КНІГІ ОНЛАЙН
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 2: Другая палова XVI—канец XVIII ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 3: Канец XVIII — пач. XX ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 4: 1917—1941 гг.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 5: 1941 — да 60-х гг.
тэхналагічнага тэхнікума, а з 1981 г.— і Віцебскага тэхналагічнага інстытута. Таму магілёўскія тканіны ў каларыстыцы і малюнку маюць шмат агульнага з віцебскімі. Пераважае геаметрычна-раслінная арнаментыка: дробныя букеты руж, рамонкі, «персідскі агурок» і інш. 3 пачатку 80-х гадоў заўважаецца ўскладненне колеравай гамы, кампазіцыя становіцца больш разнастайнай («Агра» (1981) К. Вырко, «Ізольда» (1983) Л. Папуцьевай). Цікавыя работы Л. Шыткова, які працуе ў асноўным над парцьернымі тканінамі. Мастак выкарыстоўвае ўмоўную класічную стылізацыю, ствараючы дынамічныя кампазіцыі (парцьера «Кветкі», 1982). 3 70-х гадоў у рэспубліцы адраджаецца старажытнае мастацтва батыка. У тэхніцы «халоднага» батыка аздабляюцца хусткі, шалікі, купоны для сукенак і інш. Мастакі Гомельскага камбіната бытавых паслуг (А. Баравік, Н. Ткачэнка, Т. Рынкевіч), Мінскай галантарэйнай фабрыкі (Л. Валеева, Л. Грыцэнка, Н. Дранковіч, Л. Лось, Т. Паўлоўская, Г. Несцяровіч) распрацоўваюць дробнаўзорыстую раслінную і геаметрычную арнаментыку далікатнай каларыстыкі. 3 канца 70-х гадоў у тэхніцы «гарачага» батыка ствараюцца сюжэтна-тэматычныя пано станковага характару. У гэтай галіне працуюць Т. Паўлоўская («Беларускае вяселле», 1977), Л. Валеева («Белавежская пушча», 1978), В. Дзёмкіна («Лукомльскае возера», 1978), А. Грушчанкова («Майская песня», 1981) і інш. Тэхніка батыка з аднолькавым поспехам выкарыстоўваецца як у станковым, так і ў дэкаратыўным і манументальным мастацтве. Інтэнсіўна развіваецца ў 70 — 80-я гады мастацкая кераміка, у галіне якой пачала працаваць творчая моладзь — выпускнікі БДТМІ. Для маладых мастакоў гэта быў час пошу- 199. М. Несцярэўскі. Дэкаратыўная кампазіцыя «Палеская песня». 1982 каў свайго індывідуальнага стылю, авалодання майстэрствам. Ужо ў першых творах А. Зіменка, М. Байрачны, В. Данчук, Т. Кіршчына і іншыя прадэманстравалі сваё прафесійнае майстэрства. У работах керамістаў атрымалі развіццё рамантычныя тэндэнцыі. Гэта праявілася ў арыгінальных па форме і пластыцы падсвечніках. У. Кузняцоў, М. Несцярэўскі, А. Зіменка, Т. Паражняк і іншыя мастакі ствараюць шэраг падсвечнікаў, якія выконваюць адначасова і ролю дэкаратыўнай скульптуры, здольнай унесці рамантычную афарбоўку ў сучасны інтэр’ер. Рамантычнасць характэрна і для вырабаў, у якіх увасоблена прырода Беларусі. Тут можна бачыць жывапісныя, скульптурныя прыёмы выяў- лення — «Вілія» М. Байрачнага, «Порыгода» М. Несцярэўскага, «Лістапад» Т. Паражняка. Мастакі сродкамі дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва імкнуцца перадаць сваё адчуванне прыроды, увасобіць яго ў пластычных формах і вобразах. У пачатку 70-х гадоў на рэспубліканскіх мастацкіх выстаўках з’яўляюцца керамічныя пано станковага характару. Іх адкрытая, праграмная карціннасць падкрэсліваецца рамай, у якую заключаецца кампазіцыя. Імкненне да пашырэння функцый керамікі, яе актыўнага ўзаемадзеяння з жывапісам становіцца ўсё больш прыкметным. У першы час гэта ў значнай ступені было данінай модзе, эксперыментам, дзе фармальны бок часта браў перавагу над змястоўнасцю. Гэтым тлумачыцца захаплен- 200. Т. Пятроўская. Дэкаратыўныя вазы «..I быў дзень». 1979 не тэмай цырка, свята, што патрабавала павышанай яркасці, дэкаратыўных эфектаў і прывяло да эксперыментаў у галіне тэхналогіі. Розныя па хімічным саставе эмалі і глазуры, метады іх нанясення, шматразовае абпальванне ў розным тэмпературным рэжыме дазвалялі дасягаць цікавых жывапісных рашэнняў. Станоўчыя і адмоўныя бакі гэтага напрамку ў поўнай меры праявіліся ў рэльефных маёліках «Арэна» (1973), серыі «Экзатычныя жывёлы» А. Зіменкі, кампазіцыі В. Паражняка «Цырк» (1975, кераміка, глазура), у дэкаратыўных пластах М. Байрачнага «Каралі і дамы» (1976, шамот, эмаль, глазура) і інш. Разам з прафесіяналізмам у абыходжанні з матэрыялам, дасціпнай прапрацоўкай дэталей, жаданнем кіравацца дакладнасцю мастакоў Адраджэння, цікавасцю да класічнай спадчыны адчуваецца сучаснае іранічнае, часта парадаксальнае мысленне аўтараў. Работы А. Зіменкі «Злыя каралі» (1974, шамот), «Пярун» (1974, тэракота) з іх трывалай пластычнай структурай у спалучэнні з іроніяй і гратэскавасцю вобразных характарыстык з’яўляюцца тыповымі прык- ладамі вырашэння творчых задач сродкамі пластыкі. Імкненне да чысціні выканання і завершанасці кампазіцыі і формы твораў — станоўчая з’ява ў дэкаратыўна-прыкладным мастацтве. Але тая шырыня інтарэсаў, усяеднасць, якія дэманструюць у пачатку 70-х гадоў маладыя мастакі, пагражала ператварыць гэты напрамак у дэманстрацыю рамесніцкага ўмення, у салоннае мастацтва. Выхад быў у звароце да нацыянальных традыцый, да народнага мастацтва. Нягледзячы на пэўныя недахопы, тэндэнцыя станкавізацыі дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва адыграла важную ролю ў павышэнні прафесійнага майстэрства мастакоў, пашырэнні іх творчага дыяпазону, пошуках індывідуальнага стылю. Цікавасць да нацыянальнага матэрыялу ў творах беларускіх керамістаў знаходзіць шырокае адлюстра- 201. А. Зіменка. Пярун. 1974 ванне ў работах Т. Кіршчынай «Калядоўшчыкі» (1972, шамот), В. Данчук «Пастушок» (1970, маёліка), «Палескія легенды» (1970, шамот, солі, глазура), дэкаратыўных скульптурах М. Пушкара, М. Несцярэўскага, ганчарным посудзе Л. Панамарэнкі. Па-рознаму вырашае кожны з мастакоў адну і тую ж тэму. 202. Г. Пусеў. Пралеска. 1983 Так, калі дэкаратыўная скульптурная кампазіцыя Т. Кіршчынай «Калядоўшчыкі» не столькі рэальнаканкрэтная, колькі фантастычная, то ў М. Пушкара ў работах «Каляды» і «Каляды з казою» адчуваецца канкрэтнасць і нават этнаграфічная дакладнасць. Асабліва інтэнсіўна адзначаная тэндэнцыя стала яраяўляцца ў другой палове 70-х гадоў. Абапіраючыся на багатую мастацкую спадчыну, керамісты імкнуцца дасягнуць высокай пластычнай культуры твораў, у якіх мастацкая дасканаласць спалучалася б з ярка выяўленай нацыянальнай своеасаблівасцю. Важную ролю ў актывізацыі гэтага працэсу адыграла пастанова «Аб народных мастацкіх промыслах» (1974), у якой адзначалася неабходнасць вывучэння і шырокага выкарыстання народнага мастацтва. Пэўным імпульсам у развіцці фальклорнай тэндэнцыі з’явілася таксама стварэнне ў другой палове 70-х гадоў музеяў:рамёстваў і народных промыслаў у Заслаўі, народнага мастацтва — у Раўбічах, старажытнабеларускай культуры — у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР. Найбольш ярка адлюстравалася пачуццё эстэтычнай вартасці народнай ганчарнай пластыкі ў работах Л. Панамарэнкі. Ён па-рознаму інтэрпрэтуе формы народнага ганчарнага посуду. Формы вылучаюцца сакавітай пластычнасцю і пругкасцю. Замкнёныя, ураўнаважаныя сілуэты, некалькі ўзбуйнёныя памеры надаюць творам манументальнасць, аднак асаблівасці каларыту і канструкцыі народных ганчарных вырабаў пры гэ- 203. Л. Грыцкоў. Дэкаратыўная кампазіцыя «Ружаны». 1983 204. Л. Панамарэнка. Дэкаратыўныя вазы «Па родных матывах». 1978—1982 тым не губляюцца. Мастак знарок абмяжоўвае сябе ў жываяісна-арнаментальным дэкоры. Пластычная выразнасць формы становіцца для яго асноўнай эстэтычнай мэтай. Арыентацыя на ганчарную народную традыцыю прыводзіць да прастаты, выразнасці формаў, выяўлення прыгажосці самога керамічнага матэрыялу. Да найбольш цікавых работ мастака адносіцца вялікі цыкл тэракотавай ганчарнай керамікі «Па родных матывах», у якім увасоблены лепшыя рысы яго творчасці. Значную цікавасць да народнага ганчарства праяўляюць маладыя мастакі, сярод якіх у першую чаргу трэба назваць М. Кляцкова. Яго мастацкія вырашэнні звязаны не толькі з выразнасцю аб’ёмна-прасторавых формаў сасудаў, але і жывапіснай падачай праз фактуру і колер, бляск глазуры. Работы М. Кляцкова вызначае індывідуальнасць прачытання матэрыялу, у іх няма адчування падпарадкаванасці ці жадання застацца ў вузкіх рамках традыцыйнасці. У дэкаратыўным наборы «Беларускі» (1977, гліна, глазура) М. Кляцкоў прадэманстраваў добрае выканаўчае майстэрства, чысціню і яснасць формаў. Архітэктоніка кожнай рэчы выяўляе як яе утылітарную сутнасць, так і эстэтычную выразнасць. У наборы «Сялянскі» (1978, гліна, глазура), кампазіцыі «Успаміны пра дзяцінства» (1982, гліна, солі, вашчэнне, глазуры) — прастата і стрыманасць колеру, характэрныя для ганчарных рэчаў беларускай вёскі. У гэтых творах мастак адыходзіць ад гучнасці цёмнаі светла-карычневых, зялёных пакрыццяў, якія ён выкарыстоўваў у наборы «Беларускі». Акцэнт зроб- лены на форме, на выяўленні яе мастацкіх якасцей. Да ганчарных традыцый звяртаюцца і Ф. Шостак, Г. Крамко, Г. Пусеў, С. Ліфанаў і інш. He толькі формы, але і асобныя функцыянальныя дэталі бытавога народнага посуду набываюць у іх дэкаратыўны характар. У. Угрыновіч у рабоце «Асенні нацюрморт» (1979, тэракота, глазуры, кракле) імкнецца перш за ўсё выявіць асаблівасці матэрыялу, піто складае аснову непаўторнай прыгажосці дэкаратыўных твораў. Мастак выкарыстоўвае, як і ў многіх іншых сваіх работах, тэхніку кракле, што дазваляе яму дабіцца цікавых дэкаратыўных эфектаў. Паліхромнае багацце рэчаў робіць іх яркімі і жыццярадаснымі. Фальклорны на прамак выяўляецца не толькі ў ары ентацыі на форму, пластыку, выраз ныя сродкі, але і ў выбары тэм і сюжэтаў для дэкаратыўных кампазі цый. Беларуская народная творчасць, рэальнае жыццё з’яўляюцца невы чарпальнымі крыніцамі для творчасці. Фальклорная тэматыка асабліва ярка ўвасоблена ў дробнай кераміч най пластыцы. Адзін са старэйшых беларускіх керамістаў М. Пушкар тыповы прадстаўнік гэтага напрамку. Яго творчасць грунтуецца на трыва лых сувязях з народнай культурай. Лірычнасць у трактоўцы вобразаў, мяккі гумар у характарыстыцы сваіх герояў паказваюць добрае веданне народных традыцый. Дакладна зной дзены памер скулыітур, іх цяга да чалавека надае ім адчуванне цэлас 205. Г. Крамко. Дэкаратыу ная камгіазіцыя лКупалле». 1982 206. В. Леантовіч. Дэкаратыўная ваза «Слуцкія матывы». 1982 насці, адзінства вобраза і стылю, дазваляе ім лёгка ўваходзіць у інтэр’ер. Па-рознаму трактуе мастак пластычную форму. У адным выпадку ён стварае агульную выразную масу, адзіны аб’ём і затым ужо наносіць неабходныя дэталі. Гэта асабліва яскрава відаць у работах «Мы з табою, як рыбка з вадою», «Паляшукпясняр» (1975, тэракота), «Печаная бульба» (1979,тэракота). У другіх — форма болын рытмізаваная і дынамічная («Дамашняя баталія», «Хворы Мацей» і інш.). У перадачы натуры М. ІІушкар імкнецца да абагульнення. Сваёй творчай фантазіяй ён змяняе рэальныя персанажы, якія сустракае ў жыцці. Захоўваючы і падкрэсліваючы найбольш характэрныя, асноўныя рысы, важныя для выяўлення індывідуальнасці, мастак ідзе да тыпізацыі вобраза («Дударыкідудары», «Сват», «Несцерка»). Падобнае рашэнне дае значны выразны