КНІГІ ОНЛАЙН
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 2: Другая палова XVI—канец XVIII ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 3: Канец XVIII — пач. XX ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 4: 1917—1941 гг.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 5: 1941 — да 60-х гг.
Фарбы ў пейзажах Л. Асядоўскага вельмі яркія, светлыя і сакавітыя. Піша ён шырока, свабодна, з натхненнем. Менавіта так выкананы пейзаж «К вясне» (1979), дзе адлюстраваны прыгожы куток беларускай прыроды. На пярэднім плане вялікі ручай, які ўжо вызваліўся ад лёду. Талыя воды напоўнілі яго да самых берагоў, і ён струменіць бадзёра, жыццярадасна. Насычаныя, глыбокія цёмнасінія фарбы ручайка прыгожа кантрастуюць з белізной снегу. Ружоваблакітныя цені дзе-нідзе ажыўлены цёплымі блікамі. Надзвычай эмацыянальна напісаны пейзаж «Пасля навальніцы» (1982). ...Адшумела, адгрымела над зямлёй навальніца. Рэшткі цёмнай хмары пад напорам ветру імкліва адплываюць за гарызонт. I толькі смелы буравеснік ляціць насустрач сонцу. Апошнія, вельмі моцныя парывы ветру, што прагналі хмару, гнуць 2 Назімава I. «Чуецца музыка дзіўная» // Мастацтва Беларусі. 1987. № 1. дадолу старую бярозу, але яна стаіць, нібы скала, і толькі кволыя яе галінкі крыху схіліліся. Характэрнай асаблівасцю пейзажаў Л. Асядоўскага з’яўляецца і тое, што кампазіцыйны матыў, які абраў мастак для адлюстравання, надзвычай просты — ён нагадвае напісаны «ў адзін прыём» жывапісны эцюд. Мастак наўмысна не ўскладняе яго, каб не засланіць галоўнае — эмацыянальнае ўражанне ад перадачы стану прыроды. Такі «імпрэсіяністычны» падыход да стварэння вобраза роднага краю адчуваецца і ў пейзажах 125. Д. Алейнік. Вясна. 1985 «Вясна ў лесе», «Квітнеючыя яблыні» (абодва 1983) і інш. Мастак нібы спяшаецца занатаваць зменлівыя фарбы прыроды, паказаць іх непаўторную прыгажосць менавіта тады, калі яна толькі што пачала налівацца сокамі зямлі. He менш эмацыянальнымі і глыбокімі па сваёй філасофскай канцэп цыі з’яўляюцца пейзажы гомельскага мастака Д. Алейніка. Беларуская мастацкая крытыка пісала: «Пейзаж шмат у чым вызначае ўсю творчасць майстра, усе яго палотны, якім уласцівы цэласны светапогляд аўтара, ап тымістычны настрой, мажорны колерны лад. А сама прырода — гэта быццам тая музыка, якая дорыць мастаку натхненне для працы. На яго палотнах «загаварылі» бярозавыя гаі і бары над ракой Убарць, блакітныя азёры Браслаўшчыны, лясныя паляны Мядзельшчыны. Мастак настойліва вядзе пошук выразнай жывапіснай мовы. 3 гадамі Д. Алейнік выпраца* ваў сваю манеру пісьма, якая ўласціва толькі яму: фарбы нагадваюць россып жэмчугу, яны зіхацяць яскравай вясёлкай, пераліваюцца ціхім ззяннем. Задушэўнай песняй можна на зваць усе палотны Д. Алейніка. Яна і ў пейзажы «Стагі». Твор гэты не толькі аб прыгажосці родных мясцін; але і аб надзённых клопатах сельскіх працаўнікоў, іх мірных буднях. I яркая колерная гама ў пейзажы — нібы гімн працоўным здзяйсненням людзей вёскі. А ці менш светлых напеваў у творах «Бярозкі», «Восень у лесе» (усе 1980), «Вясенні матыў», «Касавіца» і інш. (1982) »3. Такія рысы можна адзначыць не толькі ў згаданых вышэй пейзажах. Яны амаль ва ўсёй творчасці мастака, якая адрозніваецца не толькі цэласнасцю жывапіснага ўспрымання, але і філасофскім роздумам пра навакольнае жыццё і прыроду. Пра колеравае вырашэнне палотнаў Д. Алейніка варта сказаць асоб~ на. Мастак умела спалучае колер. Халодныя фарбы асабліва добра гучаць на фоне цёплых тонаў і наадварот. Гэтае гучанне яшчэ больш паглыбляецца ад таго, што фарбы пакладзены на палатно па-майстэрску дасканала і з густам. 3 Шныпаркоў А. Святло сонечных фарбаў // Літ. і мастацтва. 1982. 26 сак. 126. М. Казакевіч. Вясна на Гомельшчыне. 1972 Новае мысленне, як адметная рыса творчасці, характэрна і для другога гомельскага жывапісца М. Казакевіча. У творчасці гэтых двух мастакоў шмат чаго агульнага. 1 не толькі ў манеры пісьма і падыходзе да адлюстравання рэчаіснасці. I адзін і другі карыстаюцца прыёмам «пуантылізму», уключаючы ў поле зроку вялізныя прасторы зямлі. Але ў той жа час яны ў нечым розныя. Д. Алейнік «спявае сваю песню» на больш лірычных нотах, М. Казакевіч — хутчэй майстар эпічнага пейзажа. Лірычныя ноты ў яго творах часам перамяжаюцца з драматычнымі. Адметнасць творчага пошуку ў мастака праявілася досыць рана. Яшчэ ў дыпломнай рабоце «Партызанская кузня» можна было наглядаць, як драматычныя ўсплескі колеру ў інтэр’еры партызанскай кузні дапаўнялі характары дзеючых персанажаў, ствараючы адзіны цэласны вобраз партызанскай барацьбы ў тыле ворага. Немалы ўплыў на творчасць М. Казакевіча аказала і яго паездка на Поўнач, у краіну славутых фіёрдаў — Карэлію. Тут мастак сустрэўся з незвычайнай прыгажосцю. Буйства фарбаў, жывапісныя кантрасты, 127. Р. Ландарскі. Веснавая сяўба. 1982 уласцівыя суровай прыродзе ІІоўна чы, ачысцілі палітру мастака, яна стала больш дасканалай, дэкаратыўнай. На персанальнай выстаўцы, якая дэманстравалася ў 1987 г., былі прадстаўлены шматлікія работы М. Казакевіча, зробленыя ў час гэтай паездкі. Незабыўнае ўражанне пакінулі эцюды, на якіх адлюстраваны паўночныя залівы, астравы і паўастравы. Тут упершыню мастак паспрабаваў сябе ў новай тэхніцы жывапісу тэмперай, якая патрабуе гранічнай увагі і сабранасці. I ў той жа час яна прымушае выкарыстоўваць магчымасці колеру на поўную сілу. Відаць, гэта аказала ўздзеянне на далейшую творчасць М. Казакевіча. Паўночныя заходы з напружана-чырвонымі нябёсамі і ка- рычнева-чорныя хвоі, якія выразна выдзяляюцца на фоне неба, паўплывалі на творчую палітру мастака. Колер у яго творах нібы матэрыялізуецца, становіцца амаль што асязальным. Але не толькі колеравыя пошукі натхнялі майстра. Ён шукае ў прыродзе сваю, адметную пластыку, якая часам не падобна на звыклую, і тады пейзажы М. Казакевіча набываюць алегарычны сэнс. Яго пейзаж «Рэквіем» (1986) цалкам звязаны з тымі падзеямі, якія ўскалыхнулі ўвесь свет у красавіку 1986 г. Страшэнная хмара навісла над беларускай зямлёй пасля аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Вынікі гэтай трагедыі яшчэ як след не асэнсаваны чалавецтвам, але пагроза відавочная. Адлюстроўваючы звычайны краявід 128. Г. Скрыпнічэнка. Краявід Лунінца пачатку XX ст. 1986 Гомельшчыны, мастак знайшоў такое кампазіцыйнае вырашэнне, такую пластыку і колер, якія прымушаюць гледача задумацца аб лёсе сваёй Радзімы. Кампазіцыя пейзажа немудрагелістая. На палатне — пойма ракі Прыпяць — месца, дзе разыгралася трагедыя. Над празрыстаю гладдзю ракі, яе затокамі высока ў небе плывуць аблокі. Яны афарбаваны ў незвычайны колер — чырвона-шэры, брудны — і хутчэй нагадваюць велізарныя камяні, якія нехта закінуў у неба. Людзі добра ведаюць, якая сіла ярымусіла падняцца ўгару гэтыя камяні-аблокі, што кожную хвіліну могуць праліцца на зямлю дажджом, несучы смерць усяму жывому... Такі сумны эпілог XX стагоддзя. 1 палатно М. Казакевіча нагадвае пра ўсё гэта. Лінія на стварэнне пейзажа-карціны высокага грамадзянскага гучання назіраецца і ў творчасці гомельскага жывапісца Р. Ландарскага. Яго пейзажы прыгожыя, добра скампанаваныя, кідкія па сваіх колеравых суадносінах. Мастак умее знайсці і адчуць тую гармонію фарбаў і гукаў, якая заўсёды зачароўвае гледача. Але яго творам бракуе шырокага позірку на рэчаіснасць, які мы наглядаем у работах М. Казакевіча і Д. Алейніка. I ў той жа час адметнасць твораў Р. Ландарскага ў тым, што яны надзвычай пераканаўчыя. Мастак зна ходзіць у прыродзе такія матывы, якія сведчаць аб магутнасці роднай зямлі. Цікавы яго пейзаж «Палескія дубравы» (1981). На пярэднім плане карціны адлюстраваны магутныя ду- бы, якія пусцілі свае карані глыбока ў зямлю,і ніякая сіла не здольная зрушыць іх з месца. Пейзаж у пэўнай ступені алегарычны. Дубы тут асацыіруюцца са змагарамі за свабоду беларускага народа, з людзьмі працы, якія прынеслі славу палескаму краю. Яны моцна стаяць на сваёй зямлі і нават у гадзіну ліхалецця не збочылі і не пакінулі яе ў бядзе. Нібы кантрастам да гэтай сям’і дубоў струменіцца кволы ручаёк. У яго празрыстай вадзе адбіліся магутныя ствалы. А ўдалечыні квітнее калгаснае поле. Жанчыны збіраюць лён... Р. Ландарскі ў адрозненне ад М. Казакевіча і Д. Алейніка будуе свае кампазіцыі на кантрастных супрацьпастаўленнях цёплых і халодных тонаў, што надае ім своеасаблівае гучанне. Імкненнем апаэтызаваць малапрыкметныя куткі беларускай пры- роды, надаць ім нацыянальны каларыт адрозніваюцца работы іншых жывапісцаў, паслядоўнікаў В. Цвіркі, I. Карасёва, Ф. Дарашэвіча. Мы маем на ўвазе творчасць такіх мастакоў, як М. Андруховіч, I. Бархаткоў, А. Бараноўскі, В. Цюрын і інш. Традыцыя, відаць, толькі тады застаецца традыцыяй, калі яна знаходзіць сваіх паслядоўнікаў. У гэтым сэнсе варта адзначыць работы маладзечанскага жывапісца К. Харашэвіча «Дарогаў Гальшаны», «Ваколіца Маладзечна» (абедзве 1981), «Каля студні» (1984), «Залессе» (1979) і г. д. У іх выразна адчуваецца захапленне прыгажосцю роднай Беларусі, яе прыродай. Гэта асабліва ярка праявілася ў пейзажы «Краявід з дарогай» (1987). 129. В. Валынец. Пейзаж. 1984 Праз пералескі і ручаіны ўецца дарога, парослая пажоўклай травой і рэдкімі кустамі, а ўдалечыні, на самым гарызонце, ужо загараецца вячэрняя зарніца. Уся прырода нібы прыціхла, прытаілася ў прадчуванні надыходзячай ночы. У засені дрэў адчуваецца нейкая таямнічасць, якая перадаецца гледачу і ўплывае на яго настрой. Пейзаж «Дарога ў Гальшаны» больш дэкаратыўны. Паабапал дарогі с.таяць нахіленыя дрэвы. Лісце ўжо паспадала і на іх засталіся толькі адзінкавыя лісточкі, якія там-сям жаўцеюць на фоне наяружанага, шэрага неба. Выпаў першы сняжок і пабяліў дарогі і стрэхі сялянскіх хат, што сумна глядзяць сваімі цёмнымі вокнамі. Настрой у гэтым пейзажы кранае душу гледача сваёй шчырасцю і нават нейкай сіратлівай тугой, што так блізка да настрою пейзажаў I. Карасёва. I. Бархаткоў, сын жывапісца А. Бархаткова, досыць доўга знаходзіўся пад уплывам творчасці свайго бацькі. Аднак у яго апошніх работах выразна праглядваюцца лірычныя ноткі карасёўскіх пейзажаў. Тут та~ кая ж шырыня і задушэўны спакой, які прысутнічае у яго палотнах, і пачуццёвасць пейзажаў I. Левітана. У пейзажы «Лета» (1983) мы бачым звычайную ўскраіну лесу, парослыя хмызам палеткі і густы зараснік з маладых бярозак і елак. Выпісана ўсё гэта пранікнёна, з веданнем справы. Тут няма таго вучнёўскага пераліку дэталяў, якімі грашаць усе пачаткоўцы. Сучаснаму гледачу, які прывык да шырокіх дэкаратыўных плям ці да надумана абстрактных краявідаў з іх «касмічнай» кідкасцю, такія пейзажы могуць здацца нейкім анахранізмам. Але гэта не так. Толькі вялікая праца над натурным матэрыялам дазволіла маладому жывапісцу ўзняцца да класічнай матэрыяльнасці пейзажнага жывапісу другой паловы XIX ст., захаваўшы пры гэтым сучасны лад мыслення і сучасную вобразнасць.