Зацемкізь левай кішэні
Леанід Галубовіч
Выдавец: Беларускі гуманітарны адукацыйна-культурны цэнтр
Памер: 220с.
Мінск 1998
***
Гасподзь справядлівы нават у тых выпадках, калі на наш зямны погляд, абыходзіцца з намі несправядліва.
Да прыкладу, ён змоладу забраў здароўе ў Максіма Багдановіча, але ж прытым не забыўся надзяліць яго бесьсьмяротным талентам...
Чамутак? He чалавечае гэтаразуменьне... Ня людзкае — але боскае.
***
Ужо год, як ануляваная наша гістарычна-дзяржаўная сымболіка. Аднак ні Пагоня, ні бел-чырвона-белы сьцяг ня зьніклі з нашай памяці і нашых вачэй...
Вось і сёньня. Зайшоў у тралейбус маладзенькі, высокі, злёгку прышчаваты курсант міліцэйскай школы. Усунуты з ног да галавы ў летнюю МУСаўскую форму. На галаве — пілотка. А на пілотцы — кукарда з Пагоняй!..
Людзі — хто зь непрыязьзю, хто зь недаўменьнем, хто з замілаваньнем — не-не ды кідаюць наяго погляды... 1 ён гэта адчувае, раз-пораз азіраецца, сябе неўпрыкмет аглядвае — што ж у яго ня так, што не ў парадку? Пра Пагоню ў яго і задняй думкі няма...
Выйшаў ён каля Камароўкі і ўсё няўцямна стаяў там, насупраць Якуба Коласа, як сам ня свой...
Што ж, такі лёс нашай сымболікі. Яшчэ доўга будзем да яе прыглядацца, каб звыкнуцца і зжыцца зь ёй...
***
Зноў — тралейбуснае...
Заходзіць у салён каля Дома друку маладзіца-нэгрыцянка — клубы, ах! — акруглыя, выпуклыя, танцуючыя... A да таго ж, што ў іх рэдка, — і тварам вабная, сымпатычная. Стала насупраць сямейнай парачкі. Абаім пад трыццаць. Інтэлігентныя, гожыя... Ён якбы газэтку чытае, але міжволі, неўпрыкмет сьлізгае з газэтнай старонкі па тых ладных нэгрыцянскіх клубах.. Раз, другі, трэці.. Ды зджончынага вока і зрэнкі не схаваеш. Скмеціла і — штурхель локцем пад бок!..
Ды ўжо ж, такая жонка-прыгажуня сядзіць поруч, а ён лыпае-зырыцца на гэтыя чорныя, пэўна, потна-бліскучыя, пруткаабцягнутыясукнёй, нэгрыцянскія клубы! О-о-о...
Але што праўда, браткі, то і я сьцьвярджаю — не клубы то былі, а наркатычная музыка страсьці! — вартыя пільнага вока сапраўдных мужчынаў...
Здараюцца, дзякаваць Богу, і ў наш самотны час маленькія зямныя радасьці...
Днём як бы й ня чуеш рову сотні матораў на вуліцах горада. А глыбокай ноччу дастаткова скрыгату тармазоў адной лядачай таксоўкі, каб праклінаць усю тэхнічную цывілізацыю...
Чалавек жыў бы спакойна, калі б яго не трывожыў уласны розум...
***
У наш час, каб захаваць цнатлівасьць душы, іншым разам для яе абароны трэба праяўляць фізычную агрэсыўнасьць і вонкавую вульгарнасьць...
***
Памятай: нешта сьцьвяр джаючы, нешта аспрэчваеш...
•к-кк
Усю ноч наскрозь сяджу перад цёмным кухонным сталом пры сьвятле настольнае лямпы...
Думаю... Пра што? Аб чым я адзінока думаю ўсё сваё жыцьцё?..
Пад рукамі разварот„ЛіМу”. Чытаю Разанава, зь якога вынікаюць асобныя сэнсы, знакі, сымболі і зьнікае канкрэтны чалавек...
Наварыча, што насьцярожна стаіўся ў начным закутку падтэкста сваёй кароткай сьвітальнай прозы...
Пра што ж мы думаем?..
Як і ў навэле Наварыча, сьвятло за акном ужо расьсейвае змрок, і, здаецца, вось-вось, таемнае адкрыецца майму разуменьню — таксіта адвейвае палову ад зерня...
He, не... Гэта толькі паднебнае сьвятло спускаецца на зямлю і высьвечвае абрысы жывога, але не яго сутнасьць... Зьмежваюцца, зьліпаюцца векі вачэй... Непад’ёмны, нечалавечы цяжар расплюшчыць іх нанова...
Каб думаць? Пра што? Навошта?
Урэшце, і я, бяссоны, і тыя, што спалі, — усе будзем пэўна ведаць толькі адно — што была ноч...
О Гасподзь, навошта жТы стварыў чалавека, не адарыўшы яго спасьціжэньнем сэнсу жыцьця і сьмерці, апроч іх вобразаў — дня і ночы...
***
Мяне няма за што любіць — і гэта я ведаю.
Але мяне няма за што й ненавідзець — хоць у гэтым я ня ўпэўнены.
ккк
Кожнычалавекуяўляепрасябебольш,чым ён ёсьць...
ккк
Усё-ткі ў маральным, сьвядома-беларускім пытаньні я знаходжуся ўбольш прывілеяваным становішчы, чым, да прыкладу, мае калегі Ўладзімер Някляеў і Леанід ДранькоМайсюк, незалежна нават ад таго, што адбываецца наўкол і паўсюль...
Трэба ж было такому здарыцца, што выпаў мне гонар дажываць свой век на вуліцы Кастуся Каліноўскага! І што вы мне тут ні кажыце, а гэта не адно і тое ж, як жыць на вуліцы Ў. Леніна ці К. Маркса, няхай сабе і ў больш рэспэктабэльным раёне...
Ды вось, хоць бы хвіліну назад — падпісваў на канвэрце свой зваротны адрас — і пачуваў сябе так сувэрэнна^
што нават росьпіс зрабіў разьняволена-размашысты, не раўнуючы, як Багданкевіч на нашых дваццацітысячных купюрах...
***
Дзіўна, што прэзыдэнт Рэспублікі Беларусь Лукашэнка ня мае тэрытарыяльных прэтэнзіяў да суседняй Літвы.
Ды ўзяць хоць бы тыя ж „Лукішкі” — ну ўжо гэта то бясспрэчна наша...
***
Кожнаму з нас — жывому — у час глыбокага роздуму, адчаю ці натхненьня хочацца апынуцца сам-насам, пабыць адсутным...
Чаму ж, канаючы, у час свайго найвышэйшага зямнога акту, чалавек прагне прысутнасьці?...
***
АДехала на тыдзень малая дачка — і жыву як затурканы, якня цэльны, ня поўны жыцьцём чалавек...
Мабыць, калі ў цябе зьяўляюцца прадаўжальнікі роду, то ні ты, ні яны ўжо ня могуць быць незалежнымі адно ад другога.
Так творыцца своеасаблівы эвалюцыйны арганізм вечнасьці, дзе — жыцьцё тваё ўжо ёсьць ня толькі тваім жыуьцём, як і сьмерць твая ўжо ня ёсьць тваёйсьмерцю...
Зайшла ўрэдакцыі гаворка на грамадзка-палітычныя тэмы. Дранько-Майсюк, гартаючы кніжку паэзіі паляка Ўладзіслава Бранеўскага, устаўляе свае пяць злотых: „А вось, хлопцы, Бранеўскі сядзеўпры ўсіх рэжымах! Чатыры разы ці, можа, больш...”
He раздумваючы, кажу даўно асэнсаванае: найвялікшая мудрасьць — гэта заставацца чалавекам пры ўсякім рэжыме і да таго ж, па магчымасьці, не адседжвацца...
***
Нікому ня верыць і верыць усім — аднолькава небясьпечна.
Быў на магіле бацькі. Паржавела агароджа, вырасла трава, быльнік, зацьвілі кветкі, што пасадзіла сястра...
Нешта расьце, нешта сохне, нешта іржавее, а нечага і некага ўжо няма і ня будзе...
***
Маці зь цёткай Надзяй жнуць у агародзе сярпамі жыта. Аціхла... Захмурэла... Зьбіраецца на дождж.. Клічуць мяне ставіць снапы ў шуркі.
Прыпамінаецца за гэтай жывой спорнай работай даўняе-даўняе, зсамагамаленствапомнае... Каліяшчэ не было камбайнаў, жанкі-калгасніцы жалі вялікія надзелы (дзялкі). Я там, у аўсяныхснапах, і нарадзіўся...
Сёньняшні тэхначас і гэтыя жытнія шуркі... Усё, на першы погляд, часовые зьвязваецца ў адзін час, як у адзін сноп, і ўсталёўвае гармонію... А хлеб з гарадзкой крамы пахне мне пераднавальнічным жытнім коласам і рукамі маці...
***
Мая амаль дзевяностагадовая бабуля вырашыла прапалоць градку. Зачапіла рукой за цьвік у плоце , і сарвала скуру аж да косткі... Скура ўжо тая, як высахлая на сонцы бяроста ці выветраная добрушская папера, — рвецца і шкуматаецца... Кроўтолькісабраласяпрыглыбокай ране... Перабінтоўваю, а праўнукі (мая дачка і сястрын сын) шушукаюцца міжсабой: у бабы Лімы ўжо й крыві няма...
Яна ж ня чуе іх, а толькі пагладжвае малых па галоўках левай рукой ды нагаворвае: радасьць мая, кроўка мая, крывіначкі родныя...
Шамякін здольны многае пісаць, а Быкаў — многае перажыць... Таму Бог піша заБыкава і перажывае за Шамякіна...
***
Сёлета многа сьліў. Ужо некалькі лапаў абламалася пад цяжарам пладоў...
Згінаемся, ломімся падтым, што самі й спараджаем...
к-кк
Бабулька-суседка састарэла дарэшты. Сагнутая ў крук, ліпіць на сонейку на самым краёчку лаўкі каля сваіх весьніцаў. Нічогаўжо ня бачыць, ня чуе... Толькітрубны голас.
Ідзеш і крычыш ёй штомоцы: „Дзень добры Вам!!! Гэта я —Лёня Зонін!!!”
— Дзякуй, сынок, дзякуй... Пазнала...
Вось і ўсё жыцьцё. Шчасьлівае, няшчаснае? Пражытае... іпазнанае.. Іншым яно й не бывае.
к-кк
У дзядзькі Мішы баліць рука — пасьля пералому зашчаміла нэрв. Абшываем зь ім гараж для машыны майго малодшага брата. Работа ўвішная, потная — настукай шэсьць цьвікоў-сотак у кожную дошку, а дзядзьку, як-ніяк, за шэсьцьдзясят. Аднак, ад роду цягавіты і мяне ўхойдаў..
Ужо й безрукаўка мокрая, але, даў Бог, — дождж... Спорны, цёплы, жнівеньскі... Перакур...
Дзядзька ж — не, схаваўся пад павецьцю і выпроствае на рэйцы старыя, іржавыя, гнутыя цьвікі, выцягнутыя ім яшчэ на досьвітку з старых дошак... Працаголік? He, беларус, забіты ў быт да самай плешкі... На іх і трымаецца наш хісткі дом. Як некалі сказаўрускі паэт: „Гвоздн бы делать нз этнх людей, не было б в мнре крепче гвоздей”. Баюся што-небудзь дадаць, бо сапсую й гэта што ёсьць...
ккк
У Лявона Зайчысінага на дрывотні і падзастрэшшам хлява высяцца кастры дроў. He кастры, скажу вам, а творы мастацтва. Бяз шчылінкі, складзеныя паленца ў паленца. Колатыя трохкутна. Беразак. Піленыя (у нас кажуць: рэзаныя) падспэцыяльную мерку — цюцелька ў цюцельку, сук ня сук...
Люба-дорага глядзець. А ўсё гэта патрабуе нясьпешнай і цягавітай працы, на якую ня кожны здольны, больш таго, той-сёй яшчэ і пасьмяецца: бач, няма чалавеку работы...
А Лявон сядзіць на ганачку старэнькай сваёй, але чысьценькай і дагледжанай хаткі і самазадаволена пазірае на тыя кастры — працу рук і душы... 1 маім вачам вабна...
Культура складаецца з дробязяў. Паленца да паленца і — Храм. У кожнага — свой і ва ўсіх — адзін...
***
Усе мы — наркаманы. Наркаманія — не хвароба, гэта прага зьмены душэўнага стану. Пожад новых адчуваньняў жыцьця...
Ты — наркаман, і няважна — хлебчаш ты гарэлку ці курыш гашыш, жарэш сала ці пералічваеш грошы ўсваім кашальку, гадзінамі не выключаеш плэер ці да поўначы пішаш нікому незразумелыя тэксты...
Чытаю „Дзёньнік аднаго генія” Сальвадора Далі. Пра п’укі (ад зразумелага ўсім дзеяслова пукнуць). У Далі пукі набываюць свае абрысы і афарбоўку, але ня маюць своеасаблівага калярыту пахаў.
Каюся, аднойчы я хацеў напісаць пра гэта. Аказваецца, Далі ўжо напісаў...
Чым больш жывеш, тым больш упэўніваешся, што ўсё ўжо напісанае, усё ўжо пукнута... Да цябе і безь цябе... Праўда, тое-сёе часам выветрываецца...
Зацемкі свае пішу пераважна ў тралейбусе, едучы вечарам з работы. Там — у цеснаце, гаме, дзіўных пахах, дыханьні твар у твар — і пісаліся і пішуцца ў галаве ўсе мае зацемкі.
Вершы так ня пішуцца і ня думаюцца. Вершы пішуцца, калі людзі пачынаюць сыходзіць, калі ля цябе застаецца ўсё менш і менш людзей і паступова пустка паглынае тваю адзіноту..
І тады ты пачынаеш запаўняць тую пустку словамі, ратуючыся адневымоўнага...
КНІГІ ОНЛАЙН
