Зацемкізь левай кішэні
Леанід Галубовіч
Выдавец: Беларускі гуманітарны адукацыйна-культурны цэнтр
Памер: 220с.
Мінск 1998
Пазьней высьветлілася, што першыя свае мужчынскія пацалункі я ахвяраваў вабнай башкірскай курве...
Вядома, яна без асаблівых намаганьняў вылічыла маю нявіннасьць. Мне здаецца, што толькі ўтакіх выпадках у жанчын падобных паводзічаў зьяўляецца адчуваньне ўваскрашэньня ўласнае цноты.
Што ж, я ніколькі не шкадую пра тое. Магчыма, я падараваўёй салодкае імгненьне ачышчэньня...
Многае ўжо ў маім саракачатырохгадовым жыцьці забылася...
Але ж вось засталося і, пэўна, да сьмерці будзе жыць у памяці гэта: цёплы шапаткі дождж за акном цягніка і вабная цёмнавокая жанчына, зь якой я хацеў падзяліцца сваёй адзінотаю... і яна спакусілася на тую адзіноту, напілася яе саладжавай горычы, але не змагла зжыцца зь ёй надоўга і пакінула яе ў кутку прыспанага купэ, выскачыўшы неўпрыкмет нанейкай станцыі...
1 вось празь дзясяткі гадоў, застаючыся сам-насам, я натыкаюся ў сваёй адзіноце на яе сьлед...
Ня ведаю, для чаго янатады пакінула мне свой адрас. Як ні дзіўна, ён аказаўся правільным. Мне адпісалі, я пра ўсё даведаўся...
I назаўжды, напэўна, забыўбы яе, каб іншым разам вось такі цёплы дождж не нашэптваў яе імя... У імя чаго?
Любай звалі яе. „Любовью”, яксама назвалася...
***
Я многа чытаю, але мала што памятаю з прачытанага, у прынцыпе, толькі тое, што выбрала з памяці душа. І чым больш я чытаю, тым менш у душы маёй чужога...
Калі памёр бадька, я адназначна зразумеў, што я яшчэ ня жыў сам.
***
Мяне зноў нечакана прыхапіла хвароба. I вось ужо аблытаны я іпахандрычнымі думкамі і нядобрымі прадчуваньнямі... He жыву — а разьвітваюся...
„Разныўся, як баба...” — пакепліва ставіць дыягназ жонка. Хоць тут трэба аддаць належнае жанчынам, бо
якраз яны да сваіх фізыялягічных і псыхалягічных балячак адносяцца больш трывуча і спакойна, без гэтага самага ныцьця.. Можа, таму і хварэюць радзей і жывуць даўжэй. Самакаштоўнасьць асабістага жыцьця для іх ня першаснае. Дзеці, бацькі, блізкія, а пасьля ўжо сваё ўласнае...
Мужчыны ж — вялікія эгаісты, асабліва творцы. Ім здаецца, што бязь іх жыцьцё пойдзе наперакасяк, сонца патухне, сьветабрынецца...
Хто яго ведае... Сёньня, калі мне палягчэла, я разважаю пра ўсё гэта цьвяроза і нават іранічна. Але ня маю пэўнасьці, што заўтра, калі мне зноўстане блага, я ня буду гундосіць, „што ня роўна дзеле Бог”, і што безь мяне „заглохнет ннва жнзнп”...
***
Пакінуўшы піць, я адразу ж адчуў, што з маіх вершаў выветрыўся хмель Паэзіі. А сам працэс літаратурнай працы ператварыўся ўсвоеасаблівы сындром пахмельля: пісаць хочацца, а адпаведнага натхненьня бракуе; груба перафразуючы: рукі калоцяцца, а чарка — пустая...
Кажучы яшчэ прасьцей: паэзія — занятак запойны ва ўсіх сэнсах. Адсюль — і паэты. Бог ім судзьдзя...
***
Верасьнёўскі вечар. Доўга і нудна сяджу за сталом і разважаю, як хутка бяжыць час і неўпрыкмет праходзіць жыцьцё...
А вось гэты — канкрэтны — вечар такі доўгі... Такі доўгі, што на працягу яго я магу ўспамінаць усе свае былыя вечары, якія так незаўважна мінуліся... І пэўна, такім жа звычайным будзе і гэты вечар, пра які я міжволі ўспомню ўжо заўтра ці яшчэ пазьней, а магчыма, і ня ўспомню зусім... 1 гэтакбудзе цягнуцца датаго часу, пакуль аднойчы ўсё маё жыцьцё ня зьмесьціцца ў адно імгненьне...
He, чалавек не зьяўляецца захавальнікам часу... Час адлічвае чалавека...
***
Калі хочаш жыць у маім сэрцы, то змушай яго біцца...
***
Заўтра едуўвёску дапамагчы маме выкапаць бульбу. Ды — не, проста еду ў вёску да мамы! Хоць чамусьці да гэтае пары ня ехаў...
О Вожа, як яшчэ трымае нашу кроўную беларускую повязь гэтая бульба!
Бульбу выбралі хутка — трасілкаю. Але напрыканцы заімжэў дождж, таму — мокрую, брудную — вырашылі ў капец не засыпаць. Назаўтра павысыпалі яе зь мяшкоў у двары і далі падсохнуць на гюзьнім, але цёплым верасьнёўскім сонцы. Пасьля, каб вясною ўжо наноў не перабіраць з капца, адабралі адразу: вялікую —для сябе, сярэднюю — на насеньне і дробную — сьвіньням. Выкапалі на рыдлёвачны штых неглыбокую яму, круглую, у два мужчынскія крокі. Убілі пасярод ямы кол, абвязалі снаповаю саломаю... Перш-наперш, засыпалі туды насенку, а дробную ссыпалі ў мяшкі ды адвозілі ў склеп на мамін двор, бо капец рабілі на бабіным падворку. Вялікую таксама ссыпалі ў мяшкі, каб насыпаць пасьля на самы верх капца...
Бульбу тую, што насыпалі ў яму і трошкі за яе краі, зводзілі конусам пад верх калка з саломаю, але не дарэшты. Пакідалі вяршок, наякі потым ужо начэпяць якое старое вядро ці чыгунок для доступу паветра... Пасьля бульбу абкладвалі яловымі лапкамі ды прысыпалі слоем зямлі, абабіўшы яе шуфлям ці рыдлёўкаю... Бліжэй да маразоў гэта ўсё будзе яшчэ засыпацца прывезеным зь лесу лісьцем...
Ня ведаю, для чаго гэта ўсё пішу падрабязна... Хоць, можа, для сутнасьці далейшага аповеду гэта апраўдана.
Дык вось, якраз падчас пераборкі бульбы і заявілася з Масквы мая траюрадная сястра Рыта. І не адна — з мужам, карэнным масквічом, бязвусым, інтэлігентна прыакуляраным... Тое ды гэтае... Жанкі, грэючыся апошнім сонцам бабінагалета, загаманіліся... Аднакувясковыхжанчынусё працуе незалежна адно ад другога: і язык, і рукі... Гамоняць сабе дый работу робяць...
Муж Рыцін і пытаецца пасьля аглядкі, прыглядкі, роздуму і доўгіх ніякаватых ваганьняў: для чаго, маўляў, вы гэтую бульбу зь месца на месца перакідваеце?
Бабы па чарзе, а пасьля, згледзеўшы яго поўнае неўразуменьне на твары, усе гуртам пачалі яму даводзіць, што тут да чаго і ў чым тут справа...
Стаіць гэты юнакаваты маскоўскі муж, ляпае праз свае акуляры адукаванымі вачаняткамі ды пацепвае плечукамі...
Ня вытрывала тут Рыта марнасьці цётчыных тлумачэньняў, ды кажа Ннколаю свайму голасна, але як бы іранічна і як бы для ўсіх разам: „Да оставьте вы это пустословне... He поймёт он. Правда, Ннколаша?! Да н зачем? В Москве ведь cteflaroTBce без разбора... Мелкое-большое... Говорнть не о чем...”
І сама ж хуценька, хітравата пасьміхаючыся куточкамі вуснаў жанчынам, зьвяла гаворку на іншае...
Мне чамусьці ўсё гэта запомнілася, хоць і сапраўды — як бы пустое і нязначнае... Урэшце, як для каго...
***
Калі верыць вядомым у літаратурным сьвеце людзям, то вершы пішуць, а паэзію як бы запісваюць за Некім...
3 гэтага напрошваецца выснова, што верш — сачыненьне, а паэзія дыктоўка...
Адсюль ужо вынікае парадаксальнае. Верш — акт творчы, а паэзія — ледзь не плягіят...
***
Дачка перад сном, праслухваючы ўрывак зь „Бібліі”, a перад тым — сямейную сварку: „Бог стварыўлюдзей і надзяліў іх розумам, і тады ў іх зьявіліся дурныя думкі..
***
Чытаю нашыя тоўстыя мастацкія часопісы... Якое літаратурнае бясьсільле!
I — крычма крычаць, што страчваюць прыхільнасьць чытачоў...
Гэтаўсё нагадвае мне анэкдатычную сытуацыю: мужчына-імпатэнт „празь не магу” напрошваецца на ўзаемную блізкасьць з прыгожай інтэлігентнай дзяўчынай... Але ж гэтай „блізкасьці” ён можа дамагчыся толькі адзін раз... Выхаваная дзяўчына пасьля „таго разу”, можа, і прамаў-
чыць, сыходзячы з нормаў маралі... Але — на другі раз ты ўжо, браток, не спадзявайся...
Люблю драўляныя рэчы. О, як доўга я мроіў пра ўласны пісьмовы стол! Шырокі, паліраваны, з мноствам шуфлядаў, з настойльнай лямпаю, з прыладамі для пісьма...
Атрымаўшы кватэру, я адразу ж зьдзейсьніўсваю парнаскую мару... Аднак у дзьвюхпакаёвай „хрушчоўцы” служыць мне той стол для гасьцяваньня. На ім бразгочуць бутэлькі, шклянкі, талеркі ды відэльцы... Пішуя за кухонным сталом. Праўда, ён таксама драўляны. І гэта ці не галоўная прычына, што змушае мяне пазьбягаць канцыляршчыны і літаратурнай падзёншчыны.
Вядома, шкада марнай мары пра стол. Хоць — стоп, стол усё-такі ж ёсьць. Нават два... Цяпер можна засяродзіцца і на больш неабходнай, немінучай драўлянай рэчы. І яна ў мяне будзе. Без усякага сумневу. Хоць і не па сваёй волі, але ёюя задаволюся... Адяе на кухню неўцячэш...
Адкуль жа ў нас любоў да драўляных рэчаў?
Усё вельмі проста. Яны нас супакойваюць. Ад калыскі датруны...
***
Я не люблю галіцца электрычнай брытваю. Раздражняе скуру і голіць ня надта чыста. Таму я галюся лёзамі „Шык”. Раблю я гэта вечарам, каб раніцай даўжэй паспаць і не сьпяшацца-рэзацца перад адыходам на службу. Галеньне, можа, самы агідны для мяне занятак.
Таму я зь нецярпеньнем чакаю пятніцы, каб хоць на два вечары забыцца на гэты абрыдлы рытуал мужчынскай гігіены.
А якраз і была пятніца. Аднакя пагаліўся, бо намагаўся жаночай блізкасьці, і яна абяцалася...
Але пасьля, чакаючы, пакуль жонкаўладзіцца са сваімі справамі, я ўнурыўся ўсьвежыя кніжкі-часопісы-газэты, так захапіўшыся, што апрытомнеў для рэчаіснасьці толькі апершай гадзіне ночы... Жонкаўжо спала...
Які гнеў авалодаў мною на ўсё і ўся! О Божа! Навошта ж я галіўся?! Для каго, для чаго?!
Сеў, папаліў, супакоіўся... Думаю...
Колькі ж я перачытаў мудрых кніжак, а першабытны пачатак урэзаўся ў маё чалавечае Я, як вострае лязо брытвы ўзарослы валасяной шчэцьцю зьвярыны твар..
І ці толькі ў мой?
Зьвера не паголіш... Ён сам выліняе па часе, але час зноў і зноў надае яму рысы першабытнасьці...
І за што я люблю гэтага чалавека?!
Ды — ні за што. Проста — чалавек ён, аднойчы народжаны, жыве, чакаючы сьмерці...
Хіба можна яго не любіць, такога ж няшчаснга, як і ты сам?..
***
Чалавекузяты зь зямлі (гліны), зямлёю і забіраецца.
Слова — гэта адзінае, што зьвязвае яго зь небам. Але пакуль сэнс Слова не разгаданы, неба — недасяжнае...
***
Слова сьцьвярджае сябе, дзякуючы свайму кораню. Толькі корань словаў несумненны.
Гавораць, што я шмат пішу пра сьмерць. Гэта — так.
Але ў сваіх словах я намагаюся ўраўнаважыць Яе з Жыцьцём. Спрабую даць сьмерці права на жыцьцё.
І гэтыя словы мае адрозныя ад слоў тых, хто хацеў бы зьвесьці жыцьцё да сьмерці.
ккк
— Ды зьезьдзіў бы ты хоць раз за мяжу, ды параўнаў тутэйшае жыцьцё з тамашнім! Адсталы ты, цёмны чалавек...
Для мяне гэта па-за лёгікаю. Як можна параўноўваць жыцьцё з жыцьцём альбо сьмерць са сьмерцю. Абсурд! Формы ж, у якіх нашыя жыцьці месьцяцца, мяне, можна сказаць, не цікавяць.
Гэта як у базарнай показцы.
— Купі, браток, карову — сем цыцак мае! Больш такой не патрапіш...
— А малако дае?
— Ну, галава. Дык я ж кажу, сем цыцак мае...
— Навошта мне цыцкі, мне малако трэба...
КНІГІ ОНЛАЙН
