Прастрэлены талер. Кніга 3
Аркадзь Ліцьвін
Выдавец: ЮрСаПрынт
Памер: 298с.
Гародня 2018
А назаўтра гер Шторх-Кавальскі не мог бы нічым перашкодзіць, каб і надта стараўся. Быў вымушаны працаваць у нязвыкла складаных, а дакладней, прыкрых абставінах. Без хвілі роздуму рады быў бы адкласці ўсе справы, каб перачакаць прыкрую недыспазыцыю, пазбегнуць непатрэбнай выпадковай агалоскі і прычэплівых кпінаў. Сваім парадкам, трэба будзе напомніць адпаведным камісарам, што аслабеў нагляд над якасцю ежы і пітва.
Але, як на злосць, сёння нельга і падумаць пра нейкае зваль-
ненне хоць бы на дзень. Так што гер Шторх слухаў справаздачы сваіх падначаленых з частымі вымушанымі перапынкамі. Чарговы раз вярнуўхпыся адтуль, куды і каралі ходзяць пешкі, ён стомлена прабурчэў:
Давай па парадку, Макс, не валі ўсё разам. Што выведалі за гэтыя дні?
Шпігун глыбокаўздыхнуў, зморшчыў лоб, нібы збіраючы думкі.
Ага! Пачынаю. Першым днём гэты, як яго завуць, Забела, ведаеце, сеў у лодку і скіраваўся ў горад, дзе нам яго і паказалі. Асмелюся заўважыць, ваша міласць, ужо гэта было незвычайна і падазрона.
Ну, высновы я зраблю сам, але чаму падазрона?
Здзіўлены пытаннем іппігун рашыўся на тлумачэнні, хоць і баяўся, што яны не спадабаюцца начальству.
Таму што ўсім было цікава паглядзець на гэтага другога караля... нясмела патлумачыў ён.
Князя строга выправіў памылку гер Карл. Каралём у цябе Аўгуст II.
Вядома паслухмяна азваўся Макс. Хай доўгім будзе яго панаванне! Але ўсе, і я, прызнаюся, таксама, цікавіліся французам, што гэта за ён. Тым болей усё так урачыста, паны пруцца на карабель, а гэты штодзень з’язджае. Хто дазваляў? шпігун пытаўся так, нібы сам гер Карл вінаваты ў свавольстве Забелы.
Гер Шторх падазрона прыгледзеўся. Сярдзіта запытаў:
Ясна! Што ж з ім далей? Вы за ім сачылі ці заставаліся гапіцца на таго князя?
Як можна, міласцівы пане? Далей не менш падазрона, бо ў таго купца Генрыка Гурніцкага, паляка дарэчы, асталяваўся як дома.
Падазрона удакладніў гер Карл і борздзенька ўстаў. Пасядзі тут загадаў, кіруючы да дзвярэй.
Вось яно піццё на халяву! з’едліва падумаў Макс, правёўшы яго вачамі. Унадзіліся начальнічкі! А простаму чалавеку, то і зайсці ў тыя аўстэрыі нельга!
Слухаю далей падагнаў гер Карл, сядаючы.
Большую частку пачутага ён ужо ведаў ад іншых, але спраўдзіць, ці старанна выконваюцца загады, ніколі не заіпкодзіць.
Што ён рабіў у паляка невядома, але ні з кім не спатыкаліся, гэта дакладна. Шпацыравалі, хадзілі разам у ратушу. А яшчэ Забела хадзіў па вуліцах і заходзіў у карчму з самага ранку.
Зранку ў карчму? здзівіўся Шторх. 3 гасцей?
Шпігун ухвальна зірнуў на свайго начальніка...
Вось і я гэта адзначыў тонам знаўцы падкрэсліў ён. Карчма завецца “Вялікая Каравела“, а гаспадар яе француз! выведнік узвысіў голас да патэтычнага дэкламавання. Хіба не падазрона?
Ведаю гэтага француза. А Забела што там рабіў?
Невядома. He ўдалося прасачыць шпігун уздыхнуў вінавата.
Гер Шторх не папракаў. Спаілі якой дрзнню да страты розуму, альбо проста выкінулі за дзверы яшчэ цвярозым. У абодвух выпадках не вабіла тлумачыць. “Вялікая Каравела“ не дзеля такой публікі.
Што ж далей?
На карабель вяртаўся цвярозы на твары шпігуна адбілася шчырае здзіўленне. Увесь час ездзіць па цывільнаму, як урадовец які, альбо купец, але расфуфыраны, у карунках і з пёрамі на капелюшы.
Назіранне трапнае пахваліў гер Шторх. Але хвіліначку. Падумай, што далей. Я зараз і выскачыў з пакоя.
Калі начальства загадвае, мусіш пачакаць. Але па такіх справах і начальства не можа выдурвацца, наглыкалася па дзіркі ў носе, то бяжыць як міленькае.
Так нагадала начальства, вярнуўшыся.
Далей Забела ізноў з явіўся ў той карчме.
Аўстэрыі паправіў гер Карл.
Ну, я і кажу, у “Вялікай Каравеле”. Прывёз трох фірцыкаў. Таксама афіцэры. Елі-пілі ў асобным пакоі з самім гаспадаром, Пра што гаварылі, не змаглі падслухаць. Але і так падазрона, бо ўсе французы! Я так і сказаў таму з Вассэр-Дзінэр.
Дык ты і Водным Слугам дакладаеш? непрыемна здзіўлены гер Шторх утаропіўся ў падначаленага.
Ага, і туды прастадушна пацвердзіў Макс, бо не лічыў гэта за незвычайнасць.
Урэшце ўсе пад адным начальствам ходзім, і ўсім цікава ведаць што, дзе ды як. Гер Карл быў у гэтых справах паблажлівы, разумеў, што забарона не падзейнічае. Але сёння, калі ўсе навіны датычаць вялікай палітыкі, праца на два ці больш канцы нясе вялікую рызыку. Найперш вось гэтым не надта кемлівым падглядачам.
Ты вось што зрабі цярпліва пачаў тлумачыць гер Шторх пакуль сочым за французамі, усё дакладвай толькі мне аднаму. Тое, што табе Водныя Слугі даюць, я ўлічу пры выплаце.
Мне без розніцы ахвотна пагадзіўся той. -Абы там не крыўдавалі. Улада, як ні кажыце.
Водныя Слугі займаліся як наймам, так і ловамі збеглых маракоў. Саміх урадоўцаў было няшмат, прыцягвалі на дапамогу розны люд, у тым ліку такі, што мог без падазрэння ашывацца ў самым замызганым шынку.
He будуць крыўдаваць запэўніў гер Шторх. Што яшчэ маеш?
Назаўтра гэты француз з карчмы павёз цэлую лодку прысмакаў на галоўны фрэгат. Доўга там бавіў, а вяртаўся з нейкімі куфрамі і клункамі. Можа з-пад тавару, здалёк назіралі, каб нас не пазналі.
А Забелы таго не заўважалі ўвесь дзень. Калі і быў на фрэгаце, то не высоўваўся.
Апошняе крыху занепакоіла Шторха. Нельга выпускаць лейтэнанта з-пад нагляду. Звольніцца, ці ўжо звольніўся, і знікне. Вялікае Княства на тое і вялікае, каб было дзе крыцца французскім камісарам. Паспрабуй тады адшукаць след. Гер Шторх старанна занатоўваў пачутае на невялікім аркушыку.
Далей падахвоціў выведніка.
-• Калі дазволіце, то толькі пра падазрэнні.
Ну добра, давай і пра падазрэнні дазволіў гер Карл. Але пачакай хвілінку.
Гер Шторх ведаў, што даючы выказаць “падазрэнні“, узнімае самапавагу шпігуна, а значыць і старанне. Пару хвілін цярпення не такая ўжо страта, а мажліва заўважыў нешта вартае і збярог на заканчэнне.
А падазрэнні такія працягваў выведнік што французы пруцца у тую, як вы кажаце, аўстэрыю якраз тады, калі ўлады патрабуюць устрымацца ад наведвання горада. Лезуць, хоць могуць напрасіцца гуза. Значыць такі загад, бо людзі вайсковыя. Чаму не ў звычайныя шынкі, дзе ўсе дзевак шукаюць? Маладыя ж!
Заўвагі шпігуна пры пэўных папраўках на яго узровень былі вартыя калі не ўліку, то занатавання. Сувязі лейтэнанта Забелы мелі выразна акрэслены напрамак. Выпадковасць ці вызначанасць? Наведванне ратушы, спроба наладзіць сувязі пры зручнай нагодзе, ухіленне ад палітычных падзей можа быць проста покрывам для патаемнагаўдзелу ў важных справах. Сумніўна, каб французскі двор хутка змірыўся з паразай князя і адкінуў прэтэнзіі на трон Рэчы Паспалітай. Калі з розумам пакарыстацца амбіцыямі “каролікаў“ з Вялікага Княства, можна лёгка ўзняць шляхту на рокаш дзеля фаварыта Людовіка XIV, А ў такіх справах малады, абаяльны эмісар з адпаведнымі паўнамоцтвамі і грашыма будзе вельмі прыдатны. Занадта спакуслівая мажлівасць, каб французы яе адкінулі.
Віж заскрыпеў лаўкаю.
Што яшчэ ўспомніў?
He, ваша міласць. Усё расказаў. Але думку маю.
Кажы дазволіў гер Карл але хутка.
А можа, ваша міласць, дасце нам вольную руку з тым Забелам? Што з ім вэждацца, калі ён вам у шкоду? Толькі клопат дарэмны. Людзей адпаведных маю, ды і сам.
Пачакай крыху! Я падумаю.
Вярнуўшыся з думання, гер Шторх выказаўся, што гэта было б таксама вырашэннем клопату. Але, гледзячы наперад, не заіпкодзіць выведаць сцежкі гэтага Забелы: могуць прывесці да палацаў, a то і замкаў. За гэта дрэздэнскі двор няблага заплаціць, Так што з вольнай рукою можна больш страціць, чым знайсці.
Але з усіх разважанняў гера Карла ў нескладанай мазгаўні шпігуна моцна засела толькі першае, што гэта было б вырашэннем справы. Маўклівую задуменнасць начальства прыняў як невыказаны дазвол. A гер Карл проста прыслухоўваўся да сваіх вантробаў і разважаў, калі ж канец пакутам.
Сачыце і дакладвайце падвёў ён вынікі нарады і адправіў выведніка, бо зноў была на тое неадкладная прычына.
♦ ♦ *
Пан Чыж пацягваў піва з вялізнага глінянага куфля і з-пад адмысловай металічнай покрыўкі аглядаў наведвальнікаў. Шынок быў сярэдняй рукі, і люд сцякаўся розны: дробныя купцы, рамеснікі, чаляднікі і шмат хто яшчэ. Маракі пазнаваліся па гучнай гамане і паспешлівай траце грошай. Хто перакульваў кілішак і адыходзіў, іншыя засядалі ля шырокіх, добра выскрабаных сталоў надоўга. Двое цяжка шлэпнуліся на даўжэзную лаву, што служыла седалу пана Антона. Пазнаваліся сталыя бывальцы, але зычлівасці на твары карчмара іх з’яўленне не выклікала.
Сусед злева, з якім пан Антон час ад часу абменьваўся нязначнымі заўвагамі, зірнуў на прыбышоў без ценю прыязнасці. Нахіліўся да Чыжа і даверліва паведаміў:
Бачыце тых двух? Асцерагайцеся, пане. Асабліва, калі маеце нешта ў кашальку і goйдзeцe з шынка адзін.
Ого! устрывожана адгукнуўся пан Антон. Небяспечныя людзі?!
Вельмі небяспечныя, асабліва вось гэты, бліжэйшы. Эрыхам яго завуць. Збуй, якіх мала. I другі, Макс, не лепшы. Кажуць, пане, але вельмі ціха кажуць, не грэбуюць аніякай цёмнай працай сусед вымоўна зірнуў на Чыжа. -1 хоць бы што.
Аж так! жахнуўся пан Антон. Я тут чалавек новы, таму спытаю: а што ж належныя ўлады? Калі ходзяць такія чуткі?..
Сусед вырачыў вочы і прыклаў палец да вуснаў.
Псст! Ціха! спыніў ён пана Антона. Ціха! Яны і дзеля ўладаў працуюць. Слугам Водным беглых матросаў ловяць. Ім толькі імя чалавека, ды з якога карабля ўдёк, а яны ўжо з-пад зямлі дастануць, калі той бядак не мае чым адкупіцца. Такія пройды, пане.
“Вось хто мне патрэбен падумаў пан Антон. — Імя ведаю і нават карабель назаву”.
Яшчз да з’яўлення эскадры ён думаў, як знайсці Андрэя Забелу. Нялёгкая задача, калі не ведаеш чалавека ў твар і не маеш доступу туды, дзе шукаць было б найлепей. Спадзяваўся на выпадак ды на свае здольнаесці ў картах. Магчыма і пашэнціла б, каб не пастава гарадскіх уладаў. 3 першымі чуткамі пра магчымыя арышты прыхільнікаў князя Канці, пан Антон рашуча адкінуў збліжэнне з
французамі, бо не жадаў трапіць у Гданьскую каталажку. Кружляў па прыматлаўскіх вулках, шынках і корчмах, дзе круціліся людзі мора, распытваў, некалькі разоў выплываў найманым чаўном да эскадры.
На трэці ці чацвёрты дзень роспытаў пашанцавала. У выпадковай размове малады афіцэр паведаміў, што разам з лейтэнантам Забелам прыбыў да Дзюнкерка, але трапілі на розныя караблі. Гэта было ўжо нешта намацальнае. Пачаў завіхацца жвавей, натапырваючы вушы, дзе толькі пачуецца французская мова.
КНІГІ ОНЛАЙН
