Залюстрэчча для Алісы
Вольга Куртаніч
Выдавец: Беларускі кнігазбор
Памер: 312с.
Мінск 2003
— Аліса, я магу вызваліць вас ад сакратарскіх абавязкаў. Я ведаю вашу прагу да навукі і ўменне завязваць знаёмствы сярод мастакоў. Калі б вы падвучыліся, з вас атрымаўся б неблагі мастацтвазнаўца. Цяпер, калі вы вольная... калі ў вас шматвольнага часу, — паправіўся 1.1., — вы зможаце вучыцца. Гэта ў інтарэсах нашай фірмы.
Я сядзела чырвоная і расчуленая. Фаіна паслужліва выйшла, каб прынесці нам шыпучую мінералку. Потым,узгадваючы гэтую сцэну, я не знайшла фальшы ні ў вінаватасці 1.1., ні ў паслужлівасці Фаіны, хаця менавіта гэтае і павінна было насцярожыць.
Я прывяла сябе ў парадак, і мы ўтрох паехалі абедаць у Траецкае. Гэты раён падаваўся мне букалічным, і я з задавальненнем аддала б перавагу чаму-небудзь больш значнаму, але зразумела, што гэтым выбарам 1.I. падкрэсліў сваю талерантнасць. Мы размаўлялі як партнёры; я згубіла асцярожнасць, што, зрэшты, уласціва маладым жанчынам. Ці нелепшбыло сядзець дома — ускудлачанай, панылай на непрыбраным ложку, — і трэсціся за тое, што жыццё мінае, — у той момант, як свет выглядаў трывалым. Фаіна паабяцала падшукаць для мяне курсы ці прыватных настаўнікаў. Яна далікатнічала. падсоўвала мне шакалад і лёды. У гэты момант мяне цікавіла магчымасць пазбавіцца ад сакратарскага стала і разам з тым застацца нічым не абавязанай 1.1. Пасля нядоўгіх
разваг я паведаміла шэфу, што згодная паспрабаваць. 1.1. нават не прыхоўваў задаволенасць.
— Аліса, вы павінны з’ездзіць у Сухумі. Я вырашыў выставіць Рэваза.
— Джавані?
— Так. Я перагледзеў каталогі і вырашыў, што ён нам надыходзіць.
Я ўзрадавалася. Рэваз мог бы стаць мне сябрам, але пакуль што нас звязвала ліставанне і званкі; выставіцца ў галерэі I. I. было загонар. А я магла б стаць пастаянным агентам 1.I., бо дагэтуль была толькі аматаркай. I калі дзякуючы таленту і адукацыі ўдасца заняць больш сталае месца ў фірме, то мне дазволяць заключаць здзелкі. А гэта прамая выгада ў грашах. Магчыма, да сарака я змагу займець сваю маленькую галерэю.
— Я паеду.
— Гэта трэба зрабіць хутка. Я хачу, каб ён падрыхтаваў работы праз месяц. Ты праглядзіш і адбярэш.
Я не звярнула ўвагі на тое, што са мной пачалі гаварыць на «ты».
— Гэта стане святам для мінчан. Калі ў лістападзе будзе кепскае надвор’е, мы зможам заманіць да сябе буйствам фарбаў і падорым людзям кавалачак лета!
— Ты правільна зразумела. Збірайся. У панядзелак закажаш білеты. Тры дні табехопіць?
— Трыдні?
Гэта быў неверагодны падарунак. 1.1. адпраўляў мяне натры дні! Iкалі ў Абхазіі цёпла, я змагу паплаваць у моры.
Мы дапілі кактэйлі і выйшлі на вуліцу. Я глядзела на шэфа, сумеўшыся ад здзіўлення. Ён нагадваў Санта-Клаўса.
— Я хачу, каб ты купіла сабе кветкі. Досыць пачувацца няшчаснай. Жыццё не закончылася з адыходам мужа.
Ён упершыню адкрыта загаварыў пра гэта. 1.1. рэдка быў шчодры. Ён не выказаў жадання, не параіў, а загадаў, і я разгубілася. Тады 1.1. сам зайшоў у кветкавую краму і выйшаў адтуль з букетам дзіўных садовых руж сорта «Пікадылі». Мяне песцілі, як маленькую дзяўчынку, і калі б мне адразу не ўдалося заціснуць нервы ў пругкі камяк, Фаінаразам з 1.1. атрымала б новую порцыю слёз — расчулена-ўдзячных. Шэф перакінуўся некалькімі фразамі з Фаінай і пакінуў нас. Мы развіталіся нязмушанаі цёпла. Спасылаючыся на справы, мне ўдалося выправіць Фаіну дадому. Я знайшла тэлефон-аўтамат і набрала нумар Дзямьяна. Покуль круціўся дыск, я зрабіла тос, што не павінна была рабіць: успрыняла дабрадзейнасць шэфа за кошт сваіх талентаў, заганяючы чарвячка ў сярэдзіну яблыка сумнення.
IV
У панядзелак я замовіла два білеты да Сухумі; адзін з іх за кошт фірмы. Мне ўдалося ўгаварыць Дзямьяна ляцець разам. I мы аніколькі не шкадавалі. Нас пасялілі ў пансіянаце; за сценамі, як горны паток, — цурчэў, віраваў і пырскаў — незнаёмы гвор. Мая кватэра — два невялікія пакоі, абстаўленыя ў спартанскім стылі (у штодзённай барацьбе самалюбстваў мы з Сымонам забыліся на дабрабыт); вузкія вокны выходзіліўдвор,у краявіду стылі Пікасо,дзетолькі ўверсезлева можна было намацаць вачыма кавалачак неба — раўнадушнай мінскай прасторы, незавершанай і пустой — засталася далёка, як бы па-за часам. Там зараз пуста, няўтульна і толькі пяшчотныя, ружова-жоўтыя «Пікадылі» ў адзіноце абсыпалі пялёсткі настол.
Мы правялі зры цудоўныя дні ў Абхазіі. Снедалі,сустракаліся з Рэвазам, пілі найлепшую каву прама на вулачках горада. А па вечарах заставаліся адны, да стомы займаліся каханнем і бясконца размаўлялі. Нам было добра, але час ад часу я заўважала сум і адлучанасць Дзямьяна. Здавалася — ён хацеў сказаць нешта важнае, значнае, чаго баішся зараней. Мая падсвядомасць улоўлівала і асэнсоўвала недасказанасць, але не дазваляла задумвацца, інтуітыўна аберагаючы жывую крохкую істоту, што нараджалася ў сэрцы. Мне падабалася лашчыць ягоныя валасы, мяккія і густыя, колеру восеньскай саломы. Я хацела валодаць ім, валодаць да канца, зачыніць саламяны куфрык скураным ключыкам, стаць пры ім пакаёвым цэрберам і гаўкаць на кожнага, хто наважыцца падысці. Але пры гэтым цяжка заставацца на роўных. Я павінна была скарыстаць высновы, зробленыя пасля няўдалага шлюбу: свет трымаецца на роўна-свабодных. He ведаю: ці змагла б перажыць, калі б Дзямьян павысіў на мяне голас?.. Перад адлётам ён сказаў мне:
—У цябе сумны выгляд. Ты не хочаш вяртацца?
— Я не хачу развітвацца з пальмамі і морам. Суцеш, скажы, што мы зможам вярнуцца сюды летам.
— Магчыма, гэта здарыцца летам. Пастарайся не прывыкаць да мяне.
Ён нічога больш не тлумачыў, нас запрасілі на пасадку.
Мы прыляцелі ранкам. У Мінску ішоў дождж. Дзямьян злавіў мне таксі, а сам паехаў аўтобусам. Пасля трох вечароў і начэй, праведзеных са мной у ложку, ён спадзяваўся, што здолее выветрыць пах і ўспаміны кахання, каб вярнуцца да маці больш цнатлівым, чым ад’ехаў. Я не пакрыўдзілася на яго і праз усю дарогу ў таксі перажывала салодкую стому, якая здавалася мне неверагодным падарункам. Падарункам ад 1.1.
...У першую ж хвіліну, як з’явілася на працы, я адчула, як мяне праймаюдь дрыжыкі. Змена клімату і тое, што я не надзела кофту, калі выйшла з самалёта пад дождж, давала ўсе падставы для ангіны. Я паказала I.1. усё, што прывезла,—новыя здымкі, буклеты, ліст ад Рэваза. Ён перагледзеў і застаўся задаволены. Да гонару майго шэфа, ён ніколі не рабіў адбор карцін па здымках і прымушаў сваіх агентаў насамперш прыдзірліва аглядаць кожную працу. Мы так загаварыліся пра будучую выставу, што прапусцілі абед. Хаця мне заўсёды здавалася, што абед ддя 1.1. — святы абавязак; рэдка якія справы адрывалі яго ад стала ў гэты час сутак. Мне здавалася, што 1.1. больш прыдзірлівы і засяроджаны, чым зазвычай; чым болей праходзіла часу, тым менш я знаходзіла на ягоным твары даверлівай цеплыні, якая з’яднала нас на другі дзень пасля апошняй прэзентацыі. Што гэта — 1.1. перастаў пачувацца бацькам ці я правінілася перад ім?.. Нарэшце перамена была патлумачаная:
—Ты ездзіла па сур’ёзнай справе. Маладзён мог пачакаць цябе тут.
— Але ж я зрабіла ўсё, што ад мяне патрабавалася.
— Т ы магла гэтыя тры дні абысціся без яго.
Я губляла цярплівасць. Як? Я ўжо прызвычаілася да думкі, што Дзямьян аніяк не зможа замінаць у працы. Ён дапамог забыцца на Сымона і вывеў маю душу з лабірынту хаатычных пачуццяў. Хіба магла я адмовіцца ад яго ці папрасіць чакаць сябе, калі не мела над ім улады? Да таго ж мы ніколі не абмяркоўвалі з I. I. прыватнае жыццё! I скуль ён ведае пра юнака? Я блыталася ў здагадках.
Увечары мы сустрэліся з Дзямьянам і я падзялілася з ім сваім недаўменнем. Мы доўга размаўлялі, кпілі адзін з аднаго, спрачаліся, абмяркоўвалі паводзіны майго начальніка.
— Ты кажаш, ён упэўнены, што ты падобная на старажытную багіню?
«Гэта, напэўна, той самы лес, — раздумвала яна, — дзе няма ніякіх імёнаў і назваў. Цікава, няўжо я таксама згублю сваё імя? Мне б гэтага не хацелася! Калі я застануся без імя, мне адразу ж дадуць іншае і, верагодна, якое-небудзь жахлівае!..»
— Ён хоча замовіць мой партрэт у лепшага мастака, каб мець у калекцыі Юнону.
— Чаму Юнону?
— Захапляецца старажытнасцю.
Я ўзяла кнігу, якая ляжала побач (незадоўга перад тым я знайшла гэтыя радкі), і з тэатральнай узнёсласцю прадэкламавала:
Город древннй стоял в нем нзТнра выходцы
жнлн,
Звался он Карфаген—вдалеке отійбрского
устья,
Протав йталвн; был он богат н в бнтвах
бесстрашен.
Больше всех стран, говоряг, его любвла Юнона.*
— Яе звалі царыца багоў, дачка Сатурна і жонка Юпіцера. Скажы. ты на свае вочы бачыў Рым?
— He.
— Партрэт зробяць у лепшых традыцыях старажытнасці.
— Там будуць хімеры і гарпіі?
— Хто?
Дзямьян рассмяяўся.
— Яны таксама жылі ў тыя часы. Так сведчаць паданні.
Я засмяялася за ім, на імгненне ўявіўшы сябеў прамінулай вечнасці побач з пачварамі. Мы ўжо даўно размаўлялі лежачы, але раптам Дзямьян прыўзняўся і асцярожна, нібы абагаўляючы, пачаў цалаваць маё цела. Гэта кранула мяне больш, чым прапанова I. I. пакінуць мой нежывы, бездухоўны твар нашчадкам, няхай сабе і ў вобразе Юноны. Пад імем Геры яна апекавала грэкаў, а я — маладога мужчыну, які ненавязліва мог замяніць для мяне цэлы народ. Мы патрэбныя былі адзін аднаму зараз — трапяткія, сасмяглыя, імклівыя і жывыя. За хвіліну насалоды мы б з лёгкасцю ахвяравалі вечным жыццём. Я больш не адчувала ў ім суму, мой вясёлы хлопчык лёгка ўзышоў на прыгожы, светлы, гуллівы Алімп і блазнаваў ад здзіўлення... Мы салодка застагналі разам...
— Табе трэба было заняцца жывапісам ці гісторыяй, — зашаптала я пасля працяглай паўзы, — ці хаця б археалогіяй, — гэта так рамантычна.
— Багіням таксама пагражаюць вірусы, — падсумаваў ён і застаўся да раніцы.
V
Спазненне на працу было памылкай. Шэф расчыніў дзверы кабінета ў чаканні майго прыходу. Ён зрабіў усё, каб замсст эйфарычнай бязважкасці я адчула баязлівасць; у адначассе я перастала быць жвавай, несур’ёзнай, раскаванай. Я прымушала сябе паверыць 1.1., калі ён казаў, што абавязаны клапаціцца нс толькі пра
* Вяргілій. Энеіда.
маю адукацыю, але і пра мой далейшы лёс... маё шчасце, нарэшце... Спускаючыся з паніклай галавой з вышыняў Алімпа, перакрэсліўшы свой твар на будучых палотнах, я паступова ператваралася ў маленькую сакратарку дзелавога чалавека — кабінетную актрыску з вільготнымі вачыма. Магчыма, за тысячы кіламетраў ад Мінска з вачэй соннай Шэран Стоўн скаціліся незразумелыя слёзы. Іх усмактала пульхная амерыканская падушка... Я была такая засмучоная, што не заўважыла, калі дазволіла I. I. распараджацца сваім лссам.
КНІГІ ОНЛАЙН
