачараванасць Вялікім Няма, і маё разуменне самога сябе як “персанальнага няма” абумоўленыя сітуацыяй адсутнасці (і папярэдняй, і той, што яшчэ чакае наперадзе) як мяне самога, гэтак і ўсяго, што з’яўляецца быць. Т. С.: Неяк на прэзентацыі кнігі Алеся Разанава Вы сказалі, што трэба ісці далей за немагчымае... — Гэта скажонае цытаванне Ангелюса Сілезіюса: “Ідзі туды, куды не можаш”... Дык вось, калі ставіцьсабе за мэту прарыўтатальнай аблогі Ёсць, каб тым самым на ўскрайку відалі “пабачыць” хай сабе нават не самое Няма, а, верагодна, усяго толькі ягоны цень, безумоўна, трэба спрабаваць ісці далей не толькі за магчымае, але і за немагчымае... Ісці без спадзеву на хоць які вынік, ісці, перакрочваючы праклён Парменіда, які ў свой час безапеляцыйна сцвердзіў, што ёсць толькі ёсць, а ніякага няма — няма, і ніколі ніхто словам не зможа давесці, што няма — ёсць. Т. С.: Большасць з нас, апынуўшыся на руінах, пачала адчайна хапацца за тое, што засталося: адныя ўзяліся распрацоўваць праекты рэстаўрацыі руінаў, другія схаваліся ад руінаў у свет зданяў... I таму позіркі тых, хто яшчэ / ужо наважваецца ўсведамляць сябе на папялішчы сэнсаў, непазбежна скіроўваюцца да постаці сп. Валянціна, які не толькі не адмаўляе таго, што нічога няма, але і сцвярджае: “Так, мы жывем на руінах, аднак гэта — добра”. Сп. Акудовіч, а ці ёсць у нас хаця б руіны? — На жаль, яшчэ засталіся не толькі руіны, але і безліч самых розных хімерычных збудаванняў. Таму бурыць нам і бурыць, калі мы хочам убачыць на яснае вока і саміх сябе, і той рэальны свет, у якім адбываем сваю калейку бытнага. А што да “няма”, якое многіх палохае, дык тут я дазволю сабе самацытату: “Можа, самім лёсам нам наканавана адбыцца праз “няма”, якое мы выношваем усярэдзіне саміх сябе ўжо цэлае тысячагоддзе? Колькі за гэты час вусцішнае “нішто” праглынула імперыяў, народаў, культураў, якія ганарліва раскашавалі сярод сваіх здабыткаў і перамогаў? Ад іх ужо даўно і знаку не засталося. А мы, збіральнікі стратаў і паразаў, затуленыя сваёй адсутнасцю, перакрочваем у трэцяе тысячагоддзе, магчыма, якраз дзеля таго, каб засведчыць нашае Вялікае Няма як самы надзейны шлях праз час і быццё”.