Карлсан хітруе зноў
Астрыд Ліндгрэн
Выдавец: Папуры
Памер: 208с.
Мінск 2020
Дзядзька Юліус выпадкова ўбачыў малюнак і сказаў:
— Вельмі кепска ў цябе конь атрымаўся!
Дзядзьку Юліусу ўсё здавалася вельмі кепскім. Прыемным госцем назваць яго не выпадала, і калі ён урэшце збіраў свой чамадан і з’язджаў назад у Вэстэргётланд, Малому здавалася, што ўвесь дом расцвітаў і пачынаў напяваць вясёленькую песеньку. Усе рабіліся смяшлівымі і ажыўленымі, нібыта здарылася нешта надзвычай вясёлае, хаця здарылася толькі тое, што бедны дзядзька Юліус паехаў дадому.
Але цяпер ён збіраўся прыехаць і пісаў у лісце, што будзе гасцяваць каля чатырнаццаці дзён. Гэта, безумоўна, вельмі здорава, пісаў ён, і да таго ж
Астрыд Ліндгрэн. Карлсан хітруе зноў лекар сказаў, што яму патрэбныя працэдуры і масаж, бо раніцай у яго ў целе такое напружанне!
— Так-так, значыць, бывай, круіз... — сказала мама. — Малы не хоча плыць, і дзядзька Юліус прыязджае!
Але тут тата ўдарыў кулаком па стале і сказаў, што ён асабіста выправіцца ў круіз, прычым разам з мамай — нават калі яму давядзецца для гэтага яе выкрасці. Малы можа плыць з ім або застацца дома, як яму заманецца, — выбірай, калі ласка, — а дзядзька Юліус хай прыязджае, жыве ў кватэры і ходзіць да лекара колькі хоча, або хай застаецца ў Вэстэргётландзе, калі гэта яму болып даспадобы, але ён асабіста выправіцца ў круіз, нават калі прыедуць дзесяць дзядзькаў Юліусаў, вось так!
— Так-так, — сказала мама, — давядзецца нам добра падумаць.
Падумаўшы як след, мама сказала, што мусіць спытаць тую фрэкен Бок, якая дапамагала ім падчас мамінай хваробы мінулай восенню, ці не зможа яна прыйсці і дагледзець дом... і двух упартых старых халасцякоў — Малога і дзядзьку Юліуса.
— А таксама трэцяга старога халасцяка — Карлсана, які жыве на даху, — сказаў тата. — He забывайся на Карлсана, бо ён будзе гойсаць сюды і назад цэлымі днямі.
Бусэ зарагатаў так, што ледзь не зваліўся з крэсла.
— Страхмістрыня разам з дзядзькам Юліусам і Карлсанам, які жыве на даху! Што тут будзе!
— I на Малога ж не забывайся! — сказала Бэтан.
Яна абняла Малога і задумліва паглядзела яму ў вочы.
— Бываюць жа такія, як ты, мой Малы, — сказала яна. — I навошта табе сядзець дома са Страхмістрыняй, дзядзькам Юліусам і Карлсанам, замест таго каб выправіцца ў найцудоўнейшы круіз з мамай і татам?
Малы вырваўся.
— Калі маеш найлепшага сябра, трэба сачыць, каб з ім усё было добра, — пахмура сказаў ён.
He думайце, быццам ён не разумеў, як складана ўсё будзе! Ён ведаў, што будзе проста каласальна складана, калі Карлсан пачне гудзець ля вушэй дзядзькі Юліуса і фрэкен Бок. Але камусьці трэба застацца дома, каб разбірацца з непрыемнасцямі.
— I застацца мушу я, Бімба, ты разумееш? — сказаў Малы. Ён ляжаў у пасцелі, а Бімба соп у сваім кошыку побач з ложкам.
Малы спусціў руку і пачухаў Бімба пальцам пад аброжкам.
— Давай лепей спаць, — сказаў Малы, — нам з табой спатрэбіцца сіла.
Але тут зусім нечакана пачулася гудзенне матора, і ў пакой заляцеў Карлсан.
— Ах, як міла, — сказаў ён. — Пра ўсё заўжды мушу думаць сам! Каб жа хоць нехта нагадаў і не даў забыцца!
Малы сеў у пасцелі.
— He даў забыцца на што?
— Што сёння мой дзень народзінаў! Увесь гэты доўгі дзень у мяне быў дзень народзінаў а я нават і не ўспомніў, бо ніхто не павіншаваў.
— Але ж, — сказаў Малы, — як твой дзень народзінаў можа быць восьмага чэрвеня? У цябе ўжо быў дзень народзінаў перад самым Вялікаднем!
— Быў так, — сказаў Карлсан. — Але нельга ўвесь час святкаваць адзін і той жа дзень народзінаў, калі для гэтага ёсць столькі іншых дзён. Восьмага чэрвеня — цудоўны дзень для дня народзінаў, што ўжо табе ў ім не падабаецца?
Малы засмяяўся.
— Што ты, я заўсёды рады твайму дню народзінаў, у любы дзень!
— А калі так, — сказаў Карлсан і кранальна схіліў галаву набок, — калі так, то папрашу мае падарункі.
Малы асцярожна падняўся з пасцелі. Было няпроста вось так знянацку адшукаць падарунак, варты Карлсана, але ён паспрабуе.
— Я пагляджу ў сваіх шуфлядках, — сказаў ён.
— Паглядзі-паглядзі, — сказаў Карлсан і застаўся чакаць.
Але тут ён заўважыў гаршчок, у які пасадзіў персікавую костачку, і адразу кінуўся туды. Ён засунуў палец у зямлю і спрытна выкалупаў адтуль костачку.
— Трэба праверыць, наколькі яна вырасла, — сказаў ён. — Ой, па-мойму, яна вырасла нашмат!
Потым гэтак жа спрытна ён засунуў костачку назад і абцёр зямлю з рукі аб піжаму Малога.
— Праз дзесяць-дваццаць гадоў ты не нарадуешся, — сказаў ён.
— Чаму? — спытаў Малы.
— Ты зможаш драмаць удзень у цяні персікавага дрэва! Якая ўдача, скажы? А ложак табе ў любым разе давядзецца выкінуць. Нельга трымаць столькі мэблі разам з персікавым дрэвам... Ну што, знайшоў для мяне падарунак?
Малы даў яму адну са сваіх машынак, але Карлсан паматляў галавой — «не тое». Малы пачаў па чарзе прапаноўваць мазаіку, і настольную гульню, і торбачку з каменнымі шарыкамі, але Карлсан кожны раз матляў галавой. Тады Малы зразумеў, што хацеў Карлсан, — пісталет! Ён ляжаў глыбока-глыбока ў правай шуфлядцы ў скрыначцы ад запалак. Гэта быў самы маленькі ў свеце цацач-
ны пісталет — і самы прыгожы. Тата прывёз яго аднойчы Малому з замежнай вандроўкі, і Крыстэр з Гунілай зайздросцілі некалькі дзён, бо такога пісталета ніхто ніколі не бачыў. Ён выглядаў зусім як сапраўдны, хоць і быў такі маленькі, і бахаў ён гэтак жа моцна, як і сапраўдны пісталет. Зусім незразумела, дзівіўся тата, як ён можа так гучна страляць.
— Будзь асцярожны з ім, — сказаў ён, укладаючы маленькі пісталет у руку Малога, — не цягай яго паўсюль з сабой і не палохай людзей.
3 пэўных прычын Малы не паказваў Карлсану пісталет. Ён і сам лічыў, што гэта не надта па-сяброўску, але надалей хаваць яго не было сэнсу, бо акурат учора Карлсан усё адно знайшоў яго, калі корпаўся ў шуфлядках Малога. Карлсану пісталет таксама здаўся вельмі прыгожым. Магчыма, якраз таму дзень народзінаў Карлсана — сёння, падумаў Малы і, уздыхнуўшы, дастаў скрыначку.
— Віншую з днём народзінаў — сказаў ён.
Карлсан спачатку загалёкаў ад радасці, потым кінуўся да Малога і расцалаваў яго ў абедзве шчакі, а пасля адкрыў скрыначку і, задаволена пакрэктваючы, дастаў адтуль пісталет.
— Самы лепшы з найлепшых сяброў — гэта ты, Малы, — сказаў ён, і тады Малы раптам адчуў сябе
вясёлым і задаволеным, быццам атрымаў у падарунак цэлую сотню пісталетаў і яму было за радасць аддаць Карлсану адзін.
— Разумееш, — сказаў Карлсан, — мне ён і праўда патрэбны. Я буду карыстацца ім вечарамі.
— Як гэта? — з трывогай спытаў Малы.
— Калі я ляжу і лічу авечак, — сказаў Карлсан. Карлсан часам скардзіўся Малому на кепскі сон.
— Уначы я сплю як бервяно, — звычайна казаў ён, — і ўранку таксама. Але ж пасля абеду я адно ляжу і перакідаюся з боку на бок, а часам не магу заснуць нават увечары.
Таму Малы навучыў яго хітрасці. Калі не атрымліваецца заснуць, трэба заплюшчыць вочы і ўявіць, быццам гурт авечак па чарзе пераскоквае цераз плот. Калі авечкі скачуць, іх трэба пералічваць адну за адной. Ад гэтага ўрэшце пачынае хіліць у сон, і ты нават не заўважаеш, як засынаеш.
— Разумееш, сёння ўвечары я не мог заснуць, — сказаў Карлсан. — Тады я пачаў лічыць авечак. I сярод іх была адна брыдкая авечка, якая не хацела скакаць — ну ніяк не хацела! — сказаў Карлсан.
Малы засмяяўся.
— Чаму не хацела?
— Проста каб паўпарціцца і мяне падражніць, — сказаў Карлсан. — Стаяла надзьмутая каля плота і проста не хацела скакаць. I тады я падумаў, што калі б у мяне быў пісталент, я б ужо навучыў яе скакаць! Тады я ўспомніў, што ў цябе, Малы, ёсць
адзін пісталент у шуфлядцы, а потым я ўспомніў, што ў мяне дзень народзінаў, — патлумачыў Карлсан і з захапленнем пагладзіў пісталет.
Потым ён захацеў стрэльнуць, каб выпрабаваць свой падарунак.
— Трэба, каб бабахала, каб весела было, іначай я з табой не гуляю!
Але Малы адмовіў яму вельмі рашуча.
— Hi за што ў жыцці! Мы пабудзім увесь дом.
Карлсан паціснуў плячыма.
— Ну дык што, гэта ж з’ява банальная! Зноўку заснуць, тае бяды! А калі ў іх няма сваіх авечак, каб лічыць, могуць пазычыць у мяне.
Але Малы ўсё адно не жадаў пагаджацца на спробны стрэл, і тады Карлсану прыйшла ідэя.
— Мы паляцім да мяне, — сказаў ён. — Дый салодкі стол трэба зладзіць... У цябе ёсць які-небудзь торт?
Малы мусіў прызнацца, што торта ў яго няма, і калі Карлсан забурчаў у адказ, Малы заявіў, што гэта ж усё адно з’ява банальная.
— Торт — ніякая не банальная з’ява, — строга сказаў Карлсан. — Але паспрабуем задаволіцца булачкамі. Ідзі і прынясі сюды ўсе, што ёсць!
Малы прабраўся ў кухню і вярнуўся з ладным грузам булачак. Мама раз і назаўсёды паабяцала яму, што ён можа частаваць Карлсана булачкамі, калі трэба. А цяпер было праўда трэба.
Затое мама ніколі не дазваляла яму лятаць з Карлсанам на дах, але Малы на гэта проста забыўся і здзівіўся б, калі б нехта нагадаў яму пра заба-
рону. Малы так прызвычаіўся лятаць з Карлсанам і адчуваў сябе так спакойна і надзейна, што яму нават у жываце не заказытала, калі ён, абхапіўшы Карлсана рукамі, вылецеў праз акно. Яны прагудзелі ў паветры да Карлсанавага дамочка на даху.
Чэрвеньскія стакгольмскія вечары не падобныя ні на што ў цэлым свеце. Нідзе неба не ззяе такім дзівосным святлом, нідзе поцемкі не бываюць такімі прыемнымі, чарадзейнымі і сінімі. I ў гэтых сініх поцемках раскінуўся на бляклых водах горад, нібыта вылецеў са старажытнай казкі, а не існаваў наяве.
Такія вечары нібы створаныя для булачкавых банкетаў на ганку Карлсанавага дамка. Малы звычайна амаль не заўважаў ні нябеснага святла, ні чарадзейнага сутоння, а Карлсану ўвогуле не было да гэтага клопату. Але цяпер, калі яны сядзелі там разам і пілі сок з булачкамі, Малы прынамсі адчуў, што гэты вечар не падобны да іншых вечароў. А Карлсан адчуў, што маміны булачкі не падобныя да іншых булачак. А Малы падумаў, што дамок Карлсана не падобны ні да якога іншага дамка ў свеце. Болып нідзе не можа існаваць такой утульнай і ўдала размешчанай хаткі з такім краявідам, і нідзе няма столькі ўсялякіх дробязей і штуковін, сабраных у адным месцы. Карлсан быў як вавёрка — набіваў сваё жытло чым
толькі мог. Малы не ведаў, дзе ён усё гэта бярэ: у Карлсана ўвесь час з’яўляліся новыя рэчы. Большасць з іх ён развешваў на сценах, каб лягчэй дабрацца пры патрэбе.
КНІГІ ОНЛАЙН
