Зацемкізь левай кішэні
Леанід Галубовіч
Выдавец: Беларускі гуманітарны адукацыйна-культурны цэнтр
Памер: 220с.
Мінск 1998
Няхай... Ня так усё тое важна, як істотна іншае...
Сама карціна вельмі важкая — дабротная масыўная рама, шкло, аб'ём... датаго ж, вісіць янанаадным незусім надзейным цьвіку..
Пад гэтай карцінай і стаіць раскладаая канапа, на якой я сьплю з жонкай. Я, на жаль, якраз ля самай сьцяны — падкарцінай...
Супакойвае (вельмі на тое спадзяюся!), што там намаляваная менавіта Каложская царква (Сыс падараваў на ўлазіны — адсюль і гэтае маё спадзяваньне, а не канкрэтная ўпэўненасьць).
Царква — значыць, нейкім чынам ляжу пад Богам...
Жонка ўсё просіць зьняць карціну зь небяспечнага месца і перавесіць. Але тут — найшла каса на камень: ад лёсу не ўцячэш...
I лепш ужо быць пахаваным падрэшткамі старажытнай Каложы, чым сканаць паддрузам сучаснай рэпрадукцыі...
Жыву пакуль, дзякаваць Богу, хоць сплю ўсю больш коратка і трьівожна...
Дык — чалавек стварыў літаратуру ці Літаратура стварае Чалавека?..
***
Я задаволены сваім жыцьцём і сваім лёсам. Ідыёт...
***
На тым жа месцы, дзе ўчора сустрэўся з Скарынкіным-старэйшым, сутыкнуўся сёньня з малодшым, яго сы-
нам Андрэем. Зацяты таленавіты славанафіл... Толькі што скончыў у Маскве Вышэйшыя літаратурныя курсы, якія калісьці прайшоўія.. .
Пытаюся: „Авяр’янаўну ты наўрад ці ведаеш? Куратарам у нас была. На пэнсіі ўжо, напэўна...”
„Да нет, недавно новые зубы вставмла й работает.” — Шчыра і без усялякай задняй іроніі адказвае Скарынкінмалодшы...
***
Пасьля Вялікдня, прыехаўшы зь вёскі, — адразу з дарогі ў ванну...
Ужо абдаваўся душам, як наступіў нагой на абмылак — і паехаў... Адчуваю, усьведамляю, нават бачу, што падаю, а зрабіць нічога не магу.. — ногі паўзуць-едуць самі па сабе... і — аб край ванны скроняй!..
На кароткі час страціў прытомнасьць... Калі расплюшчыў акрываўленае вока, ачомаўся, пасядзеў, раптам, безбалюча падумалася: забіўся б, дык памыты, чысты, усё менш клопату блізкім людзям...
Што ж, паўсім відаць, абмыюць, як і ўсіх...
***
Пачуўпарадыё „Рокс”, штоўамэрыканскім штаце Агаё на шоу-канцэрце аднаго папулярнага сьпевака адбылося наступнае: усамы разгар шумнага выступленьня, разгарачаны ад бязьмежнай любові натоўпу, сьпявак скокнуў з высокай сцэны проста ў публіку, ніколькі не сумняючыся, што тая прыме яго ўсвае абдоймы... Аднак, здарылася неспадзяванае — прыхільнікі папулярнай рок-зоркі расступіліся, і абагаўлёны маэстра бухнуўся з вышыні на шэры бэтонны пляц...
Разьбіўся так, што ня скончыў выступленьне...
Вось як бывае шуткуюць з улюбёнцамі іх прыхільнікі.
***
Пацюпалюбіцьслова... Учэпіцца — неаддасьць. Ну, і насіся зь ім, гадуй сабе...
Бедная нацыя. I словы — сіроты, і сіроты — бясслоўныя...
***
Яшчэ, здаецца, ня так даўно чакаў у вёсцы лістоў-рэцэнзіяў альбо адпісак з сталічных рэдакцыяў. Вучыўся жыць і пісаць...
А во ўжо — сяджу і праўлю тэксты іншых людзей у саліднай рэдакцыі.
Божа, сам сябе лаўлю на думцы, ды цябе самога яшчэ правіць ды правіць — і ў тэкстах, і ў жыцьці... Але ўжо, апроч лёсу, няма каму гэтым займацца...
Шкада, што будзеш на той сьвет выпраўлены такім недасканалым і дарэшты нявыпраўленым...
***
Увесь чалавечы сэнс хаваецца ў поцемках падсьвядомасьці. I няма аніякага сэнсу шукаць яго пры сьвятле абачлівага розуму...
***
Наваткалісёньняшнія дзяржаўныя ідаёлягі пакладуць усю сваю душу на чорную справу спусташэньня нацыянальнага беларускага духу — у іх нічога не атрымаецца.
Хутчэй, як заўжды было ў гісторыі, яны ўсё-ткі задарма пакладуць сваю душу...
kkk
У кожнага народу ёсьць носьбіты нацыянальнай ідэі і носьбіты дзяржаўных сымболяў — сьцягоў, гербаў, партрэтаў...
Першыя носяуь сваё — непахісна-спрадвечнае — у душы і ўсэрцы. Другія трымаюць казённае — трапятлівахісткае — у самлелых руках...
kkk
Спартыўны камэнтатар Гомельскі падчас баскетбольнага матчу на Першынства Эўропы: „Еслн нгрок в двйженйй — он всегда на месте”
!!! Без камэнтару.
kkk
Тры гады ўжо калодай сяджу ў сваёй пракопчанай цыгарэтным дымам „хрушчоўцы”...
Пішу, чытаю, хварэю, дурнею...
Ніяк не магу адсюль выйсьці... Ня ведаю — куды? Выйсьця няма...
Вынясуць?..
Чытаў успаміны пра Юрыя Дамброўскага...
Згадалася ня раз чутае калісьці і за ўласнаю сьпіною: „Таденавіты, алкаш, сука...”
Праўда, Дамброўскі быў нашмат буйнейшы ўва ўсіх адносінах...
***
Бог ня даў мне вонкавай мужчынскай прыгажосьці. Затое надзяліўразуменьнем яе. Таму ўся прыгажосьць ува мнеўнутры... He мая асабістая — чалавечая...
Але гэта ўжо — глыбока інтымнае...
Рэдагаваць інтымную прозу Купрэева, як акультурваць прыроду: гэтае дрэўца — сюды, гэты бераг рэчкі — туды, гэты пагорак — у нізінку, гэтыя блёвіны — выцерці...
Прыгожы краявід атрымліваецца, але — штучны і нежылы. Сюды самога Купрэеваі навяроўцы незацягнеш...
А рэдагаваць трэба. Літаратура, як і прырода, павінна задавольваць ня толькі творцу, але і самую сябе...
У маладосьці жыў дробязямі, ачас цягнуўся марудна...
Цяпер жыву падрабязна, ачас пралятае імгненна...
Пляваць мне, у рэшце рэшт, на гэтую літаратуру!
Калі б не нутраны пожад — зразумець самога сябе, я не схіліўся б урабскім паклоне ні перад адным яе словам...
***
Ніякі гадзіньнік не пакажа колькі ёсьць часу на белым сьвеце...
У старых вясковых баб (а іншых па сутнасьці і няма) перадсьмяротная нэндза...
Большасьць мужыкоў даўно параць на могілках косткі, а тут — хоць парвіся... А летам яшчэ дзеці і ўнукі наедуць... Гарадзкія —дапамогі, як з казламалака, аўсім — дагадзі...
Хоць бы пахавалі па-людзку...
Зьбяруцца надвячоркам па-суседзку дый нэндзяць... Ужо й не да тэлевізараў ім, не да Лукашэнкі... Сваёй зямной мудрасьцю дапялі й яны да сутнага: жыцьцё, хоць і тваё, але аднаму табе як бы і не прыналежыць — разыходзіцца па людзях, а сьмерць — пэўная, твая, ні з кім ёй не падзелішся, ні на чые плечы ня ўзваліш — ну, хіба ўжо калі з хаты выносіцьмуць...
Як тая Каця кажа: „А што мне ваш (ужо — наш, а быў жа — іх і яе) Лукашэнка?! У мяне — свой сын у Мінску, пра яго дбаць трэба... Аўягосвая маткажывая, янахай іперажывае... У мяне — сваё гора, у яе — сваё”.
Хто і калі паставіць помнік вялікай, гарапашнай, гарбатай беларускай бабе — прамаці нашае балотнае гісторыі?..
***
Ніколі ні ў кога нічога ня клянчыў і не выпрошваў... Быўупэўнены, што не дадуць?
He, ведаў, што прапануюць чужое...
***
У лесе каля мамінай вёскі адкрылі пяшчаны кар’ер. Машына за машынай — запылілі ўсю вёску... Няма чым дыхаць старым людзям...
Бабы скрушна шуткуюць: „Цяпер хоць дусту купляць ня трэба...”
***
Зося — зь лесу, як ад калодзежа, — з двума поўнымі вёдрамі грыбоў...
Людзі — ад расы да аваднёў — лес той на здор стопчуць, а дахаты — хоць вачэй не паказвай...
Ужо і высочвалі тую Зосю — марная справа: толькі пойдзе ў прылесак — згіне, як прывід...
I дзяцей у Зосі, як грыбоў... „Старшы перне — вугал зьверне, а малодшы ўпорткі верне”.
Мы ў лес — за насалодай, яна — за патрэбай, мы — шукаем, яна — знаходзіць... мы цешымся грыбамі, аяна — дзецьмі, якіхтымігрыбамікорміць...
Ідзеш паўз Зосіну хату, як паўз грыбны бор... Пахне...
Блукаючы па ваколіцы, неўпрыкмет зайшоў на сьвінафэрму, дзе калісьці доўгі час працаваў электрыкам. Многае адразу ж прыпомнілася — і добрае і ня вельмі... І чаго тут толькі не здаралася?!
... сьвінча нагу ўмэханічны транспарцёр усуне — выкруціць, тут яму і шыла ў бок... Ураз асьвяжуем — дьі ў хвойнічак, што побач... Павяндлічка, пячоначка, трохлітровік...
Кампанія была ганаровая. Далёка вядомая. Квартэт — віртуозы Вароніна...
Цяпер тут ціха. Даўно ўжо... Адзін на вяроўчыне з-за жонкі ачапіўся (яна яго і мезенца не каштавала), другі пад хмелем на матацыкле разьбіўся (прычым упершыню едучы не за рулём, а ззаду), трэці, халасьцяк-аднагодак мой, адсьвяткаваў жаночае сьвята 8 сакавіка і на раніцу ўжо не прачнуўся... Я вось у пісарчукі (якяны шуткавалі) падаўся...
Няма тут цяпер каму жаль жыцьця любіць, рэдкую радасьць пачарках разьліваць, песьняй лёсу навакольны лес агалошваць...
Адтуль, непадалёку — на могілкі пацягнула: сьпярша — бацьку, а пасьля ім тром — Антону, Івану ды Пецю пакланіўся...
Сеўна пагорку, запаліў... Нісьлязы, ніжалю, нікамяка ў горле...
...адна сьветлая памяць...
■к-к-к
Мне абрыдзелі гэтыя літаратары-пісьменьнікі-паэты і ўсе іншыя інтэлігентныя хлюпікі! Сваім нездаровым аплёмбам і мэлянхоліяй! Мабыць, і сам такі побач зь імі (з боку лепш відаць)...
Толькі ў вёсцы сярод простых людзей і адчуваеш сябе паўнакроўным — зямным і грэшным — чалавекам...
Бабы ў сяле ўсё жывуць, а мужыкі мруць, як мухі...
Цётка Маня на гэта зазначае: „Жылі б жа і яны, каб не паскурваліся.Глыбокіўздых — і вінаватая паўза... іўёй — увесь нявыказаны падтэкст — ад курава да курвы...
***
„О, якая сёні ўласьць! Дзісьціпліну дзяржаць, пымаш, пэнсю плоцюць... Цяжко, калі начысто казаць, але як падумаеш, што пры пазьнякахяшчэ паганей было б, то яно нічога — лямку цягнуць можно... Шкада, во, страны ўжо — жыцьцё на нет зьбегла, на павуціне ліпіць..— распавядае мне каля вясковай крамы ўтравелы дзядзька гадоў сямідзесяці...
— Купілі што?
— Хлеба, во... Што я куплю? Мякіш выядаю, бо зубоў адно на патраўку і засталося...
— А дзеці дзе?
— Ч „саюзе” ўсе, дзякуй прэзыдэнту... А то за кардонам былі б... Сын — у Салехардзе, дачка — у Хабараўску...
— На лета прыяжджаюць?
— А чаго ім цяперака ў такую даль ехаць-траціцца... вайны нямашака пакуль і я жывы яшчэ...
Разыходзімся... Магчыма, што на наступнае лета й ня ўбачымся. І што зьменіцца? Анічога. Быўчалавек і згіне... Добра, што дзеці застануцца ў „саюзе”... Шкада, што ня з бацькам...
***
Беларускае нацыянальнае жыцьцё ў вёсках назапашвалася, а ў гарадах растрачвалася...
Гэта, найперш, адчувалася на разьвіцьці культуры і літаратуры.
Зрэшты і цяпер мала што зьмянілася. Бацькі здабываюць —дзеці збыткоўваюць. І бульбу, і сала, і слова, і гонар, і сумленьне... Толькі прагрэсія паступова зьмяншаецца. Усё больш састарэлых склератычных бацькоў і, як мне здаецца, усё менш бяспамятных дзяцей-бэйбусаў...
1 зусім магчыма, што беларускае жыцьцё канчаткова зьменіць сваё месца прапіскі...
Нядаўна памерла ў нашай вёсцы кабета. Гаўрушыха (мужыка Гаўрушам звалі).
Вось ужо на язык порсткая была, хоць гірувешай. Усё пра ўсё ведала, усё пра ўсіх баяла. Пойдзе па ваду, а прынясе плётак. Сустрэнешся зь ёй на ранку — у абедразыдзешся. Гудзе над вухам, што камар балотны, не адгонішся...
КНІГІ ОНЛАЙН
