КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Як даўно ён не быў на магіле маці... Можа, таму, што апошпія гады многае змянілі ў іх адносінах. У яго было сваё жыццё, у яе — сваё, і яны абое стараліся не сутыкаць паміж сабой гэтыя жыцці. Дарэ- чы, пезаўважная гэта адчужанасць прыйшла яампога рапей. Амаль што пасля Зіны... «Няпраўда!—загаварыў у ім нейкі голас.—Наадварот, яе ад’езд зблізіў вас яшчэ больш! Помніш, як ты ад’язджаў у Маскву? Ты амаль не адыходзіў ад маці!» «Але пасля, па прыездзе! — гаварыў другі голас.— Помніш?» ...Тады ён падумаў жаніцца. Стэлу дадому не прыводзіў. Коратка паінфармаваў: яна — масквічка. Кіпазнаўца. Бацькі (яе) падкінуць па кааператыўпую. Пакуль будуць тут, у гэтай. — Сынок,— сказала тады маці.— Я якраз і табе хацела сказаць. Ты быў у Маскве; я мпога хварэла, толькі не хацела табе пісаць. Памагаў мне тут... Юрый Мікалаевіч... ну, ты яго ведаеш. Мы... мы думаем... мы думаем пажаыіцца... Пад старасць... я зусім адна... У цябе сваё... Яна, можа, упершыню за сваё жыццё, гаварыла і збівалася, і чырвоныя плямы выступілі на шчоках, і вочы былі светлыя ад слёз. Ён тады засмяяўся. — Мама! Ты — і Юрый Мікалаевіч! Няўжо ты не разумееш, што гэты бездар проста хоча праз цябе пешта пабыць у жыцці? Ты хочаш быць трампліпам?! Яна доўга маўчала. — Які ты... жорсткі! — сказала нарэшце.— Бяздушны... як механізм. Чаму? Ён зпоўку лёгка засмяяўся (а ў душы нешта зашчымела, праўда, тут жа знікла): — Ды заўтра я, мама, прыводжу Стэлу. А Юрый Мікалаевіч пачакае! Юрый Мікалаевіч пачакаў. Ён перабраўся да яе праз тры гады, калі Сяргей з жонкай пайшлі ў сваю кааператыўную, трохпакаёвую. Да маці ён заходзіў галоўпым чынам у тыя гадзіны, калі Сяргея са Стэ- лай пе было дома; часта ёп звапіў Антаніне Дзмітраўпе, і япы ішлі да яго, у дзесяціметровы пакойчык у інтэрнаце Акадэміі навук. Маці вярталася ад яго ўзрушаная, ёй відавочпа сорампа было праслізгваць паўз вахцёраў, і яна па начах сядзела ў кухпі, курыла і думала аб нсчым сваім. Разам яны пражылі толькі год, і Сяргей са Стэлай паміж сабой пасміхаліся з «ідыліі», як яны пазывалі сямейнае жыццё «старых». Стэла... Яна — жонка, якую хацеў. 3 ёй пе сорамна паказацца ў людзі. У чорным хадзіць яна пе стане. Пават у хаце бегае ў белых палатняных штопіках. Усё ў ёй зграбнае: і маленькія ногі, і пальцы з доўгімі ружовымі пазпогцямі, і падсветлепая шапка валасоў. А як гатуе. Як вядзе гаспадарку! Нібы нарадзілася для таго, каб быць жонкай. Кіназнаўчых яе артыкулаў, праўда, усур’ёз ніхто не прымае, ды ёй гэта і не патрэбпа: за ім, Сяргеем, яна жыве, як за каменнай сцяпой. ...I ўсё ж дадому ісці не хацелася. Успомпілася, як Стэла паладзіла хаўтуры па Антаніпе Дзмітраўне. Яны толькі што прыйшлі з могілак і былі ўзрушаныя і панурыя. Юрый Мікалаевіч, няголепы, з чырвопымі вачыма, непрычасаны, сядзеў за сталом і відавочна не заўважаў грыбы, у якія поркаў вілкай. Сяргего хацелася плакаць, але ён развучыўся плакаць, дый саромеўся сяброў. Стэла ўсё падлівала ў чаркі, і яна ж першая загаварыла ўслых, калі паступова пастрой за сталом узнімаўся, і з маладых той-сёй пачынаў смяяцца і жартаваць: — Вып’ем за нас, жывых! Юрый Мікалаевіч заспяшаўся прэч, доўга корпаўся ў прыхожай і, так і не ўсцягнуўшы на сябе паліто, пайшоў з кватэры. — Сярожа, што паробіш? Маці не вернеш! — Стэла, добра ўжо п’яная, падышла да магнітафопа, уклю- чыла яго. Пачуўся ціхі вальс.— Ну, пад гэта можна і патанцаваць.*Так, паціху! — сказала япа і падышла да Сяргея.— Ну, пе зарабляй інфаркті He гаруй! Танцаваць ёп не пайшоў. Але пайшлі ішпыя, і пад раніцу ніхто з прысутпых, мабыцв, не тюмніў, дзеля чаго яны сабраліся тут... He хочацца ісці дадому. ...Юрый Мікалаевіч так і не прыйшоў. Ён вярнуўся ў свой дзесяціметровы пакойчык. Яны прадалі кааператыўную і перабраліся на матчыну кватэру, яна была бліжэй да цэнтра горада. Тым летам япы ўпершыпю паехалі па поўдзепь. Што з таго, што на магіле маці стаіць помнік, зроблены тым жа Юрыем Мікалаевічам? Япы са Стэлай не прасілі яго пі аб чым, думалі самі зрабіць гэты помнік пасля. Пасля... «Трэба некуды ісці. На вуліцы — спег. У кафэ? Знаёмых да чорта — падумаюць, пасварыўся са Стэлай». Ёп перабіраў у памяці, да каго зараз можна было б зайсці. Старыя сябры? Незнаёмыя жопкі, пялёнкі або госці, або проста пе ў час — сядзяць тэт-а-тэт, цалуюцца, а тут ты са сваімі клопатамі. Новыя сябры? Здаецца, такіх пяма. Няма? Парадокс. Столькі людзей кожны дзепь, столькі знаёмстваў — і няма? Упершышо за столькі гадоў ён адчуў адзіноту. Вялізпы горад пульсаваў за акном. Звінелі трамваі, глуха стукалі дзверы аўтобусаў; шматгалосы гул стаяў пад вуліцамі; успыхвалі і гаслі рэкламы. He было куды пайсці. He было куды схавацца ад думак, якія неадчэпна варочаліся ў галаве. I думкі былі нейкія нязвыклыя, цяжкія. ...Маці збіла па вуліцы машына. Чаму мепавіта яе? Яна заўсёды хадзіла асцярожна, была такая ўважлівая. Гэта ў самы апошні час яна пачала задумвацца, пягледзячы на ўсю «ідылію» з Юрыем Mi- калаевічам. Ведаў прычыну: ёй здавалася, што яны са Стэлай жывуць не так, як трэба. — Вы абос, як маладыя драпежнікі. Гатовыямяса рваць на бліжнім,— сказала неяк, пібы жартам, а ён пакрыўдзіўся і цэлы месяц не размаўляў з ёю. Так было некалькі разоў. Ён усё настойлівей прыдзіраўся да маці, быццам помсцячы ёй за нешта. У адзін з такіх дзён яна і трапіла пад машыну... Устаў, матнуўшы галавой. «Так можна і звар’яцець. Навошта прыдумляць нейкія глупствы! Проста ў маці з гадамі пачаў псавацца характар»,— амаль услых падумаў ён і зноў азірнуўся па баках. I тады прыйшла думка: «А чаму ён баіцца цікаўных вачэй? А ці не часта ён пачаў баяцца?» I менавіта таго, што нехта прачытае ягопыя думкі, зразумее ягоную сутнасць. Ыо вытыркацца было прасцей. I зручпей. Ён паціху сачыў за абставінамі, разумна мяркуючы, што выйграе той, хто ўмее вычакаць. I свайго яму заўсёды ўдавалася дачакацца... Зіна, значыцца, так і не выйшла замуж. Гадавала дачку адна. 3 яе стаяецца, што яна зрабіла так знарок, каб яго заела сумлепне. I маці, відаць, спадзявалася, што яго замучыць гэтае самае сумленне. А што, уласна кажучы, ім да яго? I што яму да гэтай Зіны? Да яе слоў, сказаных неяк між іншым: «Я ніколі б не змагла жыць з чалавекам без кахання»? Дурніца! Сям’я — у ёй не да кахапня, не да высокага чаго. Туліся, шчаміся адзін да аднаго, як што якое, а ў астатнім — я сабе, а ты — сабе. Абы было ціха, абы пе трапаць первы. Ідэалістка няшчасная! Добра было б зараз ні аб чым гэтым пе думаць. Разбалелася сэрца, пібы заскаміла яго цяпер, так нечакана тос далёкае, далёкае лета, калі ўсё было наперадзе і верылася, што лепшае паперадзе, «там, за гарызонтам»... Ах, як no хочацца ісці даДому. Ён так і не купіў гэтай брынзы, каб па яе трасца. Давядзецца ўсё роўна мірыцца са Стэлай, апраўдвацца перад ёю, разыгрываць ролю клапатлівага мужа. Але ж пасля можна будзе хаця пагаварыць, паплакацца на дрэппы настрой. Ён нерашуча падышоў да тэлефона, набраў нумар. Кватэра адказала доўгімі гудкамі: Стэла, відаць, пайшла з дому. — Ну і я пайду! — раззлаваўся ён.— Вось табе і шчаміся адзіп да аднаго! Толькі ж няёмка ехаць з пустымі рукамі. А на бутэльку віпа яму пс хопіць. Ёп дастаў грошы, пералічыў. Сапраўды, іх было пямпога: Стэла лічыла, што мужчынам мець пры сабе грошы не трэба, і давала іх толькі тады, калі трэба было пешта купіць. Сяргей, усё яшчэ вагаючыся, пайшоў уніз, у дыктарскую. Зося, у бліскучай сукенцы, давязвала свой чырвоны шалік. Выслухаўшы просьбу Сяргея, яна здзіўлена паглядзела па яго, пасля, адклаўшы вязанне, паднялася і, папраўляючы выдатпа зробленую прычоску, пайшла да паліто, што вісела ля ўваходу. У дыктарскай было ўтульна, моцна пахла пудрай, грымам і духамі, і ў самой Зосі тварык быў моцпа напудрапы, а вуспы падфарбаваны, што дзіўна пе пасавала да яе вязапня і ўсёй атмасферы амаль хатняй утульнасці, якая адчувалася ў дыктарскай. — Вось вам грошы, калі ласка,— з той жа мілай усмешкай, што і на экране, сказала Зося, і Сяргей, удзячпы, усміхнуўся ёй у адказ. Цяпер, з грашыма ў кішэні, Сяргей заспяшаўся. Ён выйшаў на вуліцу. Церусіў мокры снег. Глуха чвякала пад нагамі едкае, перасыпанае соллю месіва. Стомлена крычалі вароны. Ехаць да Віталя было далёка. Ды і дома той мог быць толькі па шчаслівай выпадковасці. Але Сяргей усё-такі ўцісяуўся ў аўтобус. Бутэлька ў верхпяй Ki- іпэпі ціснула па грудзі, стаяць было цёсна і пязручпа. Алс ёп глядзеў. Стаяў і глядзеў. Вось тая дзяўчына ў модным шарсцяпым чэпчыку і жаўтатвары мужчына ў акулярах, старэпькая зморшчапая бабуля і малады, са знсшпасцю дацэнта хлопсц — усе япы стаяць бок у бок. Але ці бачаць яны адно аднаго? Безумоўна, кожны помніць, што ён у аўтобусе, сярод людзей, але кожны з іх сам па сабе. Адзін. «Са мпой колькі разоў было: прасядзіш побач са знаёмым некалькі прыпынкаў, а заўважаеш яго, калі збіраешся выйсці». Мпогія скардзяцца па адзіпоту ў вялікім горадзо. У «Літаратурцы» пават выказванні пекаторых халасцякоў і незамужніх дзяўчат апублікаваны: выказваюцца за бюро знаёмстваў. Смех! А з другога боку, дзе маладой настаўніцы, медсястры ці выхавацельпіцы (ад 22 і вышэй) пазнаёміцца з суджаным? Ha Tanpax? Ці часта яны туды ходзяць? Акрамя таго, ёй не проста кавалер патрэбны, а суджапы. Кахапы. Жанчыпы больш вераць у ідыліі. Вераць. Чакаюць. Чакаюць, што ім у гэтым свеце — вялізпым, які прадзьмуваюць сотні скразнякоў, свеце знойдзецца часціпка цяпла. Ёп адчуваў, як востра, недзе зусім па-рапейшаму, па-маладому адчувае людзей, іх стан і пастрой. У апошнія гады ён адвык ад гэтага. «Навіпы» прывучылі адточваць кожпы сказ, умяшчаць у яго максімум інфармацыі — але журналіст, цікаўны і ненасытпы да любых праяў чалавечай душы, паступова ў ім згасаў. «Я расчуліўся,— думаў ёп.— Я расчуліўся таму, што ў мяне апошнім часам пачыпаюць здаваць нервы, і яшчэ таму, што я ўбачыў карціну». Вецер над стромай... Вецер над стромай... Адзіпае ў жыцці, пра што ўспаміпаецца так лёгка і светла! Ды нс можа гэтага быць. Праца? Былі ўдачы — але той першы парыс застаўся лепіпьім з таго, што зроблена. Жапчыны? Было. Але без той бязмежпай дабраты і даверлівасці, без разуменпя ўласнай вышыні ў пачуцці. Ён пе хацеў растрачваць сябе, ён прадбачліва глядзеў паперад, каб некалі ўволю браць у жыцця ўсе магчымыя даброты...