Зацемкізь левай кішэні
Леанід Галубовіч
Выдавец: Беларускі гуманітарны адукацыйна-культурны цэнтр
Памер: 220с.
Мінск 1998
Некаторыя, дажыўшы да старасьці, — мудрэюць, іншыя — дзяцінеюць... Усеастатнія, на вялікіжаль, — паміраюць... Такімі, якімі ёсьць...
***
Ня бойся пісаць пра сябе, бо напісаць сябе такім гнюсным, якім ты ёсьць, не атрымаецца, ня хопіць таленту... Гэта сьцьвярджае і ўвесь вопыт сусьветнай літаратуры.
***
Праўда толькі адна. І ня будзеш жа ёю раскідвацца на кожным кроку. Зьберагаеш яе, як сваё адзінае апраўданьне перад Богам... Таму іхлусіш паўсядзённа: не сабе, дык іншым, ня іншым, дыксабе... І лепш бы сказаць, што праўда не адна, а праўда для аднаго...
***
Адсутнасьць здаровага творчага розуму адчуваецца паўсюль. Хаос і апатыя — адметнасьці таго. Дый сам вось сяджу над гэтым аркушам і адчуваю падсьвядома, што словы ўзьнікаюць на паперы не адразумнасьці, неадглыбокае думкі, ад нямогласьці і хваравітасьці жыцьця, якое і вымагае агрэсыўных альбо спачувальных слоў да самога сябе.
***
Пасьля нічога ня будзе. Усё ёсьць сёньня. Запамінай кожную дробязь, каб было чым жыць пасьля...
***
Ёсьць адчуваньне, што страчваю сэнс жыцьця. Куру, што патраплю. Чытаю, на што наткнуся. Гавару з кім давядзецца. He сьмяюся. Ня плачу. He заводжу гадзіньнік. Забываю нумар свайго тэлефону...
***
Ня лезьце ў маю душу! Там ужо няма пустога месца...
Люблю наіўных. Гэта боскі знак, калі прыпомніць першыя дні стварэньня сьвету... Гасподзь быўнаіўным...
Літаратура зьняволіла мяне. Літаратура — вуліца, літаратура — людзі на вуліцы, работа — літаратура, дом — літаратура, з жонкай — раман, цыгарэтны дым — літаратурна-крытычны... Я ўвесь — літаратура... Якая гэта літаратура — іншая рэч...
Ужо месяц, як паказваюць крывавы жах чачэнскай вайны... Жонка асьцярожна пытаецца: а ці змог бы я забіць чалавека? Схамянуўшыся ад нечаканасьці, роспачна думаю над тым і раптам горычна ўсьведамляю: а ці ня ёсьць ужо сама гэта думка перадумоваю магчымасьці забойства?.. О Госпадзе!
***
Чым больш чалавек гаворыць, тым больш ён няшчыры. Шчырасьць, як немаўля, выдае сябе ня словам, а голасам, не маўленьнем, а маўчаньнем, ня тым, як было, а тым, як ёсьць...
***
Разанаў каторы дзень жаліцца на зубны боль... Мне гэта дзіўна чуць. Я зразумеў бы яго і паспагадаў бы яму,
калі б ён жаліўся на душэўны боль... А так — толькі пацепваю плячыма, ні паэзіі, ні філязофіі ў яго пакутах не адчуваючы... Жорсткі я чалавек...
Калі гонар пераважае талент, то ў пройгрышы застаецца чалавечая годнасьць...
***
Пах гною — жыцьцядайны і несьмяротны...
***
Кава і цыгарэты змушаюць мяне паміраць больш аптымістычна...
Сьпяшайся ці не сьпяшайся, a — напрыканцы даходзіш... Апошняе слова і засьцерагае мяне ад сьпешкі, але не ад непазьбежнасьці.
***
„Біблія” — адзіная кніга, пра якую ведаюць нават тыя, хто нічога ня хоча ведаць.
***
Народзіны, вясельлі і хаўтуры — сёньня ўжо ня кожнаму па кішэні. Таму — ня ўсе нараджаюцца, але ўсе паміраюць...
***
Сапраўдны творца павінен вяртаць чалавека да першапачатку, а ня весьці людзей да канца...
***
Бывае, што жыцьцё нешта дадае чалавеку, бывае, што нешта забірае... Ураўнаважаным чалавек доўга быць ня можа... Ураўнаважаны ён — мёртвы...
***
Калі словы пачынаюць зьдзіўляць сваім патаемным сэнсам — пішы вершы. Але толькі да той пары, пакуль не перастанеш зьдзіўляцца, што ты іхпішаш...
Будзень набліжае тое, што будзе. Сьвята вяртае да таго, што было.
***
Вясна! Ружавее вішня... Салодкісорам апладненьня...
Маладзічка гадоў дваццаці з выявамі яшчэ ня страчанага спартыўнага складу некалькі хвілінаў круціць „кола” ці „сонца” (ня ведаю, як правільна называецца гэтае практыкаваньне ў гімнастыцы), паказваючы пры кожным перавароце дзірку у трусах паміж шырока разьведзеных ног...
Дзяўчына — душэўнахворая, і адбываецца тое ў вар'ятні. А робіць яна практыкаваньне за недапалак цыгарэты, які пасьля атрымлівае ад зацікаўленай публікі — алькаголікаў, што лечацца тут, у суседнім наркалягічным корпусе. Дарэшты прапітыя мужыкі з пэўнымі зачаткамі імпатэнцыі. У большасьці зь іх ёсьць ці былі жонкі і нават дочкі ўзросту гэтай, няшчаснай і хворай, колішняй гімнасткі. Яны скаляцца і жывёльна выкручваюць свае лупачы ўсьлед за той дзіркай у трусах, а яна толькі неўразумела пасьміхаецца, з смакам пыхкаючы пасьля абсьлінелым недапалкам...
Менавіта тады я ўпершыню сьвядома вырашыў „завязаць” з п'янствам. Зьявіўся страх, што і я „скацінею”
... А тое „сонца” час ад часу яшчэ пракручваецца ў памяці, згадваючы ў сьвядомасьці пушкінскую малітоўную засьцярогу ”Не дай мне Бог сойтн с ума...”
Пішэце вершы простымі алоўкамі. Атрымліваецца неразборліва і лёгка сьціраецца. Для вершаскладальнікаў гэта не апошняе правіла.
Няма большай шчырасьці, чым думаць пра сьмерць, жывучы...
***
Садом і Гамора — пакараныя, а Лас-Вэгас — квітнее...
***
У адной з тэлеперадач расейскі чыноўнік распавядаў, што чачэнцы на цэнтральнай плошчы Грознага, мітынгуючы перад урадавай рэзыдэнцыяй, сьпявалі адну і тую ж патрыятычную песьню. Сьпявалі яе бясконца, суткамі, наэлектрызоўваючы і сябе, і тых, хто там быў. Урэшце мэлёдыя настолькі авалодвала і ўзьдзейнічала на псыхалёгію людзей, што нават чалавек, абыякавы да патрыятычных настрояў, міжволі рабіўся агрэсыўным нацыяналістам...
У зьвязку з гэтым мне ўспомніўся вар'яцкі дом у Крывошыне, што пад Баранавічамі. Трапіўшы туды на прымусовае лячэньне ад алькагалізму, я апынуўся ажно на трое сутак у аддзяленьні шызафрэнікаў. Алкашоў туды зьмя шчалі як бы на каранцінны тэрмін для псьіхалягічнай апрацоўкі. Адразу пачуваешся там жахліва, аднак ужо на наступныя суткі, зьмірыўшыся з сытуацыяй і шчыльней прыгледзеўшыся да шызанутай, але наіўнай і квола-запаволенай адлекаўпублікі, з творчай цікавасьцю пачынаеш прыстасоўвацца да іх жыцьця-быцьця...
Памятаю аднаго волата-мужлана, з назаўсёды прыліплай да твару дзіцячай сьмяшынкай, я аніяк ня мог абыграць у шашкі. Больш таго, раз за разам прайграваў яму, аднак злавацца мог толькі на свой разумовы патэнцыял і ў прынцыпе толькі шкадаваць гэтае двухмэтровае дзіця, што, відаць, ці ня ў першую чаргу дзякуючы сваёй усьмешцы і трапіла ў гэтае вар'яцкае месца. Дзіця толькі акругляла вочы, будучы непахісна задаволена і сабой, і мной, і шашкамі, чамусьці пафарбаванымі ў розныя колеры, апроч чорнага і белага... To быў шчасьлівы чалавек! А я быў няшчасны...
Аднак у зьвязку з Чачнёй успамінаецца іншы выпадак. Зрэшты, там усё было выпадкова. І людзі — таксама...
Адзінае, чаго паўсядзённа бракавала шызафрэнікам — курыва. 3 гэтым узьнікалі бясконцыя праблемы. „Бычкі” былі коштам залатога самародка. Цыгарэты — адзінае, з-за чаго ўспыхвалі непаразуменьні, агрэсія і нават кароткія сутычкі, пакуль дзяжурны перакормлены санітар не апускаў цяжкую зьвязку ключоў на сьпіну як заўжды менш вінаватага і больш слабага...
Была нядзеля. Сьвяты дзень. Цёпла і сонечна. Пацыенты, пасёрбаўшы рэдкага чаю з шэрым батонам і атры-
маўшы па прыгаршчы „колаў з тармазамі” ленавіта разьлегліся ў двары, хто на лаўках, хто на траве. А Іван і Чэсь выйшлі да разамлелай публікі з баянам. Іван налаўчыўся выцягваць з таго, калісьці музычнага, інструмэнту пэўныя мэлядычныя, хоць і аднатонныя, гукі. Чэсь жа няблага сьпяваў напаўблатныя прыпеўкі беларускага паходжаньня. Цяпер я ўжо не магу прыпомніць ні адааго куплету з тых прыпевак. Урэшце, цымус усяго быўняўмузыцы і ня ў словах. Хлопцы-небаракі бралі нечым іншым. Абняўшы за плечы Івана, Чэсь зацягваў жаласьлівым голасам пачатак куплету, Іван расьцягваў задышлівы мех баяна і ўжо разам з Чэсем сьпяваў канцоўку... Зь іх вачэй цяклі сьлёзы... Так яны сьпявалі з падыгрывам, ходзячы ў абдымкў па пэрымэтры пляца, абгароджанага высокім глухім дашчатым плотам. Дзейства заварожвала... Я і яшчэ адзін мой калега-алькаголік, расчуліўшыся, даліім пару-тройку цы~ гарэтаў, каб яны працягвалі далей. Іван з Чэсем задаволена запалілі і ўжо сьпявалі з цыгарэтамі ў зубах, якія трывала прыклейваліся да ніжняй губы і скурваліся да языка, пасьля чаго са шкадаваньнем неахвотна сплёўваліся. Сьпявалі паўтараючыся, пачыналі чатыры-пяць куплетаў і вярталіся да пачатку... Я не магу пераказаць, што тварылася ў маёй душы, асуджанай на вось такі нечалавечы зьдзек! І тамуя бессаромна плакаўразам з Іванам і Чэсем. Сьпявалі яны гадзіны тры... Гэта быў экстаз! Для мяне і майго супольніка па няшчасьці. Для Івана з Чэсем гэта была работа, магчыма, больш прыемная, чым прыборка гальюноў, але работа. Ну, і прырабатак, вядома... Для ўсіх астатніх тое ня мела аніякага дачыненьня. Кожны быў заняты сабою і неўпрыкмет разьвіваў свой талент... Зьнясілены душэўным перажываньнем, я на той час мог быць залічаны паўнапраўным пацыентам чацьвёртага шызафрэнічнага аддзяленьня. Дзякаваць Богу, гэта ўсё ж скончылася разам з цыгарэтамі і фізычнымі магчымасьцямі Івана і Чэся...
У Чачні — іншае — кроў, барбарства...
Там зь песьні ўсё пачыналася, туг зь песьняй усё канала...
3 разумнымі ў нас — праблемы, з астатнімі — клопат...
***
Усё праходзіць... Застаюцца сьляды... Але і яны затоптваюцца тым, што прахо дзіць сьледам...
***
Да нас у рэдакцыю прыйшла працаваць новая карэктарка, Мая Ўладзімераўна. Маладэчанскай гадоўлі жанчына. Мажная і, можа, адтаго мяккая пахарактары, дабрадушная. Распавядае, як нядаўна езьдзіла-лятала да свайго сына ў Калюмбію. Пра тамашні клімат, народ, мафію, наркотыкі...І проста, звычайнаіпа-мацярынскудушэўнатлумачыць нам гэта, быццам толькі што вярнулася з Маларыты... Мілая Мая Ўладзімераўна! Нездармаіпрозьвішчаўяе дзявоцкае — Галубовіч...
Усе рэчы ў прыродзе застаюцца такімі, якія яны ёсьць, незалежна ад таго, як мы іх уяўляем і што пра іх думаем...
***
Калі раней літаратары пісалі стылем дыямата, то цяпер пішуць супраматам... Супраціўленьне матэрыялу і матэрыяльнагаў сёньняшняй літаратуры відавочнае.
Часта бывае няёмка і сарамотна за гасьцінным сталом. Маць тваю, думаю, дажыўся да таго, што ўжо няма здароўя выпіць заўласнае здароўе!
***
І згорбленай плоцьцю і бяскрылай душой адчуваю, як няўтульна мне на гэтай зямлі. Здаецца, што я быў чужым, лішнім, нетугэйшым адсамаганараджэньня...
Тут мяне не чакалі... Мяне чакаюць ня тут, бо сьвет і сьвятло сьціскаюцца вакол да зьнікласьці, а цемра ўжо называе маё імя такім знаёмым, родным мне, матчыным голасам...
КНІГІ ОНЛАЙН
