У гарах маё сэрца...
Уільям Сараян
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 248с.
Мінск 1985
выхапіў з кабуры вялікі рэвальвер, тое самае зрабіў і Тэд Гровер.
— А, каб іх пярун, гэтых вар’ятаў...— вылаяўся шэрыф.— Тэд,— сказаў ён Гроверу,— можа, лепш выйсці да іх і сказаць, каб яны разыходзіліся па хатах?
— Можа, і лепш,— згадзіўся Тэд.
— Вы, хлопцы, сядзіце ціха,— загадаў Эплі,— як мышы пад мятлою. Ніхто ва ўсёй акрузе не кране гэтае негрыцянё. Пакуль я шэрыф, ніхто!
Эплі і Тэд Гровер выйшлі з пакоя і зачынілі за сабой дзверы; нам было чуваць, як яны ідуць па калідоры да выхаду. Мы ведалі, што дзверы надзейна зачынены, але ўсё-такі баяліся. У мяне на сэрцы было неспакойна ад выкрыкаў на вуліцы.
— Што яны збіраюцца рабіць са мною? — спытаў Джоні.
— Нічога,— супакоіў я свайго сябра.— Нічога яны табе не зробяць.
Джоні зусім змогся, у яго дрыжалі вусны, і я бачыў, што ён вось-вось расплачацца.
— Лепш бы я не з’яўляўся на гэты свет,— выціснуў ён праз сілу.
— He бойся, нічога не будзе. Шэрыф і Тэд Гровер прагоняць прэч гэтых вар’ятаў у адзін момант.
Мы чулі, як Эплі крычыць натоўпу, чулі мы і тое, як натоўп адказвае яму гучнай лаянкай.
— Я не негр і не белы,— вымавіў Джоні.
— Пераходзь жыць да нас, — прапанаваў я. — Зможаш жыць, пакуль не станеш дарослы.
— За што яны хочуць мяне забіць? Я ж ніякага ліха не зрабіў.
— Яны проста звар’яцелі,— сказаў я.— Але шэрыф не дапусціць гэтага.
— Чаму містэр Фікінс налажыў на сябе рукі? — раптам спытаў мой сябар.
— Хто табе гэта сказаў?
— Шэрыф,— адказаў Джоні.— Дык чаго ён гэтак зрабіў?
— He ведаю.
— Ён быў добры чалавек,— сказаў мой сябар.— Хоць і даў мне аплявуху, але быў добры чалавек.
Я прамаўчаў у адказ, і мы пачалі слухаць, як шэрыф стараецца супакоіць натоўп. Раптам мы пачулі, што яны грукаюць у дзверы мацней, чым дагэтуль. Джоні падхапіўся з крэсла і пачаў ліхаманкава азірацца па баках, шукаючы паратунку.
— Што мне рабіць? — крыкнуў ён.
Пачуліся чатыры рэвальверныя стрэлы, натоўп загарлаў гучней, і мы ўбачылі, што яшчэ трошкі — і засаўка адляціць убок. Усё гэта было падобна да нейкага жахлівага вар’яцтва. Калі з грукатам і трэскам дзверы адчыніліся і натоўп уварваўся ў кантору, мы выскачылі ў акно і кінуліся бегчы. Я нічога не бачыў вакол. Спачатку мы беглі паўз будьінак суда, потым па Бэйкер-стрыт. На вуліцы было цёмна і пуста — ніводнай жывой душы. Мы ляцелі гэтак яшчэ шэсць кварталаў. Калі прыбеглі дадому, у гасцінай сядзелі і гутарылі мой бацька і Сэм Бруклін, наш садоўнік, Джонаў бацька.
— Яны высадзілі дзверьі,— сказаў я.— Мы з Джоні выскачылі праз акно і ўсю дарогу беглі.
Бацька падышоў да тэлефона і набраў нумар канторьі шэрыфа. Толькі недзе на сёмы раз нехта адказаў. Гэта быў не шэрыф і не Тэд Гровер. Бацька пачуў раз’юшаныя крыкі і, не вымавіўшы ні слова, павесіў трубку. Ён папрасіў Сэма выкаціць наш «піерс-эраў». Сэм пабег у гараж, а бацька тым часам узяў усім нам паліто. Мы выйшлі з дому і селі ў машыну: я з Джоні наперадзе, побач з бацькам, Сэм ззаду. Бацька даў яму стрэльбу і два рэвальверы.
— Толькі трымай іх напагатове,— папярэдзіў ён.
Мы рушылі з месца і не паспелі агледзецца, як ужо імчалі на поўнач ад горада. Усе маўчалі.
ФІЛІПІНЕЦ I П’ЯНЫ
Гэты гарлапаністы хлопец у карычневым паліто з вярблюджай воўны не быў паганец, ён быў проста п’яны. Адчуўшы раптам варожасць да невысокага, добра апранутага філіпінца, ён пачаў ганяць яго па чакальні, загадаўшы яму выйсці і не ацірацца сярод белых. Людзі чакалі параход, каб перабрацца цераз бухту ў Окленд. Калі б хлопец быў цвярозы, ніхто б не падумаў зважаць на яго, але ён быў п’яны і гарлаў на ўсю залу. Людзі быццам спачувалі філіпінцу, але ніхто не важыўся за яго заступіцца, і няшчасны філіпінец спалатнеў ад страху.
Ён стаяў у натоўпе, а п’яны ўсё штурхаў яго і штурхаў, прыгаворваючы:
— Выйдзі адсюль, кажу табе! Выйдзі, каб мае вочы цябе не бачылі тут! Я два гады змагаўся ў Францыі. Я сапраўдны амерыканец. I не хачу, каб ты аціраўся каля белых.
Філіпінец пачаў прапіхвацца праз натоўп далей ад п’янага, стараючыся нікога не штурхаць і быць як Mara больш далікатным. Ён хаваўся ад п’янага то тут, то там, а той, спатыкаючыся, цкаваў яго; неўзабаве п’яны яшчэ больш усхадзіўся і пачаў бэсціць філіпінца апошнімі словамі:
— Ты і табе падобныя — першыя моднікі ў СанФранцыска, а грошы зарабляеце мыццём пасуды. Вы не маеце права так добра апранацца.
Ён лаяўся доўга, і неўзабаве лаянка яго зрабілася да таго непрыстойная, што многім дамам прыйшлося
рабіць выгляд, быццам яны глухія і нічога не чуюць.
Калі расчыніліся вялікія дзверы, малады філіпінец пачаў паспешліва праціскацца да выхаду, каб уцячы ад п’янага, і дабег да парахода першы. Ён зашыўся ў кут, прысеў на хвіліну на лаўку, потым падхапіўся і пачаў шукаць болып зацішнае месца. П’яны апынуўся на другім канцы парахода. Філіпінец чуў, як той гарлапаніць. Ён пашукаў вачыма, дзе б яму схавацца, і кінуўся ў туалет. Ускочыўшы ў адну з кабінак, ён зачыніў за сабою дзверы.
П’яны ўваліўся ў туалет і пачаў пытацца ва ўсіх, хто там быў, ці не бачылі яны філіпінца.
— Я сапраўдны амерыканец,— біў ён сябе ў грудзі.— Мяне двойчы паранілі на вайне.
У туалеце ён зусім распусціў язык, галамоўзячы такія словы, якія не адважваўся казаць пры жанчынах. Нахіліўшыся, ён пачаў зазіраць пад дзверы кабінак. «Прабачце, калі ласка»,— казаў ён тым, хто быў яму не патрэбны, але калі ён дайшоў да кабінкі, дзе зачыніўся філіпінец, ён пачаў лаяцца і патрабаваць, каб той выйшаў.
— Ты ад мяне не схаваешся, — гразіў ён.— Ты не маеш права быць там, дзе знаходзяцца белыя. Выходзь, бо я высаджу дзверы.
— Ідзіце адсюль,— сказаў філіпінец.
П’яны пачаў грукаць у дзверы.
— Рана ці позна ты выйдзеш,— крычаў ён.—Я пачакаю.
— Ідзіце адсюль, прашу вас,— паўтарыў філіпінец.— Я вам нічога не зрабіў.
Яго здзіўляла, чаму сярод мужчын не знаходзіцца ніводнага прыстойнага чалавека, які б даў сабе адвагі суняць п’янага і вывеспі яго адсюль, але раптам зразумеў, што ў туалеце нікога, апрача іх двух, няма.
— Ідзіце адсюль,— зноў сказаў філіпінец.
Пачуліся кленічы і грукат у дзверы.
Цяпер горыч, якую адчуваў малады філіпінец, перайшла ў злосць. Ён задрыжаў, баючыся ўжо не гэтага чалавека, а злосці, якая нарастала ў ім і падымалася моцнай хваляй. Ён выняў з кішэні нож і, агаліўшы лязо, так заціснуў яго ў руцэ, што пазногці ўпіліся ў мякаць далоні.
— Ідзіце адсюль,— сказаў ён.— У мяне ў руцэ нож. Я не хачу непрыемнасцей.
ІІ’яны зноў даводзіў сваё: што ён амерыканец, што ён два гады ваяваў у Францыі. Двойчы паранены. Адзін раз у нагу, другі — у бядро, Нікуды ён не збіраецца ісці. I не баіцца нейкага бруднага нікчэмнага жаўтаротага філіпінца з нажом. Хай філіпінец выходзіць, бо гэтага патрабуе амерыканец.
— Я заб’ю вас,— перасцярог філіпінец.— Я нікога не хачу забіваць. Вы п’яны. Ідзіце адсюль. Калі ласка, не рабіце глупства,— паўтарыў ён сур’ёзна.
Яму было чуваць, як стукае параходны матор. Ён стукаў, як ягоная лютасць. Гэтае пачуццё нарадзілася ў ім ад перажытай знявагі, цкавання і вымушанасці хавацца, а зараз гэта было яшчэ і жаданне вызваліцца, нават калі яму прыйдзецца забіць чалавека. Хуткім штуршком ён адчыніў дзверы і паспрабаваў абмінуць п’янага, трымаючы напагатове нож, але той схапіў яго за рукаў паліто і пацягнуў да сябе. Рукаў затрашчаў, філіпінец павярнуўся і ўсадзіў нож п’янаму ў бок, адчуваючы, як шкрабанула лязо, зачапіўшы рэбры. П’яны ўскрыкнуў і зароў немым голасам, потым схапіў філіпінца за горла, і тады той пачаў торкаць нажом без перапынку, як баксёр, заціснуты праціўнікам у кут.
Калі п’яны не мог ужо болей стрымліваць філіпінца і паваліўся на падлогу, той выбег з туалета, усё яшчэ сціскаючы ў руцэ нож, з ляза якога капала кроў. Капялюш ён недзе згубіў, валасы зблыталіся, рукаў паліто быў выдраны з мясам.
Усе зразумелі, што ён зрабіў, але ніхто не крануўся з месца.
Шукаючы паратунку, філіпінец пабег на нос парахода, потым прыбег назад і зашыўся ў куце. Ніхто не адважыўся загаварыць з ім, бо ўсе ведалі, што ён зрабіў.
Бегчы яму было няма куды, і яшчэ да прыходу параходнага начальства ён раптам пачаў крычаць:
— Я не хацеў яму аніякага зла! Чаму вы не спынілі яго? Хіба можна цкаваць чалавека, як пацука? Вы ж бачылі, што ён п’яны. Я не хацеў зрабіць яму балюча, але ён прычапіўся да мяне, як смала. Парваў паліто і хацеў мяне задушыць. Я казаў, што заб’ю яго, калі ён не адчэпіцца. Я не вінаваты. Мне трэба з’ездзіць у Окленд да хворага брата. Няўжо вы думаеце, што я хачу непрыемнасцей, калі ў мяне хварэе брат? Чаму вы не спынілі яго?
ГАРЫ
Гэты хлопец быў з тых, якія за што ні возьмуцца, усё ў іх вытанцоўваецца, усюды ім шчасціць. Усё, да чаго б ён ні дакранаўся, ператваралася ў грошы, і калі яму было чатырнаццаць гадоў, у Вэлі-банку на яго рахунку ўжо ляжала болып за шэсцьсот долараў — грошы, заробленыя ім самім. Ён прыйшоў на свет, каб гандляваць. Яму яшчэ не мінула і дзевяці, а ён ужо хадзіў па кватэрах і паказваў гаспадыням прыгожыя каляровыя малюнкі з адлюстраваннем Ісуса Хрыста і іншых святых, якія выдаваліся Прамысловай фірмай у Таледа, штат Агая, і каштавалі пятнаццаць цэнтаў штука, чатыры штукі — паўдолара. «Мадам,— казаў юны Гары, — гэта Хрыстос. Паглядзіце! Які прыгожанькі малюначак! I амаль за так — толькі пятнап-
цаць цэнтаў. Гэта, я мяркую, Павел. А можа, Майсей. Ну, вы ж ведаеце, той, што ў Бібліі».
Гэтымі малюнкамі ён забяспечваў усе дамы ў раёне, дзе жылі іншаземцы, і ў многіх з іх яны вісяць аж дагэтуль; адсюль вы можаце зрабіць выснову, што ён умеў уплываць на людзей з маленства.
Па хуткім часе ён пачаў збіраць падпісчыкаў на «Праўдзівыя апавяданні» Стане, бывала, на ганку, тлумачыў ён,— вы бачыце даму, якая пабралася з чалавекам, старэйшым за яе на трыццаць гадоў, а потым закахалася ў яго шаснаццацігадовага сына. Што б вы рабілі, мэм, калі б трапілі ў гэтакі пераплёт? Пачытайце, што зрабіла гэтая дама. Тут усе апавяданні праўдзівыя, пятнаццаць штомесяц. Любоўныя гісторыі, таямнічыя прыгоды, палкія захапленні, шалёныя пажадлівасці — на любы густ. I ў дадатак — артыкулы пра сны. Яны тлумачаць усё на свеце, што вам сніцца: ці ваш сон азначае дарогу, ці грошы, ці хуткае вяселле. I пры гэтым без памылак і навукова. Апрача таго, сакрэты красы — як заўсёды заставацца маладой».
КНІГІ ОНЛАЙН
