— Божа, што вы толькі па пачах робіце? — Раман пішу, Дзіна Івапаўпа. Лятучка, сапраўды, закопчылася. Маладыя рэдактаркі дружпа імкнуліся да дзвярэй, пецярпліва падштурхоўвалі адпа адну локцямі. — Таварыпіы, пе спяшайцеся! Членам мастацкага савета трэба яшчэ застацца, па пяць хвілін,— аб’явіў Канстапціп Івапавіч. — 0! Работа стаіць, а мы тут — зноў засядаць. Штапы пратром! — прасіў старшы рэдактар грамадска-палітычнай. — Калі вы, Восіп Глебавіч, і далей будзецс так працаваць, дык і праўда, па штапы не хопіць! — крыкпуў пехта з самых дзвярэй. Усе дружпа зарагаталі. Сапраўды, грамадска-палітычпай часта даставалася за тоо, што япа пс выкопвала плапа. — Нічога, складземся,— прагаварыла Дзіпа. Япа ўсё стаяла каля Хадасевіча, пібы размова іх пс была яшчэ закопчапа.— Сяргой Пятровіч! — сапраўды ўспомпіла япа.— Вы тут пе затрымлівайцеся. Барыс з Міцем, відаць, ужо прыохалі. Трэба тэкст праверыць. Япа выйшла, пс глодзячы па Якуба Сачыўку, які спрабаваў быў загаварыць з ёю, але, папаткаўпіы 38 няўдачу, крута павярнуў назад і, садзячыся, гпеўпа рвапуў убок суссдпяе крэсла. — Канстанцін Іванавіч, аслабаніце ад савета... Той здзіўлепа глялуў на Сяргся. — Што такое? — Галава ў мяно разбалелася. He выношу дыму, а сёнпя ў нас як дьшавая заслопа. — Н-ну, што з вамі рабіць? Ідзіце. Таблетку толькі абавязкова прыміце, a то замучыць вас гэтая галава. Ён зрабіў паціск на слове «гэтая». Нехта ззаду хіхікнуў. Сяргей не азірнуўся, толькі пагардліва варухпуў вуснамі. Хвіліпу япы з галоўным рэдактарам моўчкі глядзелі адзін аднаму ў вочы. «Ну не, сябры мае, такога задавальнення я вам пе зраблю. Далікатнасць у апошпі час у Капстанціпа Іванавіча такая, што ад яс млоспа робіцца. Але— вытрымаць. Усё вытрымаць. Буду жыць я, а не ён...» Ён пругка, забыўшыся, што скардзіўся, пакрочыў да дзвярэй. У рэдакцыі «павіп» было ўжо таксама накурана, звапіў тэлефоп, на які ніхто не зважаў; Дзіпа ажыўлена гаварыла аб нечым з рэдактаркай Верай, паварочваючыся ва ўсе бакі, і рагі яе хусткі ўзляталі, як галіны дрэва ў навальніцу. Іван Іванавіч, які зайпіоў, відаць, за тэкстамі, трымаў за плячо Барыса і прапікліва-здзекліва ўгаворваў таго, а Барыс з папіклым, але пяўлоўна-насмешлівым тварам моўчкі шархаў чаравікам па падлозе, як школьпік перад настаўнікам. — Гэта праўда, што кінаплёнку здымаюць? — кіпулася Дзіна да Сяргея. — Якую? Адкуль? — 3 сатырычнага выпуска, пра дзіцячы садзік! — Праўда. — Ай-яй, што робіцца! — залямантавала Дзіна.— Што там за інтрыгі, кажыце?! — Ніякіх інтрыг, Дзіпа Іваяаўна. Садзік рамантуюць. Сёння-заўтра ён будзе здадзены. — Я пайду да начальства, вы нешта ад мяне хаваеце. Я... столькі працы ўклала! Іван Іванавіч! — У мяне, дарагая, выпуск. Ды і вам таксама трэба з Зосяй пагаварыць. Вунь тэкст зменены. — Добра, пайшлі пакуль да вас! А пасля... Вы заўсёды саступаеце, Сяргей Пятровіч. Вы — ціхенькі... — He трэба, Дзіяа...— перасцярожліва працягнуў Сяргей. Яна тут жа змоўкла, і толькі рагі яе хусткі варожа калыхаліся, калі япа разам з Іванам Іванавічам спяшалася з кабінета. Барыс пабег услед за імі. — Верачка, ідзіце гляньце, ці адчынены буфет,— звярнуўся Сяргей да рэдактаркі. Тая пачырванела, здзівілася і пакорліва пайшла ўніз, асцярожна зачыняючы за сабою дзверы. Вычакаўшы хвіліпу, Сяргей, чамусьці насцярожліва азірнуўшыся па баках, падышоў да дзвярэй, пакруціў замок. Шчоўкнула застаўка. Цяпер у рэдакцыю не маглі ўвайсці знянацку. Ён паторгаў дзверы, вярнуўся да свайго стала і, нахіліўшыся над смеццевым кошыкам, выцягнуў з яго здымкі. Дзе тая... карціна? А, вось яна. I надпіс па адвароце. Прачытаў. «Вецер над стромай». Хм. Вецер... Які дзіцячы почырк у Галачкі Іўко. А прозвішча мастачкі пяма. Супадзенне, дальбог, супадзенне! He можа быць, каб яна, Зіна, і дасюль помніла ўсё тое, што павінпа была б забыць і ніколі не кранаць ва ўспамінах. Здымак быў парвапы, але не да канца. Сяргей склаў палавінкі, яамагаючыся, каб яны сышліся як найшчылыіей. Засмяяўся з сябе: «Што за фантазія! Ніколі не складаецца тое, што некалі разбілася — старая ісціна! Нашто ж тады?» Ружовы водбліск няяркага зімовага сонца лёг на здымак, і той як сагрэўся, лініі яго змякчыліся, і Сяргею прыйшла ў галаву фантастычная думка: a што, калі б можна было пераадолець прастору і час і ўвайсці ў той свет, дзе гуляе вецер і гнуцца сосны, дзе юнак і дзяўчына закахана трымаюцца за рукі і абое яны яшчэ настолькі светлыя і чыстыя, якімі бываюць людзі ў маладосці, у ранняй маладосці, не зведаўшы ў жыцці расчаравапняў, подласці, горычы? Што ён — увайшоў бы? Згадзіўся б ці, можа, проста не змог бы цяпер жыць, існаваць там? Была, была ў ягоным жыцці вышыня, быў узлёт думак, парыванпяў, веры ў сябе, у жыццё. Былі! Быў Той Дзень... Усё пачалося з бальніцы. Гэта там, упершыню ў жыцці, ён пачуўся бездапаможным і слабым. I — адзінокім. 3 рэдакцыі за два з паловай месяцы прыходзілі ўсяго два ці тры разы. Жанчына з дзяўчынкай часцей, але яму прыеліся ўдзячныя, кожны раз тыя ж словы. Яму падчас хацелася плакаць, тулячыся ў падушку. Ён рос здаровым, дужым хлопцам, і самай цяжкай хваробай, якую помніў, была фалікулярная аягіна. Цяпер у ім прачнулася жаданне шкадавання і клопатаў, і ледзь стрымліваўся ён, каб не адкрыць маці праўду. Але амаль праз сілу прымушаў сябе пісаць: «Усё нармальна. Хаджу на заданні, страчў нарысы». 3 дзяцінства засвоіў: гастролі — справа сур’ёзная. Зіна ж прыходзіла часта. Можа, адчувала, як цяжка яму тут, у чужым горадзе, слабому? Япа прыносіла то слоік кампоту, то першыя ягады, і ён кожны раз думаў пра яе невялікую зарплату, што трэба было дзяліць на дваіх, і супраціўляўся. Яна не зважала на тое. Блытаючыся ў доўгім халаце, садзілася на табурэт, пачынала расказваць аб сваіх дзяўчатах, аб Юльцы. I як супакойліва рабілася яму ад яе звонкага, крыху залішне звонкага галаску! A то маўчала, слухала яго. Потым прыбірала ў тумбачцы і знікала. Ён і сам не ўсведамляў, як прывык да яе. А калі ачуняў па-сапраўднаму, япа перастала прыходзіць. Ён чакаў некалькі дзён. Самотна праходзілі гадзіны. Яго перавялі ў агульную палату. Побач кашлялі, плявалі, нудзіліся мужчыны, расказвалі бяскопцыя гісторыі пра жанчын. Яму было агідна. Ён калісьці таксама думаў пра дзяўчат, з якімі сустракаўся, несправядліва і пасмешліва, але расказанае пры ўсіх самае патаемпае было для яго цяпер як рана, у якой корпаюцца: і балюча, і брыдка, і сорамна. Кніг у бальніцы было нямнога, і тыя ў болыпасці прачытаныя пекалі. Часцей і часцей думаў пра Зіну і злаваўся па сябе. Нашто яму гэта жанчына? Што яму да яе планаў, прагрэсівак, да яе дзіцяці? Але ў памяці ўсплывалі то задуменпа-загадкавыя яе вочы, то ружовыя вуспы, то мілая ўсмешка і ў той жа час нейкая ўнутраная замкнёнасць, засяроджанасць — так што яму ніколі не ўдавалася перадаць ёй свой настрой: паадварот, япа першавала ім у гутарцы і ў адпосіпах паміж імі — спакойных, дружалюбпых... Чаму япа прыходзіла да яго? Сімпатыя да яго геройства? Шкадаванне? Ці, можа, закахалася? Тады абуджалася спрадвечная мужчынская боязь, страх быць запалоненым. А што, калі так? Калі ўсё ў ёй — гульпя? I тут жа дакараў сябе: калі б закахалася, убачыў бы. Урэшце, не першы раз сустракае такое. I зноў лавіў сябе: а хіба ён не хоча, каб яна закахалася? Хоча, хаця б дзеля таго пачування, што ён, толькі ён можа дыктаваць умовы. I ён напісаў ёй. А пасля зноў прыходзілі думкі. А раптам не прыйдзе? Увогуле — што ён ведае пра яе? Нічога. Ці мала ў яе паклонпікаў? Можа, якраз цяпер сядзіць у яе пакоі які-небудзь доўгавалосы дзяцюк і з важным выглядам разважае пра модныя пласцінкі або, яшчэ горш, пра літаратуру? А можа, які-нобудзь працалюб з шырокімі плячыма гуляе з Юлькай, a япа завіхаецца ля стала. Яму было балюча ад гэтых думак, ад сваёй — першы раз у жыцці! — няўпэўненасці. Зіпа прыйшла. Ён якраз выйшаў у бальнічпы сад і пакутліва кульгаў ад адной лаўкі да другой. Стаміўшыся, прыжмурыў вочы. Нарэшце сеў, цяжка дыхаючы. Япа падьішла нячутна, як прывід. Ён нават адхіснуўся, калі расплюшчыў вочы. У белай штапельпай сукепцы, у белых недарагіх басаножках, з закручапымі ў тугія завіткі валасамі — «бедпая, відаць, поч па бігудзях праспала!» — адразу падумаў ён,— і нечакапа, як бы свая, блізкая. Тады ўпершышо ён яазваў яе на «ты». Яна была іншая: са схуднелым тварам, відавочнаю палахлівасцю ў рухах, ва ўсмешцы — і яшчэ больпі прывабная, нібыта вымылася рапіцай у сцюдзёпай лясной крыпіцы. Шэрыя яе вочы ззялі, твар паружавеў, нібыта абудзілася ў ёй пошта пястрымнае... I ёп упорпіыпю за мпогія гады адчуў сябо іншым... 5 ...Хіба можпа было падумаць, што Той Дзень стапе нейкай вяхой у ягопым жыцці, прынамсі, будзе бачыцца вяхой пасля, праз столькі гадоў? Звычайны летпі дзепь: нядзеля, здаоцца, таму што яму пе трэба было ісці ў рэдакцыю, і япы з Зінай дамовіліся ехаць за горад. ...Ёп чакаў насупраць пад’езда — саромеўся заходзіць да яе. Нарэшцо дзверы адчыпіліся. Зіна, у шорціках, у паркалёвай кофтачцы, прыклала палец да вуснаў і зашаптала: — Пачакай на вуліцы. Я зараз... Сумку толькі вазьму. — А Юлька дзе? — Яе цётка яшчэ ўчора ў вёску павезла. Так што пойдзем удваіх. Нішто! Далей пройдзем! Праз некалькі хвілін яна выскачыла з пад’езда з вялікай чырвона-белай сумкай і подбегам накіравалася да яго. «Ніколі не дасі ёй яе гадоў. I не таму, што твар малады. А проста — жыве, як радуецца ўсё роўна»,— разважаў Сяргей, калі яны ехалі ў аўтобусе. У нядзелю па гэтым маршруце хапала народу, іх прыціснулі адно да аднаго. Проста перад сабой хлопец бачыў прабор на светлых, пушыстых, відаць, нядаўна вымытых валасах, сабраных на патыліцы чорпай гумкай, тоненькія блакітпыя жылкі на белай, яшчэ но загарэлай скуры. Адчуваў лёгкі пах шампуні. — Зіначка, як, не трашчаць яшчэ косці? — пытаючыся, ён нагпуўся так, што дакрануўся вуснамі да яе валасоў. — He,— яна ўзняла галаву. Шчокі яе запунсавелі, але яна не апусціла вачэй. Глядзела, як заўсёды, дапытліва, але даверліва, шчыра, і было ў ёй дзіўпае спалучэнне сілы і жаноцкай кволасці, так што ў Сяргея ажно зашчымела сэрца. I ён забыўся на тое, што вырашыў быць асцярожным, таму што адчуваў — зацягвае яго, зацягвае... «Ат, прападаць дык прападаць!» — неяк весела і адчайна падумалася яму, і — як панесла. Захацелася забыцца па ўсё, што мучыла дасюль, што прымушала быць насцяро-