КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 2: Другая палова XVI—канец XVIII ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 3: Канец XVIII — пач. XX ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 5: 1941 — да 60-х гг.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 6: 1960-я — сярэдзіна 1980-х гг.
Але яшчэ жывучыя ў гэтыя гады тэндэнцыі сезанізму некалькі адсунулі на другі план галоўную мэту кампазіцыі — паказ значэння для гістарычнага лёсу беларускага народа знамянальнага акта ўтварэшія Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. Псіхалагічная напоўненасць вобразаў, матывавапасць дзеяння галоўных персанажаў — канкрэтных гістарычных асоб, іх узаема- сувязь заставаліся цяжкавырашальнай праблемай для маладога майстра, як, прынамсі, і для ўсіх жывапісцаў гэтага перыяду. У далейшым I. Ахрэмчык удасканальвае сваё мастацкае мысленне ў гэтым напрамку. Ён выбірае тэмай дыпломнай работы «I з’езд РСДРП» (1930), а ў 1934 г. паказвае цікавы і складаны па кампазіцыі, багаты па каларыту эскіз «II з’езд РСДРП». У друку адзначалася, што «яго эскіз «II з’езд РСДРП» — сапраўды мастацкая рэч. Вялікая сур’ёзнасць агульнага тону цалкам адпавядае вялікай тэме. Сама групоўка фігур даволі выразная і добра ўраўнаважана, ва ўсёй карціне адчуваецца гісторыя і важнасць падзеі. Гэта не ілюстрацыя, а карціна. У мастака... прыемны і своеасаблівы агулыіы тон і каларыт» 3. Да выстаўкі беларускага мастацтва ў Маскве ў 1935 г. I. Ахрэмчык прыходзіць з яшчэ болып трывалымі дасягненнямі. Шматфігурная кампазіцыя «Уступленне Чырвонай Арміі ў Мінск» звярнула на сябе ўвагу прафесійнай сталасцю мастака, асаблівым каларытам. У карціне, якую мастак разглядаў як эскіз, раскрывалася непарыўная сувязь народа і Чырвонай Арміі, паказаная ў радасці жыхароў горада ў хвіліну вызвалення ад інтэрвентаў. У стомленасці чырвонаармейскай масы адчуваецца незвычайна цяжкі шлях знясільваючай барацьбы. Мастак паказвае гэта ў падкрэслена выразных постацях, фізічнай прыгажосці чырвонаармейцаў, у стрыманасці праяўлення пачуццяў да ўсхваляванага насельніцтва горада. Выстаўка 1935 г. у Маскве паказала, што ў творчасці мастакоў Беларусі адбыліся значныя змены, і пасяліла ўпэўненасць у пераадоленні імі наяўных недахопаў. «Паказаныя на выстаўцы работы,— адзначалася 3 Літ. і мастацтва. 1934, 28 лют. Ў ДРУКУ,— сведчаць, што яшчэ дасюль некаторыя мастакі Беларусі знаходзяцца часам пад уплывам нерэалістычных установак, замяняючьі прастату стылізатарскай спрошчанасцю, барацьбу за якасць — фармалі стычнымі пошукамі, вывучэнне мастацкай спадчыны — некрытычным перайманнем» 4. Адзначаныя недахопы датычыліся дзейнасці творчай моладзі, што скончыла навучальныя ўстановы на мяжы 20—30-х гадоў і на падрыхтоўцы і фарміраванні якой адбіўся метад «брыгаднага» навучання. Такі метад існаваў у многіх навучальных установах. Авалоданню цяжкай прафесіяй мастака-рэаліста перашкаджалі рэцыдывы мінулых нерэалістычных канцэпцый. Выступленне газеты «Правда» супраць перажыткаў фармалізму і натуралізму ў савецкім мастацтве паскорыла працэс засваення прынцыпаў сацыялістычнага рэалізму. Пашырэнне круга сюжэтна-тэматычных палотнаў абазначыла паварот да рэалістычнай творчасці. Перыяд дзвюх першых пяцігодак (1929—1937) у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва характарызуецца тэарэтычнай пераарыентацыяй жывапісцаў, інтэнсіўпым асваеннем прафесіянальнай культуры. У гэты час умацоўваюцца трывалыя сувязі беларускіх жывапісцаў са сваімі калегамі ў краіне. Вядучыя майстры і мастацтвазнаўцы аказваюць ім рэальную дапамогу. Выстаўка 1937 г., прысвечапая 20-годдзю Кастрычніцкай рэвалюцыі, дастаткова поўна раскрыла поспехі і слабыя бакі творчасці жывапісцаў рэспублікі за гэты перыяд. Увага мастакоў была сканцэнтравана на галоўных з’явах сучаснасці. Вобразнае адлюстраванне працоўных будняў народа, жаданне ўнесці дастойны ўклад 4 Ннколаев Н. ІІскусство Белоруссіш // Творчество. 1935. № 11. у духоўнае жыццё будаўнікоў сацыялістычнага грамадства становіцца ўнутранай патрэбай кожнага мастака. Але шлях ідэйна-творчай перабудовы аказаўся надзвычай складаным, а тэма сучаснасці не заўсёды пасільнай. Мастакі старэйшага пакалеішя заставаліся верпымі прынцыпам тэматычнай творчасці 20-х гадоў. У карцінах «Уборка бульбы» (1935) Г. Віера, «Кавальскі цэх» (1937) Я. Кругера структурныя прыёмы кампазіцыі, пабудоза сюжэта і трактоўка жывапіснай формы не спазналі прыкметных змен. Недастаткова глыбока распрацаваны вобраз чалавека ва ўмовах вытворчасці служыў паказу працоўнага працэсу. Вытворчы працэс сам па сабе выступаў «героем» сюжэтнага палатна. Аднак і на гэтым фоне былі арыгінальныя творы, адзначаныя высокім майстэрствам выканання. Шматгадовая натурная работа на торфараспрацоўках і рачных прасторах садзейнічала паспяховаму выступленню гомельскага жывапісца А. Шаўчэнкі з карцінай «Плыты ў заліве Нова-Беліцкага дрэваапрацоўчага камбіната» (1937). Жывапісная тканіна гэтага палатпа прасякнута светаўспрыманпем савецкага чалавека 30-х гадоў. Яркае сонечнае святло, дыханне халаднаватага паветра, бляск паўнаводнай ракі, разлеглыя зялёныя берагі, запоўненыя будаўнічым матэрыялам, звонкая рытміка цэхаў дрэваапрацоўчага камбіната — усё гэта злівалася ў адзіную сімфонію раўнавагі і спакою. Своеасаблівы каларыт карціны ўзмацняў яе эмацыянальную вобразнасць, напоўнепую здаровай і светлай радасцю, захапленнем стваральнай працоўнай дзейнасцю. Акім Міхайлавіч Шаўчэнка нарадзіўся на Гомельшчыне. Атрымаўшы адукацыю ў Вышэйшых мастацка-тэхнічных майстэрнях у Маскве і Ленінградскім інстытуце пралетарскага выяўленчага мастацтва, ён развіваў традыцыі сваіх настаўнікаў 110. В. Волкаў. Перадача вопыту. 1937. ДММ БССР С. В. Герасімава, Д. М. Кардоўскага, М. С. Радзівонава. Цікавасць да працоўнага жыцця людзей свайго краю, паэтычнае ўспрыманне рэчаіснасці, свежасць палітры паглыбляюцца ў яго творчасці 30-х гадоў. Гэтыя якасці ўласцівы яго карціне «Уборка сена» (1937), адзначанай яркасцю і сакавітасцю колеравай гамы, аптымістычным светаўспрыманнем у трактоўцы вобразаў прыроды і людзей. Тэматычныя палотны А. Шаўчэнкі — прыкметны крок беларускага жывапісу ў развіцці яго рэалістычных асноў. Завершанае ва ўсіх дэталях тэматычнае палатно «Перадача вопыту» (1937) старэйшага мастака В. Волкава пібы падагульніла дасягнешіі ма- стакоў рэспублікі ў рашэнні вытворчай тэматыкі. Калі ў карціне «Малатабоец» (1927) тэма працы была вырашана яшчэ абстрактна, без сацыяльна-псіхалагічнай характарыстыкі вобраза, як простае фізічнае дзеяпне, то цяпер у асііову вырашэння былі пакладзены новыя прынцыпы. Перадача старым майстрам свайго вопыту навічкам — выпускнікам прафесійна-тэхпічнага вучылішча раскрываецца праз паказ гарачай зацікаўленасці поспехам вучня. Мы бачым паўнакроўныя вобразы маладых прадстаўпікоў рабочага класа Савецкай Беларусі. Псіхалагічная ўзаемасувязь характараў, індывідуалізацыя вобразаў, канкрэтнасць душэўнага стану кожнага вызначылі тую новую якасць тэматычнай карціны, якая пазней атрымае далейшую распрацоўку ў творчасці большасці жывапісцаў рэспублікі. На выстаўцы 1937 г. былі прадстаўлены творы, якія закрапалі праблемы міжнародпага становішча. Палітычнай надзённасцю адзначана невялікае па памерах палатно Ф. А. Фогта «Пакаранне смерцю венгерскага рэва^юцыянера Коламана Валіша» (1937). Фёдар Адольфавіч Ф о г т (1889—1939), атрымаўшы добрую прафесійную падрыхтоўку ў Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў (1911—1915) і ўдасканаліўшы яе ў майстэрнях Лондана, рэалізоўваў свае здольнасці ў разнастайных Biflax і жанрах выяўленчага мастацтва. Цудоўны графік і плакатыст, тэатралыіы мастак, жывапісец і педагог Віцебскага мастацкага вучылішча (1928—1939), ён праяўляў цікавасць да самых разнастайных сфер жыццядзейнасці чалавека, важнейшых падзей у палітычным і мастацкім жыцці замежных народаў — ад маляўнічых святочна-дэкаратыўных палотнаў («Карнавал», 1930) да суровых, драматычна-трагедыйных бакоў жыцця працоўнага чалавека ў краінах капіталу («Галодны паход», «Інквізіцыя» і інш.). У прадстаўленай на выстаўцы 1937 г. карціне «Пакаранне смерцю венгерскага рэвалюцыянера Коламана Валіша» («Смерць Валіша») выказана ўсеагульная трывога чалавецтва перад блізкай пагрозай фашызму. Мастак насычае кампазіцыю глыбокім драматызмам, трагедыйнасцю моманту, які можа настаць для кожнага чалавека на зямлі. Вобразным ладам карціны, якая ўзвышалася да сімвалічнага гучання, мастак заклікаў усе прагрэсіўныя сілы планеты да згуртавання перад фашысцкай агрэсіяй. Кампазіцыйны прыём і ўся выяўлепчая сістэма дасягаюць у гэтым палатне высокай ступені выразнасці. Крацістыя вокны паверхаў у дварыкалодзежы, запоўненыя тварамі зняволеных рэвалюцыянераў, мастаік падвойвае адлюстраваннем у дажджавых струменях. Здаецца, што ўсюды — на зямлі і пад зямлёй гучыць народны голас, які папярэджвае аб небяспецы ўвесь свет. Карціна напісана ў стрыманай свінцова-карычневай гаме. Яе напружанае, нібы «фатальнае» гучанпе ўзмацняецца аранжавымі водбліскамі агнёў і ліхтарнымі блікамі змочаных дажджом панелей. Высокае майстэрства, суровы рэалізм жывапісу, вялікая культура мастацкага мыслення — гэтыя якасці твора характарызуюць Ф. Фогта як мастака надзвычай вострых задум, своеасаблівага і яркага таленту. У творчасці I. Ахрэмчыка, В. Волкава, А. Шаўчэнкі, Ф. Фогта сюжэтна-тэматычная карціна сярэдзіны 30-х гадоў па сваіх ідэйна-мастацкіх якасцях была прадстаўлена найболып ярка. Аднак удзельная вага яе ў агульнай масе твораў жывапісу ўсё яшчэ заставалася невялікай. Гэты напрамак у творчасці старэйшых жывапісцаў не падтрымліваўся астатняй масай мастакоў. Наяўнасць гістарычнай тэмы вычэрпвалася карцінамі «Сустрэча Леніна на Фінляндскім вакзале» (1936) У. Хрусталёва і «Пушкін з нянькай» (1937) маладога графіка і жывапісца I. Давідовіча. Новыя з’явы сацыялістычнай перабудовы жыцця атрымалі адлюстраванне ў надзвычай беглых жывапісных накідах Л. Лейтмана («Дзіцячая алімпіяда», 1937) і Я. Красоўскага («Жыць стала лепш—жыць стала весялей», 1937). 3 гэтых работ бярэ пачатак тэндэнцыя параднасці, лакіроўкі рэчаіснасці, дэмагагічнай паказухі, загубіўшая ў далейшым многія дараванні. Названыя работы, як, дарэчы, і многія іншыя, былі напісаны без натуры, па ўласнаму ўражанню і ўяўленню. Але і створапыя ў майстэрнях у гэты перыяд карціны «Шчаслівая маці» (1937) У. Хруста- лёва, «Вяртанне з поля» (1937) Я. Ціхановіча, «Футбалісты» (1937) маладога графіка і жывапісца А. Волкава, адзначаныя тэхнічнай дасканаласцю і моцным малюнкам, заставаліся незавершанымі па ідэйна-кампазіцыйнай задуме. Адсутнасць паэтычнасці, эмацыянальнай вобразнасці, натуральнасці адлюстравання чалавека ў прыродным акружэнні, «на пленэры», не давалі магчымасці ўзняцца на ўзровень вялікага мастацтва. 1937 год выступае ў гісторыі развіцця беларускай тэматычнай карціны нейкім пунктам адліку яе якаснага зруху, за якім нібы пачынаецца і завяршаецца працэс станаўлення выяўленча-пластычнай асновы тэматычнай карціны, якая ўвайшла ў агульны фонд дасягненняў савецкага сюжэтна-тэматычнага жывапісу.