У гарах маё сэрца...
Уільям Сараян
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 248с.
Мінск 1985
біфы, вяндліна, вэнджаная каўбаса, накроены сыр, на другой ляжаў жьітні хлеб, намазаны маслам.
Было пад поўнач, але Мэя Мэлоні яшчэ не вярнуўся дадому, і Арчы Кэнан падумаў сам сабе, што, мусіць, сама-сама развітацца і пайсці. А можа, прапанаваць Майку ўзяць машыну і паехаць шукаць хлопца? Але не, вырашыў ён, не трэба: было відаць, што Майк хвалюецца і злуе сам на сябе за сваё глупства, і яму можа быць непрыемна, калі Арчы, проста кажучы, будзе сып.іць соль на рану. Гадзін з адзінаццаці яны перасталі гаварыць пра Мэя, і Арчы зразумеў, што Майк сам хоча гэтай недаказанасці.
Каля гадзіны, калі яны ўжо выпілі па шэсць бутэлек піва на брата, з’елі ўсё, што пакінула місіс Мэлоні, і пагаварылі пра ўсё на свеце, апроч Мэя, пачуліся крокі, спачатку на прыступках, пасля на ганку, і праз нейкую хвіліну ў кухню ўвайшоў Мэя.
Стомленьі, змардаваны ўшчэнт. Твар чырвоны, брудны, адзежа ўся ў пыле, скрозь абчапляная ваўчкамі, рукі чорныя і падрапаныя. 3 правага пляча звісала стрэльба, а ў левай руцэ былі два прыгожыя фазаны.
Ён паклаў птушак на кухонны стол, зняў з пляча стрэльбу і пачаў чысціць яе. Пачысціўшы, заматаў усё ў сухі пасудны ручнік і палажыў у шуфляду, дзе хаваў розную драбязу. Пасля выняў з кішэні шэсць нескарыстаных патронаў, укінуў іх у тую самую шуфлядку, засунуў яе і ключ паклаў у кішэню. Потым падышоў да ракавіны, закасаў рукавы, памыў рукі, твар і шыю, выцерся, заглянуў у халадзільнік, выняў адтуль вэнджанай каўбасы і адкусіў кавалак. Узяў хлеба, масла, падцягнуў да стала крэсла, сеў і пачаў рабіць сэндвіч: тры тоўстыя кавалкі каўбасы на дзве скібкі хлеба з маслам. Маіік Мэлоні дагэтуль ніколі не бачыў, каб яго сын упісваў што з такім смакам. I ані знаку няёмкасці ці заклапочанасці.
Майк Мэлоні і Арчы Кэнан усталі з-за стала і вый-
шлі з дому праз заднія дзверы, каб не разбудзіць місіс Мэлоні і малых, якія даўно ўжо спалі.
Ужо на дварэ Арчы Кэнан сказаў:
— Ці не думаеш ты папытацца ў яго, дзе ён іх дастаў?
— Ён яшчэ не гатовы гаварыць пра гэта,— адказаў Майк.— Колькі за гэта трэба заплаціць штрафу?
— Ведаеш што,— сказаў Арчы,— ніякага штрафу быць не можа, бо ўсе ведаюць, што ў акрузе, якая ў мяне пад наглядам, ніякіх фазанаў няма. Я наогул не думаў, што ён што-небудзь прынясе, тым болып фазанаў, ды яшчэ пеўнікаў. Хай мяне чорт скруціць, калі гэты хлопец мне хоць трошкі не падабаецца.
— Хадзем я правяду цябе,— сказаў Майк.
А хлопчык тым часам даеў на кухні сэндвіч, выпіў шклянку малака і сядзеў, пачухваючы плячо.
Увесь гэты вечар і ноч былі неверагодныя. Калі за сталом бацька чытаў яму натацыю, хлопчык раптам пачаў разумець крыху лепш яго і сябе самога, але адчуў, што яму не ўдасца адразу, у адзін момант, перастаць быць такім, якім так доўга ён быў дагэтуль, такім, ад якога ўсім рабілася няёмка. Ён ведаў, што яшчэ пэўны час яму неабходна пабыць такім самым, пакуль ён добра не разбярэцца ва ўсім. I з бацькам трэба неяк пасябраваць. Гэта ён разумеў вельмі добра, таму што раптам яго бацька перастаў быць такім, якім быў дагэтуль і якім, паводле агульнага меркавання, павінен быць бацька. I Мэя адчуў, што яму цяпер таксама трэба будзе змяніцца. Але ён ведаў і тое, што не зможа перайначыць сябе, пакуль як след не ўцяміць, што да чаго.
Амаль засынаючы ад знямогі, ён вырашыў расказаць бацьку ўсё, як было, але крыху счакаўшы, можа, гадоў так з дзесяць.
Мэя змарыўся дарэшты, пакуль разабраўся, як страляць, і ніхто так і не спыніўся, каб падвезці яго.
Тады ён пайшоў сам — дзе ціхай хадою, дзе подбегам. Адмахаў шэсць міляў, пакуль дабраўся да месца. Там адразу зарадзіў стрэльбу, прыцэліўся ў чорнага дразда, што сядзеў на дрэве, і націснуў на курок.
Аддача паваліла яго, а птушка паляцела сабе, як быццам нічога не здарылася. Потым ён доўга прашываўся праз высокую траву і кустоўе, каб пастраляць яшчэ, але зноў трапіўся дрозд, і зноў аддача ад стрэлу збіла яго з ног, і зноў ён не пацэліў у таго дразда.
Стала хутка сутоньвацца, а вакол не было ніводнай жывой душы, і тады ён пачаў страляць проста так, каб асвойтацца са стрэльбаю. Неўзабаве ён ужо мог стрэліць і ўтрымацца на нагах. Хлопчык усё ішоў і страляў, і цяпер ужо зусім сцямнела, і было зразумела, што ён заблудзіўся. Ён спатыкнуўся аб нейкую вялізную камянюку і грымнуўся вобземлю; стрэльба пальнула, і яму сыпанула ў вочы пяском. Ён падняўся, ледзь не плачучы, але неяк стрымаўся, а неўзабаве знайшоў дарогу, хоць ніяк не мог скеміць, куды яна вядзе і ў які бок яму трэба ісці. Хлопчык быў увесь пабіты і падрапаны, і на сэрцы было трывожна з-за выпадковага стрэлу. Яму зрабілася страшна, і ён пачаў маліцца, і ўпершыню кожнае слова малітвы набыло сэнс. Першы раз у жыцці ён зразумеў, чаму людзі так любяць хадзіць у царкву.
«Божа, калі ласка, уратуй мяне ад глупства,— маліўся ён.— Калі ласка, зрабі так, каб я пайшоў у той бок, куды трэба».
Ен пайшоў па дарозе, спадзеючыся, што выйдзе дадому, ці, прынамсі, да якога-небудзь жытла, або, у крайнім выпадку, туды, дзе яму адчыняць дзверы. Яму здавалася, што вакол, у цемрадзі, гойсаюць жывыя істоты, і хоць ён ведаў, што яму гэта толькі мроіцца, але прашаптаў: «Божа, зрабі, калі ласка, каб я не баяўся». Ён адчуў сябе зусім знясіленым, і маленькім, і неразумным, і, урэшце, безнадзейна згубленым. Хлоп-
чык ледзь-ледзь стрымаўся, каб не заплакаць, і прамовіў: «Божа, зрабі, калі ласка, каб я не плакаў».
Ён доўга цягнуўся па дарозе, пакуль нарэшце далёка наперадзе ўбачыў агеньчык. Ён прыбавіў хады. Гэта была вясковая крама. Каля крамы стаяла бензазаправачная калонка, а побач з калонкай — новы грузавы «пікап». У краме былі шафёр «пікапа» і гаспадар. Гадзіннік паказваў дваццаць мінут па дванаццатай. Гаспадар, стары чалавек з густымі сівымі вусамі, сядзеў на нейкай скрыні і гаварыў з шафёрам, чалавекам яшчэ маладым, недзе ў адных гадах з хлопчыкавым бацькам.
Хлопчык заўважыў, што маладзейшы падміргнуў старому, і ў душы падзякаваў богу, што той паслаў яму гэтых двух і што адзін з іх падміргнуў другому, бо наўрад ці здараецца, каб людзі, якія падміргваюць адзін аднаму, былі няветлыя.
Ён пачаў расказваць ім усё, як было і што ён сёння рабіў і чаму, а яны слухалі і то пазіралі на яго, то пераглядаліся паміж сабой. Потым яны ўдвух агледзелі яго новую стрэльбу, гаспадар аддаў яе хлопчыку і сказаў шафёру «пікапа»:
— Буду дзякаваць табе, Эд, калі ты падвязеш гэтага чалавека.
Відаць, яны былі бацька і сын і, апрача ўсяго, яшчэ і сябры. Яны так спадабаліся Мэя Мэлоні, што праз іх яму пачалі падабацца ўсе людзі.
— Няма за што дзякаваць,— адказаў малады.
— I яшчэ, я думаю, было б няблага хуценька знайсці яму пару фазанаў, каб завёз дадому.
— Гэта не так проста такой парою,— засумняваўся малады,— але паспрабаваць трэба.
— Калі я не памыляюся, дык у кітайскім рэстаране, які працуе ўсю ноч, фазаны заўсёды ёсць у мешо — і ў сезон, і не ў сезон,— успомніў стары,— Праўда, па камерцыйных цэнах.
— He ведаю — адказаў сын,— але можна пазваніць і даведацца.
— He,— запярэчыў стары,— званіць няма чаго. У тым рэстаране ніколі не зразумеюць, пра што гаворка. Лепей проста пад’ехаць і даведацца на месцы. Рэстаран той на Керн-стрыт, дакладней не памятаю. Але ён працуе да раніцы, і мне казалі, што там заўсёды можна купіць фазанаў.
— У такім разе і праўда ёсць сэнс завярнуць туды,— згадзіўся малады.
Ён падняўся, і Мэя Мэлоні, анямеўшы ад здзіўлення, таксама падняўся. Яму хацелася сказаць старому што-небудзь прыемнае, але ў роце перасохла так, што ён не змог выціснуць аніводнага слова. Ён узяў сваю стрэльбу, выйшаў з крамы, сеў у «пікап» побач з шафёрам, і яны паехалі. Стары стаяў у дзвярах і глядзеў ім услед.
Усю дарогу да гарадка малады ехаў моўчкі. Убачыўшы знаёмыя мясціны, хлопчык зноў пачаў маліцца: «Божа, я не заслужыў такіх адносін, і я ніколініколі не забуду гэтага».
«Пікап» пераехаў чыгуначныя пуці, заехаў у кітайскі квартал і спыніўся каля рэстарана Уілі Фонга. Рэстаран быў адчынены, але там нікога не было. Шафёр выйшаў з машыны і накіраваўся ў рэстаран, і хлопчыку было відаць, як ён загаварыў з афіцыянтам. Афіцыянт знік і хутка вярнуўся з нейкім чалавекам у цёмным гарнітуры. Гэты чалавек і шафёр пагаварылі некалькі хвілін, потым яны зніклі абодва, і неўзабаве шафёр з’явіўся ў зале, трымаючы ў руках нешта загорнутае ў газету. Пасля ён выйшаў з рэстарана, сеў у кабіну, і яны зноў паехалі.
— Як пажывае твой бацька? — раптам спытаўся піафёр.
— Цудоўна,— было адзінае, што знайшоў сказаць Мэя.
— Ты ж сын Майка Мэлоні, праўда?
— Праўда,— адказаў Мэя.
— Я адразу падумаў,— сказаў чалавек.— Ты падобны да бацькі, вельмі падобны — і крошкі пабраў. Можаш не казаць, дзе ты жывеш. Я і сам ведаю. Табе, напэўна, цікава, хто я такі. Але ці не здаецца табе, што будзе лепей, калі я не скажу? У мяне былі справы з тваім бацькам, і калі мне да зарэзу былі патрэбны грошы, ён пазычыў мне, хоць ніхто з нас не быў упэўнены, што я калі-небудзь змагу іх аддаць. Так што ўсё ў парадку. У тым сэнсе, што ад мяне ніхто нічога пра цябе не даведаецца.
— Дык знайшліся ў іх фазаны? — спытаўся хлопчык.
— Авой,— спахапіўся чалавек,— прабач, што забыўся сказаць адразу. Вось, у газеце. Толькі газету выкінь праз акно.
Хлопчык разгарнуў газету і ўбачыў птушак. Нічога прыгажэйшага ён яшчэ ніколі ў жыцці не бачыў.
— А шраціны ў іх ёсць? — пацікавіўся хлопчык.—• Бо трэба, каб былі.
— Баюся, што няма,— адказаў вадзіцель,— але мы ад’едземся куды-небудзь у зацішак, каб нікога не разбудзіць, і ўсыплем ім шроту без сведкаў. Калі хочаш, страляй сам.
— Я магу іх сапсаваць,— прызнаўся хлопчык.
Некалькі хвілін яны ехалі моўчкі, потым машына звярнула на пустую дарогу і спынілася. Шафёр вылез з кабіны, прайшоў ярдаў дваццаць і паклаў птушак на траву каля дарогі так, каб іх можна было асвятліць фарамі. Потым узяў стрэльбу, праверыў яе, прыцэліўся, стрэліў, разрадзіў стрэльбу, падняў птушак, і яны зноў паехалі.
— Цяпер усё як мае быць,— парушыў цішыню вадзіцель.
— Дзякуй,— сказаў хлопчык.
«Пікап» спыніўся. Хлопчык асцярожна ўзяў абедзве птушкі ў левую руку, вылез з машыны, і шафёр пасобіў яму перакінуць стрэльбу цераз правае плячо.
— Я ніколі не думаў, што такое можа здарыцца,— прызнаўся хлопчык.
КНІГІ ОНЛАЙН
