КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
3 падлогі паднялася светлавалосая дзяўчынка з растрапанай кніжкай у руках, з цікаўнымі вочкамі. — Там яны, у цёмным лесе! — замахала рукамі маці. — А чаго ж ты пра іх гаворыш? — здзівілася малая. I тут жа папрасіла: — Мамачка, казку! Маці ўзяла яе на рукі. I хаця рукі гэтыя былі кволыя, худыя, у іх адчувалася моц. «Такім рукам многае не страшна»,— міжволі прыйшло Сяргею ў галаву. — Дачушка, дазволь мне трохі пагаварыць. Пра пашы малюнкі, як мы рабілі. Дасі іх дзядзю, праўда? Дзяўчынка даверліва заківала галоўкай: — Добра, дам, дам! Сяргей глядзеў па іх. Два вельмі падобныя твары. I ў той, і ў той — шэрыя з сінім вочы, прыгожа акрэсленыя вусны, кірпатыя задзірыстыя носікі. I яшчэ нешта вельмі падобнае — выраз твару, ці што? Зіна была цяпер у белай палатнянай кофтачцы і той жа зялёнай спадніцы, але твар яе быў ужо не стомлены, а ружовы і свежы, і, можа, ад гэтага была яна іпшай, чым там, на фабрыцы. «Дык яна харошанькая! — падумаў хлопец.— Дальбог!» — Я вас і сесці не запрасіла,— усміхнулася маладая жанчына.— Сядайце! Яна пасунула яму зэдлік. Сяргей сеў і агледзеўся. У невялікім пакоі былі толькі танная светлая шафа, кухонны стол, нешта накгаталт тахты, накрытай посцілкай у кветкі. Затое на сцяпе вісела прыгожая чорная паліца, застаўлепая кпігамі. Ён, зацікаўлепы, падышоў. «Мадам Бавары», альбом — рэпрадукцыі Эрмітажа, серыя «Жыццё славутых людзей». Томікі вершаў стаялі побач з кнігамі па мастацтву. Ляжала калода карт. Журналіст, з усмешкай пакратаўшы іх, зазірнуў за паліцу, у кут, здалося, што адтуль глянула на яго гаспадыня — такім жывым падаўся партрэт. Акварэльна-няшчотныя і вельмі чыстыя фарбы рабілі яе твар загадкава-таемным. Доўгія залацістыя валасы падалі па плечы. Вочы глядзелі сур’ёзпа і задуменпа. — Як добра! — здзівіўся ён.— Хто гэта вас маляваў? — Ды зпоў жа я,— крыху збяптэжана адказала Зіпа. Яна відавочна зрабілася іншай, калі зайшла гаворка пра яе работы. Сяргесву пахвалу япа слухала давсрліва, ад чаго твар яе пасвятлеў, і ў ім праступіла пешта наіўнае. 3 раптоўпай сімпатыяй ёп пачаў распытваць яе. Даўпо спала малая Юлька. А Сяргей, ахоплены прадчуваннем журналісцкай удачы, не стамляючыся, слухаў. Зіна неахвотна, вельмі сцісла, расказвала пра сябе. Як яна, фэзэвушніца, прыйшла на фабрыку, як выхоўвалася ў цёткі, бо бацьку з маткай, кам- самольскіх актывістаў, застрэлілі з абрэза бандыты, якіх пасля вайпы мпога бадзялася ў Заходпяй Беларусі. Сама распытвала яго. I няёмка было Сяргею гаварыць пра тое, што маці яго — артыстка ў Міпску, што рос ён, не ведаючы нястачы, і свае дзесяць класаў капчаў не так, як яна — пасля змены, засынаючы па апошніх уроках, a — лёгка, высмейваючы па ўроках літаратуры маладзенькую настаўніцу, «давячы інтэлектам» па харошанькіх, смяшлівых аднакласніц. — А ведаеце, — здзіўлена-радасна ўсклікнула раптам яго субяседніца,— вы ўсё-такі — чалавек! — Праўда? — ён пе змог стрымаць задаволепай усмешкі. — Праўда,— сур’ёзна пагадзілася яна.— Я спачатку падумала — мамчын сынок, а вы і ў пашых фабрычных справах разбіраецеся. Калі паспелі? — Ну, гэта ж самае галоўнае — ведаць, пра што пішаш,— спагадліва засмяяўся ён. Можа, шчырая яе сімпатыя прымусіла яго скінуць з сябе стрымапасць, і ён загаварыў весела і ўзбуджана. Глыбакадумныя маршчыпы на лбе зніклі, вочы ажывіліся. Япа прынесла малюнкі. Цяпер яны сядзолі побач. Рукі іх час ад часу незнарок крапаліся адпа адпой. Але пялоўкасці пс ўзпікала: былі ў маладзенькай жаячыпе прыхаваная строгасць, суровасць нават, але адчуванне душэўпай блізкасці, што з’явілася ў Сяргея, не прападала, а, паадварот, узмацпялася. — Вам трэба вучыцца, Зіна. У вас, я думаю, ёсць талент,— заявіў ён, прагледзеўшы ўсё прыпесепае. Усміхпулася куткамі вуснаў. — Якая з мяпо студэптка? Ён зразумеў. — Ну хаця б завочпа. Капечне, з дачкою вам цяжка. А пакуль...— Ён задумаўся.— Пазваніце мне заўтра на работу. Я пазнаёмлю вас з адным чалавекам. Магчыма, ён здолее што парадзіць ленш за мяне. Ён амаль сілком уціснуў ёй у руку кавалачак паперы з нумарам. Яна праводзіла яго да лесвіцы. Стаяла, чакаючы, пакуль ён пойдзе. I, ахоплены нейкім незразумелым пачуццём, Сяргей па звычцы крыху тэатральпа пацалаваў яе маленькую шурпатую руку. На вуліцы было прахалодна. Варушыліся пад ветрам залітыя неонавым святлом ліпы, і ў маладога журналіста было лёгка на душы. Ён падскочыў, сарваў клейкі лісток, паклаў яго ў рот. Дзве маладыя дзяўчыны ззаду дружна засмяяліся. Ён азірнуўся, падміргнуў ім і пабег далей, шчаслівы і бесклапотны... 3 Гэта цяпер ён усведамляў, што тады быў шчаслівы. Тады не было ў жыцці нічога такога, аб чым варта было шкадаваць, пакідаючы. Хаця, калі б тады пакідаць, то, відаць, шкадаваў бы... Яны самі пасля пагубляліся — тыя сябры, тыя дзяўчаты, тыя знаёмствы... Нядаўна знайшоў ліст ад нейкай дзяўчыны. Ад каго — як ні стараўся, успомніць не мог. А ліст быў такі, які пішуць толькі блізкаму чалавеку. Можа, і яна, аўтарка, таксама не помніць яго, Сяргея. Ён многага ўжо не помніць. Многага. А вось лета, праведзенае разам з Зінай у тым абласным горадзе, аказваецца, памятае. Ды яшчэ як! Ішла лятучка. Нешта даказваў, расчырванеўшыся, Іван Іванавіч, шапталіся Зося з Кацярынай, ушчуваў Канстанцін Іванавіч. Сяргей бачыў усё як бы здаля, краем свядомасці. Ён увесь уваходзіў у тое далёкае лета, і яно, як хвалі, змыкалася над галавой, і ён патанаў у хвалях, і далёкае рабілася такім адчувальным і блізкім, што кроў пачынала шалёнымі штуршкамі грукатаць у скронях. Ён успамінаў, як неўзабаве пасля размовы з Зінай здаў у рэдакцыю нарыс пра яе, як нарыс надрукавалі, як хвалілі яго на лятучцы — першай ягонай лятучцы. Ён пазваніў Зіне, напрасіўся ў госці, але на той раз у госці не трапіў, бо здарылася неспадзяванае — апынуўся ў бальніцы. Ішоў на працу, ды не дайшоў. I цяпер успамінаў... Ранішняя вуліца. Машыны. Жанчына з дзіцем. Яркі мяч у дзіцячых ручках. I раптам — як у кіно, заскакалі, замітусіліся кадры. Мяч выслізнуў з рук. Дзяўчынка кінулася за ім. Немы жаночы крык. Збялелы твар шафёра, які цісне на тармазы. I — яго, яго ўласныя рукі, якія выпіхваюць тую дзяўчынку на тратуар. Што ім тады кіравала? Як ён асмеліўся? Праўда, асабліва разважаць не было часу: усё здарылася за якое імгненне. Ён адчуў страшэнны боль у нагах і страціў свядомасць. Так, урэшце, і паміраюць, не паспеўшы нічога ўсвядоміць, і гэта называецца — лёгкая смерць. Такой смерці просяць, яе жадаюць тым, хто можа загінуць. «Еслн смертн — то мгновенной» — так спяваецца ў песні. Калі б ён тады загінуў, яго палічылі б героем, і, можа, таксама складалі б песні... Ён усміхнуўся сваім думкам. Выходзіць, уся штука ў тым, каб у час памерці? Каб знікнуць у час найвышэйшага свайго ўзлёту, бо кожнаму дадзепы ў жыцці такі ўзлёт. Кожнаму дадзена свая вышыпя. I, можа, утрымацца на ёй сапраўды цяжэй, чым вось так — стварыць подзвіг і пайсці далей? А ці была ў ягоным жыцці такая вышыня? Можа, яна ў выратаваіші той дзяўчынкі? Дарэчы, яна ўжо равесніца ІОлькі, такая ж амаль, як Галачка Іўко. Галачка не глядзіць на яго, як на героя, ён у яе вачах — чыноўнік, праўда, умелы і разумны чыноўнік. Але ж чыноўнік не абавязкова павінен быць шэрым і адсталым ад прагрэсу. He, ратаваў дзяўчынку ён несвядома, ён тады не верыў, што яго могуць забіць, скалечыць, што з ім можа здарыцца нешта благое. Ён павінен быў выжыць і выжыў. Праўда, тады, пад вечар, калі ўпершыню ачомаўся, ён страшэнна спалохаўся, калі ўспомпіў усё, што здарылася. Закрычаў па ўсю палату: — Ногі!? Дзе ногі?! Яго супакойвалі, суцяшалі, і ёп зноў зііепрытомпеў. Прачнуўся пад вечар. Пажылая жапчына ў белым халаце і шапачцы глядзела на яго. Яна добра пасля глядзела за ім, медсястра Аўгіння... — Ліха панесла цябе пад машыну, сыпок! — былі амаль што першыя яе словы,— Шкадую вось цябе, a чаму — сама пе ведаю. — Так атрымалася. Жывая дзяўчынка? А, ну, дзякуй. He дарма. — А ногі твае пойдуць, хлопец. He хвалюйся. Праўда, дурань... — He мог я іначай... — Ведаю, ведаю. Яно, канечне, ратавальнік, выбаўца...— Япа азірнулася на дзверы.— Але скажу Ta66, сынок: дзякуй богу, што так абышлося. А калі б не? А пра сваю матку ты падумаў? Нашто табе тое дзіця чужое? Хай за ім свая матка глядзіць, разявака. — Ну што вы,— паблажліва ўсміхнуўся хлопец. —* Ай, дзіцятка. Ужо колькі я на зямлі пажыла, на пенсію праз паўгода пайду, а скажу табе: свая кашуля заўсёды да цела бліжэй. Як бяда здарыцца, кожпы ад цябе далей наровіць. Дачку сваю ў людзі як выводзіла, абшмульгалася, на хлебе і селядцы сядзела, а ёй у іястытут высылала! I што ты думаеш? Захварэла неяк. Кажу: «Дачушка, не хачу ў бальніцу, усё жыццё і так там сяджу»,— а яна: «Няма мне калі за табоіі гаршкі выносіць. За сваім абрыдла». А я ёй, бач ты, я табе ўжо не свая! — У жанчыны пачырванелі вейкі. Але яна тут жа спахапілася: — Што ж я пра сябе, старая дурпіца! Ты лепш пакаштуй, што панапрыносілі, пакуль тут трое сутак бсз памяці ляжаў. I цяпер варочацца нельга. Ногі ў гіпсе. Я сама табе падам.— Яна пачала пералічваць усё, што стаяла ў тумбачцы: — Гэта — ад маткі тае расцяпы, гэтыя цукоркі — з рэдакцыі табо прынеслі, а во кулёк чарэшняў — на, пакаштуй, нсйкая дзсўка прынесла, па запісачцы адно слова «Зіпа». Ёп, пачырванеўшы, схапіў і кулёк, і запіску. Круглым вучнёўскім почыркам там было папісана: «Я званіла Вам, і мне сказалі, што з Вамі. Вы — малайчына. Ешце чарэшні, я прынясу яшчэ. Зіна». Медсястра выйшла. У адкрытую фортку ліўся водар расцвілых каштаяаў, пах маладой майскай травы. «Вы — малайчыпа», — захапляецца гэтая Зіна. Можа, япо і праўда? А можа, доктар яго толькі суцсшыў, і ён ніколі нс пойдзс на сваіх пагах? Зноў нсйкі холад папоўз у яго па спіпе. Ёя націснуў па кпопку, і амаль адразу ў дзверы прасупула галаву медсястра: — Што, галубок? — Паклічце, калі ласка, доктара,— папрасіў ён. Малады, бадай-што, адных гадоў з ім хлопец увайшоў у палату. — Дарагі мой, пакіньце свае сумненпі. Вас аперыраваў сам Якаў Івапавіч. Ён заслужаны ўрач, прафесар-траўматолаг. Праз колькі месяцаў выпусцім вас, выпусцім... Дзяжурны ўрач забаўна-важны, але здаваўся шчырым, і Сяргей паверыў яму. Зручней прымасціўшыся ў падушках, ёп пачаў даставаць з кулька чыстыя тугія ягады і класці па адной у рот, з прыемнасцю адчуваючы ў роце церпкую кісла-салодкую мякаць.