КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 2: Другая палова XVI—канец XVIII ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 3: Канец XVIII — пач. XX ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 4: 1917—1941 гг.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 6: 1960-я — сярэдзіна 1980-х гг.
Унутрапым аптымізмам пранізана карціна «Я ведаю, горад будзе Салігорск» (1960). I хоць яна стваралася як сюжэтная, але найболып ярка раскрылася ў ёй дараванне Данцыга-пейзажыста. Панарама будаўніцтва адкрываецца гледачу на фоне чыстага блакітнага неба. Сярод тоненькіх хваёвых дрэўцаў уздымаюцца гарадскія кварталы. Мастак не 95. С. Каткоў. Гарадскі пейзаж. 1967. Мастацкі фонд БССР зацыі гарадскіх і індустрыялыіых форм і дэкаратыўнасць колеру. У пейзажы «Гудзе зямля Салігорская» (1960) аўтар перадае імклівы рытм сучаснасці. На фоне неба выразна вырысоўваюцца сілуэты копраў. Працоўпая атмасфера падтрымліваецца станам прыроды ў вя- толькі перадае падзеі, але і выказвае свае адносіны да іх. Ён захоплены размахам будаўніцтва, працоўнай дзейнасцю будаўнікоў, іх сілай, упэўненасцю ў завяршэнні задуманага. Сваімі палотнамі мастак адкрывае новыя грапі беларускага гарадскога і індустрыяльнага пейза- 96. С. Лі. Партызанская зямлянка. 1968. Мастацкі фонд БССР дзя ў карціпах «Шахта ўвечары» (1960) У. Стальмашопка, «Маладыя дрэвы на двары шахты» (1960) А. Кроля, «Паміж пустак, балот» (1960) I. Стасевіча, «ЦЭЦ-3» (1962) і «На ўскраіне Мінска» (1963) II. Масленікава і іпшых мастакоў. Варта адзпачыць, што жывапісцы ў сваіх палотнах імкнуліся адлюстраваць тыя пераўтварэнні, якія адбываліся ў пасляваешіы перыяд у гарадскім і іпдустрыялыіым асяроддзі. Адпой з асноўных тэндэнцый развіцця пейзажнага жывапісу канца 50-х ■— пачатку 60-х гадоў быў адыход ад чыста сузіральных палотпаў у бок узмацнеішя манументальна-рамаптычпага вобраза. Найбольш рэльефна гэта выявілася ў работах П. Данеліі і В. Цвіркі. Мастакі карыстаюцца прыёмамі, тыповымі для манументальпага жывапісу, падкрэсліваючы важпасць і зпачпасць ство- жа, у якіх вобраз сучаснасці наўстае велічпым, эпічным, з рысамі «мапументалыіай паэзіі». Інакш падыходзіць да рашэппя гарадскога матыву А. Кроль. У палатне «Мінск увечары» (1960) ёп выкарыстоўвае шчыльпую жывапісную структуру. У пастозпым пісьме спалучаюцца адцеппі жоўтага колеру. Бязлюдная вуліца ў часы заходу сонца прапікнута мяккім лірызмам, хоць кампазіцыйны план заснавапы на канструктыўным рашэнпі прасторы. Мастак не імкнецца да выяўлення прадметнай матэрыялыіасці, a спрабуе перадаць унутрапую значпасць вобраза. Пашырэнню сюжэтных і тэматычпых асноў у гарадскім пейзажы сад.зейнічалі таксама работы А. Каржанеўскага, Б. Звінагродскага, А. Толкача, П. Данеліі, П. Раманоўскага, В. Савіцкага і інш. Працягваюцца пошукі абагульненага вобраза прыроды ў спалучэіші з лірычным успрымаппем наваколыіага асярод- 97. П. Данелія. Ціраспальскія вароты Брэсцкай крэпасці. 1948. ДММ БССР рапага вобраза. Аптымістычпым зместам і дынамікай вызпачаюцца палотны П. Дапеліі «На прасторы», «Па ўзгорках» (1960), «Дзепь» (1961). Асноўнае ўздзеянне на гледача япы аказваюць інтэнсіўнасцю колеравых акордаў. У невялікім па фармаце пейзажы «Праяспяецца» (1962) мажорпае ўспрыманне рэчаіснасці мастак перадае шырокім нябесным прасторам, чым задае эмацыяпалыіы сэнсавы топ створанаму вобразу. У яго «Лагойскі сказ» (1960), «Мая Радзіма» (1961), «На возеры Свір» (1962). Гэтыя работы вызначаюцца інтэнсіўнасцю і сочнасцю колераў. Мастак не рассейвае далёкія плапы, а значыць, пе мяпяе пасычанасці каларыту. Аднак гэта не разбурае прасторавай глыбіпі, а быццам аддаляе гледача ад адлюстравання, ствараючы паміж імі пэўную ілюзорна-ап- 98. П. Масленікаў. Зацвіла збажына. 1956. ДММ БССР палотнах выкрышталізоўваецца повая для мастака жывапісная Manepa: вялікія плоскасці каляровых мас, дынамічная кампазіцыя, абагульненасць пісьма, франтальнае адлюстраванпез актыўным небам. Пошукі тыповага вобраза роднай прыроды прыводзяць В. Цвірку да напісання карцін, у якіх спалучаюцца некалькі матываў у сваіх агульных рысах. Адлюстраванне рэчаіснасці ва ўсёй разнастайнасці колераў і форм характэрна для яго пейзажаў тычпую адлегласць. У творах В. Цвіркі адчуваецца пульсуючае ўнутранае жыццё прыроды, не скапіраванае з натуры, а відазмененае ў залежпасці ад пастаўленай мастаком задачы. Яго «сказы» і шматлікія серыі карцін ўслаўляюць вечнасць роднай зямлі. Мастак глыбока, праўдзіва і пранікнёна раскрыў тыповыя рысы беларускай прыроды, здолеў яркімі мастацка-выразнымі сродкамі перадаць пепаўторпае хараство роднага краю. Лепшым работам беларускіх жывапісцаў 40-х — пачатку 60-х гадоў уласцівы аптымізм і жыццесцвярджальнасць. Пейзажы вызііачаюцца разнастайнасцю тэматыкі, зместу, сюжэтных кампазіцый. На аснове багатых традыцый мінулых дзесяцігоддзяў, шляхам пераасэнсавання іх у працэсе творчых пошукаў майстры пейзажнага жывапісу рэспублікі пастаяппа ўдасканальвалі свой мастацкі почырк адэкватна унутранаму ўспрыманню. Дынаміка часу заканамерна патрабавала ад іх новага падыходу да адлюстравання рэчаіснасці, да вызначэння характэрных асаблівасцей вобразаў беларускай прыроды. * * * Савецкаму м а н у м е н т а л ь н аму мастацтву пасляваеннага перыяду, асабліва першага дзесяцігоддзя, былі ўласцівы афіцыйная пампезнасць, штучны манументалізм, што паклала свой адбітак на архітэктуру і звязапы з ёй манументальпы жывапіс. Тэндэнцыя да ўрачыстьгх роспісаў і мазаік на тэмы Перамогі, усенародных свят і да т. п. тлумачылася імкненнем штучна стварыць радасны і ўзвышапы настрой у савецкіх людзей на фоне складанага сацыяльна-палітычнага жыцця.. Пры ўсёй агульнасці гэтага працэсу ў савецкім мастацтве ў значна меншай ступені ён праявіўся ў манументальным жывапісе Беларусі. У рэспубліцы не было такіх вялікіх Палацаў культуры, іншых аб’ектаў накшталт Маскоўскага метрапалітэна, дзе мастакі і архітэктары павінны былі ўслаўляць веліч «бацькі ўсіх народаў» і звязаныя з яго дзейнасцю дасягненні. Тыя нешматлікія грамадскія будынкі, якія былі пабудавапы ці адрэстаўрыраваны пасля вайны, не мелі спецыяльна адведзенага месца для мапументальнага жывапісу. Невялікія ж па плошчы на- сценныя роспісы, зробленыя ў іх, выконвалі функцыю ўпрыгожання інтэр’ераў. Гэта была творчая лабараторыя для многіх аўтараў, якія не мелі спецыяльнай адукацыі, а з’яўляліся мастакамі-станкавістамі. Праўда, многія з іх ужо працавалі ў гэтай галіне ў даваепны перыяд. Іменна таму беларускія мастакі спрабуюць па-новаму асэнсаваць мінулы этап развіцця нацыянальнага манументалыіага жывапісу, засвойваючы лепшыя традыцыі савецкага мастацтва, якія найбольш ярка праявіліся ў творчасці У. Фаворскага, Я. Лансерэ, А. Дайнекі. Адсюль пе выпадкова ў першых работах беларускіх аўтараў імкненне да выразнасці выяўленчай мовы, пашырэння прыёмаў і палітры выяўленчых сродкаў. Першым у ліку такіх работ быў роспіс I. Ахрэмчыка і I. Давідовіча «Дружба народаў» (1955) у Тэатры юнага гледача Палаца піянераў у Міпску. Вялікая фігуратыўная кампазіцыя, упершыню выкананая ў тэхніцы тэмпернага жывапісу, пабудавана на класічным прынцыпе і характарызуецца адзінствам з архітэктурай інтэр’ера. Нягледзячы на пэўныя цяжкасці пры выкананні гэтай работы (працаваць прыходзілася на ўвагнутай паверхні, што рабілася ўпершыню ў беларускім мастацтве), усе восем клеймаў плафона вызначаюцца свабодай кампазіцыі, дакладнасцю малюнка і жывапіснага рашэння. Мастакі ставілі задачу не проста «ўвайсці» ў багата аздобленую архітэктуру інтэр’ера, але і ілюзорна «пашырыць» яго. Галоўныя кампазіцыі падкупальпай прасторы фае глядзельнай залы — «Парад пародаў свету» і «Парад народаў СССР» — нібыта адкрываюць заслону міжнароднага фестывалю моладзі. Паміж імі размешчаны кампазіцыі з выступленнямі беларускіх, рускіх, украінскіх, кітайскіх танцораў і музыкантаў, а таксама «Канцэрт» з выявай карэйскай піяністкі за інструментам. Кожная з васьмі кампазіцый з’яўляецца самастойным завершапым творам, у цэнтральнай частцы якога на вялікім узвышэіші з балюстрадай размешчапа група людзей на фоне ўмоўнага пейзажу. Прыступкі, якія вядуць да 99. Н. Воранаў. Манументальны роспіс у т-ры оперы і балета ў Мінску. 1958 ўзвышэпня, аздоблепы дэкаратыўнымі нацыянальнымі дыванамі з арнаментам. Габеленавая гама блакітных, залаціста-карычневых, зеленаватых тонаў стварае ўражанне лірычнага і радаснага настрою. Букеты кветак, чырвань сцягоў, фарбы нацыянальнай вопраткі ўдзельнікаў фестывалю, раўнамерна размеркавапыя па ўсіх частках плафона, аб’ядноўваюць увесь твор у адзінае цэлае. Увядзенне ў тканіну роспісу архітэктурных элементаў (прыступкі, балюстрады) дазволіла аўтарам не толькі аб’яднаць усе кампазіцыі, але і арганічна ўвесці твор манумептальпага жывапісу ў натуральнае архі- тэктурнае аздаблепне іптэр’ера. Разам з тым нельга не пагадзіцца з думкай, што «ў першых вопытах мапументальнага жывапісу ў наяўнасці недастаткова глыбокая трактоўка вобразаў, схематычнасць і аднастайпасць партрэтных характарыстык. Дзе-нідзе адсутнічае кампазіцыйная завершанасць першага і другога плана, рашэнне некалькі плакатнае. Адпак роспіс Палаца піянераў паказаў вялікія магчымасці беларускіх мастакоў у галіне мапументальнага жывапісу» 8. Другі свой сумеспы роспіс — «Народныя таленты» (1956) — I. Ахрэмчык і I. Давідовіч выканалі ў канферэнц-зале Беларускага таварыства дружбы і культурных сувязей з замежнымі краінамі. На ім адлюстраваны маладыя ткачыхі ў нацыянальпай вопратцы, занятыя вырабам дывана. Мастакі імкнуліся праз жанравую сцэну раскрыць глыбокі самабытпы талент беларускіх майстрых у дывановым мастацтве. He выпадкова ў кампазіцыю твора ўведзены асобпыя ўзоры з вядомых усяму свету слуцкіх паясоў, якія захаваліся яшчэ да пашых дзён, што значна ўзмацніла нацыянальнае гучанне твора. Спакойная гама дэкаратыўнага дывана, на фоне якога працуюць маладыя ткачыхі, «не разбурае» плоскасці, а, наадварот, падкрэслівае і ўпрыгожвае яе і ўвесь інтэр’ер. Ляпная аздоба надае насценпаму роспісу рысы станковага палатпа ў багата дэкарыраванай раме. Аналагічны стылявы прыём выкарыстаны і калектывам мастакоў (I. Ахрэмчык, I. Давідовіч, М. Блішч, II. Ворапаў, Я. Зайцаў, Я. Ціхановіч) у тэмперных роспісах у Тэатры оперы і балета БССР (1958). Тэмы музычных твораў рускіх і беларускіх кампазітараў былі пакладзены ў аснову жывапісна-вобразных і кампа- 8 Гераснмовпч П. Н., Ншшфоров П. П. Нзобразятельное пскусство Белорусской ССР. М„ 1957. С. 54.