Зацемкізь левай кішэні
Леанід Галубовіч
Выдавец: Беларускі гуманітарны адукацыйна-культурны цэнтр
Памер: 220с.
Мінск 1998
***
Сустракаліся аднойчы ў Менску Якубовіч і Казінцаў... ды ну іх ... да Арафата!
***
Да гэтай пары я так і не прачытаў „Уліса” Джойса. Зьбіраўся, праўда. Як для „гжэчнага” літаратара, то гэта, мабыць, дзікунства.
Але, што ўжо... Магчыма, на аднаго эпігона будзе м енш...
Зацемкі гэтыя пішуцца ўсё радзей, без былога імпэту, інэрцыйна...
Нешта падобнае здараецца ў нумізматыцы: аднойчы разумееш, што зь мінулага больш нічога ўжо ня выцыганіш, і проста трэба счакаць час, пакуль дзяржава ад чаканіць свае новыя манэты, наякія ты зноўкупішся...
Я адзінокі толькі днём. Ноччу ўсё поруч...
Зьвёў мяне рускамоўны беларус Вячаслаў Казакевіч, што па кантрактуўжо трэці год запар выкладае славістыку ўЯпоніі, з карэспандэнтам газэты „Майніці”, які сабраўся прыехаць на Беларусь, каб напісаць японцам, што мы ёсьць...
У рэшце рэштаў, я пагадзіўся быць гідам. I японец, далікатна гэтак, ветліва-інтэлігентна, штодня вызвоньвае мяне патэлефоне з Масквы...
— Я хочу посетнть ваша страна...
— Какое солнце сейчас в ваша страна?... (рэч усягонаўсяго толькі пра надвор’е).
— Ваша страна радаоактнвна?..
— А страна ваша...?
1 гэтак далей і да таго падобнае... Пасьля адказаў на такія пытаньні — чаго ўжо і ехаць...
***
Шкада... Пашкадавацьтрэба... Пашкадуйце...
Гэтыя словы найчасьцей можна пачуць ад люда беларускага. Літасьцівы наш народ, боскі... Аднак, увесь час выклікаючы толькі шкадобу да сябе ці да іншых, і Чалавекі мы ў поўным сэнсе гэтага слова?
Бо шкадоба — гэта ўсяго толькі інстынкт, а не праява ўсьведамленьня і розуму.
***
Жалоба ў Доме літаратара па загінуўшым Анатолю Майсеню. Малады таленавіты публіцыст, палітоляг... He ўтрымаўся ўсё-ткі і ён на гэтым коўзкім спрадвечным беларускім шляху паміж Масквой і Варшавай...
Дзьве яшчэ малажавыя жанчыны глядзяць з тратуара на даволі людную жалобную працэсію..
— Каго ж гэта праводзіць так шмат народу прыйшло?
— Гэтага... журналіста, што наалімпійцы разьбіўся...
— А... бач ты... А то я і думаю, не пісацеля, мабыць... На пісацельскія пахаваньні столькі народу не прыходзіць...
— Колькі чытачоў — столькі і народу...
Вось і ўсё. Бывай, Толя...
***
Пра маскулыуру. За абедам выпадкова слухаю музычную праграму па рыдыёстанцыі „Маяк”. Для лётчыка-выпрабавальніка Кандаурава, які ляжыць у вельмі цяжкім стане ў шпіталі, сьпявак Юліян прамаўляе ў жывым этары: „Я очень люблю лётчнков-нспытателей. Это для меня чтото неземное. Поэтому я с удовольствнем псполню сегодня для вас песню Пахмутовой „На пороге разлукн”..,
О-о-о!!!
Только выходзячы на сьвет з мацярынскага лону чалавек бывае дарэшты шчырым. І толькі адьіходзячы зь сьвету ў зямное лона — абсалютна сумленным.
У астатні час ён дамагаецца кампрамісу паміж жыцьём і сьмерцю...
ккк
У паэзіі ўсе словы па сутнасьці другасныя. Яны неабходныя паэту толькі для таго, каб выявіць невымоўнае і тым самым пераканаць чытача ў адсутнасьці тэксту...
І чым больш другасныхслоў, тым менш паэзіі...
***
Ну, вось і прайшоў рэфэрэндум...
Але ня цешце сваё самалюбства, Аляксандар Рыгоравіч. Як казаў мудры філёзаф: усё праходзіць...
Літаратура — гэта маё асабістае жыцьцё. І я папрасіў бы вас ня ўмешвацца ў яго, калі вы не жадаеце несьці роўную са мной адказнасьць за тое, што са мной адбываецца...
А вы ж не жадаеце, праўда?
Можаш любіць Разанава, можаш Някляева... А Сыс цябе сам палюбіць...
***
Творчасьць — гэта ўваскрашэньне душы зь мярцьвеючай плоці...
***
Часьцей за ўсё тое, што ты хацеў напісаць, якраз і застаецца ненапісаным...
Аднак, важна, каб з напісанага табой, чытач якраз тое адчуў і зразумеў...
***
ЯК СУГУЧНА лермантаўскае мінулае майму сучаснаму: „Люблю отчнзну я, но странною любовью...”
Паўтара стагодзьдзя прамільгнула ў вечнасьці, а разгадкі гэтай „странностй” ўсё няма. І нічога новага не сказана, апроч сказанага: „Но я люблю — зачто — не знаю сам...”
***
Спрадвеку Расея як бы сым.балізавалася Іванамі, a Беларусь — Янкамі...
А сёньня — прыслухайцеся, пачытайце — Іваны засталіся, — a — Янкі? Пасьля Купалы — як вымерлі...
Бадай, адзін Брыль ад іх застаўся — Іван Антонавіч...
***
У рукапісу літаратар пазнаецца больш поўна, чым у адрэдагаванай і выдадзенай кніжцы.
Тут ён — яшчэ сам па сабе, а там — ужо разам з усімі.
Жанчына дае, забіраючы... Мужчынабярэ, пакідаючы...
Сёньняшні чалавек ня зьмесьціцца ў пірамідзе Хеопса, бо ўсе эгіпэцкія піраміды ўжо зьмешчаны ў ім, як уся прамінулая культура — у сучаснай...
Дарэмна мама мая перавезла сваю маці (маю дзевяностагадовую бабулю) да сябе. Яна ў нашай хаце хутка сканае...
He хацелася ёй гэтага пераезду, хоць і спачувала дач цэ, якой штодня трэба было бегаць да яе праз усю вёску — нацепліць хату, карміць, прыглядаць...
Як маленькая, квадратная, але чысьценькая, відная да кожнага куточка, да глянцу выбеленай столі, хатка — сьветлая і ціхая, бы каплічка... Вольш за сорак гадоў, хворая ці акрыяўшая, яна там была адна...
Але адзін чалавек доўга быць ня можа. Калі не прыходзіць іншы чалавек, калі ня йдуць людзі — прыходзіць Гасподзь...
Мне здаецца, што адразу Ён стаў прыходзіць сюды, да яе, ноччу, а пасьля, упэўніўшыся ў яе даверы і адзіноце, — прыйшоў назаўсёды...
Вось чаму яна не хацела пераходзіць і ня хоча жыць у нашай хаце — яна баіцца пакінуць свайго Бога ў адзіноце...
Крыўдаваць на крытыку, тым больш літаратурную, абсурдна. Усё мае сваё прызначэньне.
І нельга патрабаваць ад нажа, скажам, склейкі рэчаў, якія ён разразае. Гарэлкане цьвярэзіць, a — хмеліць...
Крытык апэлюе да твора і твор выдае свайго аўтара. Аўтар не прызнае абазнанае і — крыўдуе...
***
... адно з двух: альбо ўнас ёсьць філязофія, альбо ўнас няма Акудовіча...
•kick
Бывае, што апранутая жанчына больш уражвае, чым распранутая... Аднак, ня трэба забываць, што само ўражаньне залежыць адмужчыны, а не наадварот...
•kick
Кожны пісьменьнік варты сваіх твораў і ня больш таго...
■kick
Едучы на працу, зайшоўумэтро. Нечаканаадчуўсябе блага. Сэрца асунулася, патухла ў вачах, ногі паслаблі... Прысеў, праглынуў таблетку валяр’янкі, якія заўжды маю пры сабе — на ўсякі выпадак... Патрохі супакоіўся...
Бачу, шыбуе па плятформе, проста на мяне, Алесь Наварыч. Селі ў перадапошні вагон. Гамонім напаўголаса. Дзеліцца са мной сваёй чалавечай радасьцю: усё-ткі атрымаўордэр начатырохпакаёвую кватэруўМалінаўцы... На станцыі „Чалюскінцаў” цягнік чамусьці спыняецца, толькі напаловувыйшаўшы зтунэлю... Што такое? Аварыя? Цііііыня... І — раптам —шум, гам... Далей — страшней. Машыніст набягу адчыняе ўнутраныя дзверы вагонаў, каб выходзілі з задніх празь пярэднія. Выходзім прадчуваючы нядобрае. На самой станцыі — нечалавечы крык і нямы жах на тварах пасажыраў...
Паміж першым вагонам і плятформай па пояс заціснуты маладзенькі хлопец... Вочы вылузваюцца з вачніц, просіць літасьці, крычыць жывёльным голасам... Усе — разгубленыя і спустошаныя... Чым і як дапамагчы?! Міжволі адварочваешся — глядзець страшна, немагчыма... Вызваліць яго можна толькі адвярнуўшы вагон. Гэта няхутка і праблематычна. Хлопец, можнасказаць, жывы нябожчык... Пакуль жывы — ён крычыць!.. Прабач, прабач, прабач, каліможаш, чалавеча! Божа, зьлітуйся над ім... Трэбахутчэй сыходзіць з гэтага гіблагамесца, пакуль дарэшты ня здалі нэрвы... Куды? Чалавек жа — крычыць! Адсябе ня сыдзеш...
Нарэшце ўсё ж выходзім з мэтро і, здаецца, перастаем чуць той жудасны нечалавечы крык... Аднак, гэта ня так: унутры нас чалавек крычыць да нас!
На працу валакуся пешшу. Hori падгінаюцца ад напружаньня. Думаецца рознае, але ўсё прыцягальнае да таго, што там, да крыку таго...
Чамусьці ўспамінаецца рубцоўскае: Поездмчался с полным напряженьем Моіцных снл,уму непостажнмых, Передсамым, можетбыть, крушеньем, Посредн мпров несокрушнмых.
Вотон, глазом огненным сверкая, Вылетает... Дай дорогу, пешнй! На раз'ьезде где-то, у сарая, Подхватнл меня, понес, как лешнй!
Вместес ннм няв просторе мглнстом Уж не смею мыслнть о покое, — Мчусь куда-то с лязганьем н свнстом, Мчусь куда-то с грохотом а воем...
Передсамым, можетбыть, крушеньем Я крнчу кому-то: „До свнданья!..” Но довольно! Быстрое двнженье Все смелее в мнре год от году, Н какое может быть крушенье, Еслн столько в поезде народу?
Ах, Мікалай Міхайлавіч, Мікалай Міхайлавіч... Яшчэ як бывае...
Чуеце — чалавек крычыць?! I — другі — і — трэці... І сам крычу таксама, хоць ведаю, што ніхто нічым ужо не дапаможа мне ў гэтым драматычным чалавечым жыцьці...
Заціснуты між быцьцём і бытам, радасьцю і нягодамі, днём і ноччу, сьвятлом і цемрай... — крычыць чалавек... Каму?! Да каго?..
Паэзія як бы выветрылася з жыцьця, так, як выветрываецца сьвежы пах вясновага гною ў гародзе...
Пасьля любуемся кветам, смакуем плады, ужо не памятаючы таго паху...
— Зіма... І ўхлявах шчыльна зачынены дзьверы...
— Я люблю Стральцова.
— І я люблю...
— 1 я...
— Мы любім Стральцова.
А я вось не люблю. Навошта яму, нябожчыку, мая запозьненая любоў?...
Я — у пэўным сэнсе — перажываю Стральцова і, магчыма, што нават перажыву...
Калі разумнага абзавеш дурнем — ён задумваецца... Калі ж дурнем назавеш дурнога — той адразу рэагуе...
***
Замітусіўся апошнім часам прэзыдэнт, адчуўшы рык расейскай воўчай гайні...
Але наўрад ці схаваецца ад іх у сваім балоце... Тым больш зімой — па цалітку сваю здабычу яны ня ўпусьцяць...
***
Паэзія ня ёсьць старая ці новая, старажытная ці сучасная. Паэзія нязьменная адтаго часу як яна ўзьнікла.
Зьмяняюцца сынтаксіс, марфалёгія, артаграфія і нашае ўспрыманьне паэзіі. He чалавек абнаўляе паэзію, a паэзія абнаўляе чалавека...
Хіба абрады народзінаў і пахаваньня штосьці істотнае мяняюць у саміх народзінах і сьмерці чалавека?..
***
Тэлеперадача па ГРТ пра Іосіфа Бродзкага.
Успамінамі дзелеццаЯўген Рэйн: „...ы вотв чем парадокс: его, велнкого труженнка, судят за тунеядство!”
Выключаю с омерзенйем тэлевізар. Калі пра паэта людзям кажуць, што той быў вялікі працаўнік, без усялякага тлумачэньня, тым больш, калі гэта кажа таксама паэт, то мне — паэту-лайдаку, хочацца аднаго: каб ніхто з маіх блізкіх і знаёмых не пачуў тых рэйнавых словаў, і не палічыў Бро дзкага, Рэйна... мяне, a — найгорш — самога сябе заідыёта...
***
Найбольш шчырае — самае інтымнае.
КНІГІ ОНЛАЙН
