КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
мым нікому полацкім умельцам, не горшай была яна за заморскую. Тады, на асвячэнні царквы, разгневалася была яна на Іаана: здагадалася, што толькі ён зрабіў святатацтва — жывога чалавека ў выглядзе Божай маці намаляваў. Але і знішчыць ікону ўжо пельга было: народ полацкі цудам яе аб'явіў. 3 таго часу і вісіць яна ў Сяльцы, і заўсёды стаяць на каленях перад ёю людзі. Усё жыццё старалася яна. каб яе храм і манастыры вабілі да сябе сэрцы людскія прыгажосцю і дабратой, каб знаходзілі ў іх спакой і ачышчэнне ад зямных клопатаў. А сама? Хіба не яны засланілі перад ёю ўсё жыццё? Будавала школы, вучыла пісьменству, пісала кнігі. Ледзь не святою аб’явілі. Але ці многа святасці было ў жыцці? Градыславу пастрыгла ў манашкі — а ці хацела тая ісці ў манастыр? Ды і пасля, як пастрыглася, колькі пераплакала ў адзіноце! He раз, ідучы ўночы паўз яе келлю, чула Ефрасіння, як горка скардзілася яна богу, што душаць яе сцены манастырскія, як білася ў роспачы аб падлогу. Можа, ёй трэба было б жыць на свабодзе, гадаваць дзяцей ды баяцца мужа свайго? Праўда, ужо многа гадоў, як паспакайнела Градыслава, не плача і не скардзіцца болей. Абыякавая нейкая стала. Кіруе манастыром, а казані чытае без палкасці, без натхнення. I без разваг слухае старэйшую сястру. Клопаты... Сапраўды яны высушылі яе, Ефрасінню. Праз іх і богу не аддала ўсе свае сілы, сваю моц і думкі. Будавала манастыры, а думала пра тое, каб яны ўпрыгожвалі Полацкую зямлю. Бо яна сапраўды любіла і любіць гэты прыгожы край. На гэтай зямлі яна ўпершыпю ўбачыла зорнае неба, адчула, як распірае грудзі малады празрысты вецер, як пахне аерам цёплы рачны плёс. На ёй сустракала ўзыходы сонца і білася ад роспачы на халодным шэрым камені. Тут спазнала каханне, чалавечае гора, радасць. I ніколі не ганьбавала тымі, хто не хацеў ісці ў царкву, Зпачыць, яна няверна служыла богу? Раман спытаў у яе: ці шчасліва пражыла жыццё? Павіпна была б сказаць: «Шчасліва». Прысвяціла сябе богу, марыла, што дасць ён яснасць думак, адкрые, у чым сэнс жыцця. Япы, язычнікі, лічаць, што чалавек прыйшоў на свет, каб радавацца свайму існаванню, каб быць шчаслівым, свабодным. Для іх манастыр — смерць. Ім здаецца, што для шчасця ёсць зямля. I не патрэбна ім ні мара аб бессмяротнасці, ні ціхая пакорлівасць існаванпя. Яна ж таксама змагалася — супраць духоўнай цемры, за дабро, справядлівасць. I вось... Што сталася? I з ёй, і з тым, каму яяа служыла, каму аддала свае сілы, моц, здароўе? Гаспадарамі над усім сталі гандляры і ліхвяры. Епіскапы робяць тое, што прынясе храму багацце. А багацце — у нячыстых руках. I з кожным годам сіла духу падае перад сілай грошай. Куды дзявацца дабру і справядлівасці, якім яна вучыла людзей усё сваё жыццё? I таму няма ў душы радасці...» — Зачыніце вокны!—хрыпла вырвалася ў яе. Градыслава, якая стаяла побач, здзіўлена глянула, але пайшла рабіць тое, што ёй загадалі. «Няўжо яна не разумее, чаму мне душна тут? У яе такі спакошіы, бяздумны твар. Няўжо яна не сумуе па зямлі, якую пакінула, каб паглядзець на славутыя іерусалімскія мошчы? Можа, і не прыйдзецца вярнуцца назад». Яна, Ефрасіння, не дзеля таго, каб агледзець мошчы, ехала; хацелася ўцячы ад сваіх неадступных думак, ад адчування, што дарэмна пражыта жыццё. А можа, не дарэмна? Можа, быў у яе адрачэнні нейкі глыбокі сэнс, які яна не можа спасцігнуць зараз? «А ўсё ж месца ў раі мне, напэўна, падрыхтавана»,— з сарказмам падумала яна. I спалохалася. Як часта ў апошні час да яе црыходзіць незразумелае жаданне кпіць і здзекавацца. «Гэта — бабскае. Усе гады я старалася заглушыць у сабе голас нлоці. А паміраю тым, кім нарадзілася — бабай». Япа замітусілася на ложку. Перасохлымі вуснамі папрасіла: — Дай мне што-небудзь кіслае. Хоць адну журавінку. Градыслава схілілася, падторкпула плашчаніцу: — Зараз табе апельсінаў прынясуць. «Не, яна йе разумее мяне. Усё чужое. I сястра, з якой пражылі поруч столькі гадоў, чужая. Мы з ёй ілгалі адна адной. Я не забывалася, што калісьці цераз яе згубіла самае для мяне дарагое. А яна не даравала мне, што я адправіла яе ў манастыр. Я лгала, калі пераконвала сябе, што толькі адрачэнне —сэнс майго жыцця. А яно дало мне ўладу, аб якой я марыла яшчэ ў дзяцінстве. Дало славу — і я ўчула яе смак. Я лгала богу, абяцаючы яму вернасць, бо ніколі пе магла забыць Рамана. Адно толькі не лічу за грэх — зрабіла нешта для зямлі, якая мяне нарадзіла. Там, далёка-далёка, ідуць зараз доўгія асеннія дажджы і рыж'ыя балотныя купіны абсыпаны чырвонымі журавінамі. I нехта чытае ннігі, напісаныя маімі рукамі, і вучыцца любіць гэты самотны, ціхі край, і марыць, як я, зрабіць яго магутным і шчаслівым...» Мерны, нягучны голас загучаў над ёй. Яна расплюшчыла вочы — чалавек у архіепіскапскім адзенні стаяў каля яе. «Значыць, гэта ўжо ўсё? Значыць, я паміраю. Паміраю... А ўсё я зрабіла. што хацела? He! Значыць, з гэтым мне і паміраць — што перамог ён? Перамог дабро, справядлівасць? He! Я павінна яшчэ жыць! Я не хачу паміраць! Калі я пацалую крыж, які ён трымае ў руках — зпачыць, я зноў схлушу. Схлушу, што прымірылася са смерцю. А я не хачу яе! Няўжо я павіпна канчаць жыццё маной?» Глуха стукнуўся аб падлогу крыж: усе знямелі. Еўдакія з плачам кінулася да сястры: — Яна трызніць, яна памірае! Яна падняла крыж і амаль сілай прыклала да нерухомых вуснаў сястры. Тая не зварухнулася. Горкая ўсмешка з’явілася на твары. «Я так і ведала. Хіба дазволяць мне памерці так, як я хачу? Я ўсё жыццё не магла зрабіць таго, што хацела, бо ўсё роўна была аблытана зямнымі законамі». Ёй мроілася: Смерць нахіляецца над ёю. пільна ўглядаецца ў вочы, і ўвесь час хацелася падняць павекі, каб, ударыўшыся з ёю паглядам, хаця на некалькі хвілін адагнаць ад сябе смяротны, невыносны холад, каб дадумаць нешта важнае, што трэба дагаварыць Еўдакіі. Каму ж усё-такі, як ні ёй? Ёй, раўнадушпай і далёкай, трэба прымаць ад ігуменні не толькі справы — прымаць усё набалелае, спакутаванае. — Будзь літасцівая! — хочацца крыкнуць Ефрасінні, але змярцвелыя вусны ледзьве варушацца. — Вучы шанаваць зямлю Полацкую! — Але ледзяное дыхапне Нетутэйшага кранаецца сэрца... Дзіўна толькі Ефрасінні, што, як ні рыхтавалася да смерці, як ні чакала яе,— не пакідаюць душы ва ўрачысты гэты час зямныя справы. I яшчэ нешта далёкае-далёкае трэба ўспомніць, тое, што паднімаецца з-за ўладных, суровых гадоў схімы... — Адпускаю грахі твае, Ефрасіння... «Грахі? Якія ж былі ў мяне грахі?» Гарэла галава. Пачыналася трызненне. I яна ўжо не разумела, ці соя, ці ява гэта: гарачы чэрвеньскі поўдзень, тонепькая ганарлівая дзяўчына і высокі хлопец у кашулі наросхрыст, з цёплым, жалудовага колеру загарам па шырокіх грудзях, і вочы яго — сінія-сінія, з лушыстымі цёмнымі вейкамі. Будзіць дрымотны поўдзень імя яе — даўняе, напаўзабытае, якім наракла яе маці: — Прадыслава... Прадыслава-а-а! Высахлы архіепіскап доўга ўслухоўваўся ў яе словы, а потым выйшаў у калідор, дзе сабраліся амаль усе манашкі: — Памірае прападобная Ефрасіння! I ўсё, прасветлая, славіць бога. Уславім і мы госпада разам з ёй! Звінелі тонкія галасы. Гудзелі магутныя званы. I губляўся між імі ледзь чутны шэпт: — Прадыслава-а-а... Прадыслава... — Прадыслава... ЗМЕСТ ВЕЦЕР НАД СТРОМАЙ 3 ПРАДЫСЛАВА 101 Ольга Мнхайловна Нпатова ВЕТЕР НАД КРУЧЕН На белорусском языке Рэдактар В. С. Сёмуха. Мастак Л. I. Зяневіч. Мастацкі рэдактар A. I. Труханава. Тэхнічны рэдактар М. Ц. Папкова. Карэктар Л. С. Мануленка. ІБ № 8 AT 10068. Здадзена ў набор 29/ХІ 1976 г. Падп. да друку 4/IV 1977 г. Тыраж 14 000 экз. Фармат 70Х100'/з2. Папера друк. № 1. Ум. друк. арк. 6,77. Ул.-выд. арк. 7,09. Зак. 640. Цана 49 кап. Выдавецтва «Мастацкая літаратура» Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў БССР па справах выдавецтваў, паліграфіі і кніжнага гандлю. Мінск, Свярдлова, 4. 3 набору ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга друкарні выдавецтва ЦК КП Беларусі. Мінск, Ленінскі праспект, 7S. Друкарня імя Францыска (Георгія) Скарыны выдавецтва «Навука і тэхніка» AH БССР і Дзяржкамвыдата БССР. Мінск, Ленінскі праспект, 68. Зак. 911 Іпатава В. I 76 Вецер над стромай. Аповесці. Мн., «Маст. літ.», 1977. 168 с. з іл. У кнізе—дзве аповесці. «Вецер над стромай»—твор з маральна-этычнай праблематыкай, пабудаваны на матэрыяле сучаснага жыцця моладзі. «Прадыслава»—аповесць, прысвечаная беларускай асветніцы XII стагоддзя Ефрасінні Полацкай. 70303-096 М 302(05)-77 11-77 Бел 2