КНІГІ ОНЛАЙН
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 2: Другая палова XVI—канец XVIII ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 3: Канец XVIII — пач. XX ст.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 4: 1917—1941 гг.
Гісторыя беларускага мастацтва
Т. 5: 1941 — да 60-х гг.
У кампазіцыі «Чырвоны і сіні» (1972, каляровае шкло, наклад, гладзь) асобныя прадметы ператва раюцца ў дэталі архітэктурнага цэла~ га. Сумяшчаючыся адно з другім, яны нібы ўтвараюць адзіны аб’ём. Камбінаторны прынцып пабудовы кампазіцыі ўдала спалучаецца з коле равым рашэннем, якому надаецца роля эмацыянальнага акцэнту. Пад уплывам нёманскіх традыцый С. Раўдвеэ звяртаецца і да гутнай пластыкі. У работах «Дамавікі», «Чэрці» (абедзве 1971, шкло, наколер, гута) у анімалістычных скульптурах «Леў», «Тыгр» падкрэсліваецца гульня свабодных аб’ёмаў, з якіх лепяцца фігуркі звяроў. Дэкаратыўны нанрамак выразна прасочваецца і ў творчасці К. Вакс. У камплекце «Пятроўскі» (1970-1972, каляровае шкло, бясколерны крышталь, гута), дэкаратыўным ансамблі «Льдзінка» (1972, каляровае шкло, бясколерны крышталь, гута) мастачка быццам бы любуецца магчымасцямі гутнай тэхнікі. У гэтых работах яно становіцца матэрыялам мяккіх і цякучых формаў, што надае рэчам камернасць і лірычнасць. У дэкаратыўна нрыкладным мастацтве працягвае развіццё рамантыч ная тэндэнцыя. У мастакоў шкла гэта знайшло адлюстраванне ў пошуках формаў падсвечнікаў: «Оптыка» (1974, шкло, гута), дэкаратыўныя падсвечнікі і бакалы «Венецыя» (1974, шкло, гута) У. Жохава; лямна (1970, шкло. гута) С. Раўдвеэ і інш. Але найбольш выразна раман тычнасць праявілася ў творах, якія ўвасабляюць прыроду Веларусі. У вазах В. Дзівінскай «Дубрава» (1971, шкло, наколер, ціхадутае) зломы паверхні шкла, якія паўтараюць складкі кары дрэва, поўныя вібрыруючага святла. Колер і святло добра мадэліруюць форму. Для таго каб пазбегнуць ілюзорнага падабенства драўнянай кары, В. Дзівінская падкрэслівае ўсё тое, што дапамагае выявіць якасці шкла без страт для выразнасці твора. Рамантыка і лірычнасць у выяўленні прыроды цесна звязаны ў яе работах з дэкаратыўнай умоўнасцю. У камплекце «Вясна» (1972, крышталь, гравіроўка) крыштальная празрыстасць формаў нагадвае апошнія сняжынкі, іпто пакрылі першыя вясновыя кветкі. Гэта дасягнута дынамічнай змен лівай формай ваз, якая то захоўвае выразнасць абрысаў, то плаўна рас цякаецца і быццам знікае ў паветры. Паветрана-лёгкая, быццам нанесеная пылком гравіроўка на рыфлёных формах выяўляе найтанчэйшы ка рункавы малюнак падснежнікаў і анемон. Гравіраваны ўзор ахутвае вазы, надае ім лёгкасць і паветра насць, выклікае асацыяцыі з прыродай, якая абуджаецца. Імкненне да рамантычнай інтэрпрэтацыі формаў назіраецца ў дэкаратыўных кампазіцыях У. Мурахве- ра. Прыгажосць зімовага лесу, у якім казачна іскрацца і пераліваюцца на сонцы запарушаныя снегам дрэвы, знайшла своеасаблівае ўвасабленне ў вазах «Ёлачкі» (1971, крышталь, ціхае дуццё, гравіроўка). Твор гэты поўны паэзіі і задушэўнасці, пранізаны святлом і паветрам. Рух знешне не праяўляецца, але адчуваецца ў асаблівай «адушаўлёнасці» выяўляе мага. Свабодная выяўленчая форма, цякучыя, плаўныя аб’ёмы надзвычай паэтычныя. Яны быццам раствараюцца ў прасторы, а сняжынкі, што абсыяаюць іх, падкрэсліваюць аб’ём на пластычныя абрысы елак. Абапіраючыся на рэальныя ўра жанні, мастакі імкнуцца да ўвасаб лення той ці іншай тэмы сціплымі і разам з тым выразнымі сродкамі У кампазіцыі У. Мурахвера «Гара дзішча» (1971, каляровае шкло, ціхадутае) шкло набывае прыродныя якасці. Грубая каменная кладка сцен добра перададзена няроўнай бугрыс тай паверхняй шкла, з якой кантрасціруюць гладкія цякучыя навершы. Пашыраныя, быццам аплыўшыя пад цяжарам дахаў падножжы ўзмацня юць уражанне архаічнай моцы на будоў старажытнага гарадзішча. 223. А. Анішчык. Набор посуду для бара. 1983 224. В. Сазыкіна. Фотаграма. 1982 Важным выяўленчым элементам у многіх кампазіцыях з’яўляецца колер, які ў спалучэнні з формай надае творам рамантычныя рысы — дэкаратыўны набор «Вясна» Г. Ісаевіч, дэкаратыўная ваза «Перамога», кампазіцыя «Ляціце, галубы» Л. Мягковай. Дэкаратыўныя вазы Л. Мягковай «Перамога» (1975, бясколернае шкло, гута, прылепы) — праграмны твор рамантычнага напрамку. Тут знойдзены выразны асацыятыўны ход, калі дакладны выяўленчы штрых выклікае ў памяці вобраз Нікі Самафракійскай — грэчаскай багіні перамогі. А сполахі чырвонага колеру дапаўняюць і ўзмацняюць метафарычны сэнс прадметнай формы, надаючы ёй рамантычную ўсхваляванасць. Дэкаратыўны напрамак аказаў моцны ўплыў на мастакоў маладога пакалення Т. Малышаву, Т. Арцёмаву, П. Арцёмава, якія прыйшлі на шклозаводы рэспублікі ў пачатку 70-х гадоў. У дэкаратыўным камплекце «Летні» (1974, шкло, гладзь, налепы) Т. Малышава гарманічна спалучае пластыку лаканічных формаў і колер шкла. Дэкор, які выкарыстоўвае мастачка, часцей за ўсё тэхналагічны, арганічна звязаны з формай. У дадзеным выпадку — ляпныя кветкі, якія з’яўляюцца той выразнай дэталлю, што надае прадметам дэкаратыўнасць. Часта ў якасці дэкору Т. Малышава выкарыстоўвае рыфленне (кампазіцыя «Архітэктоніка», набор «Канцэнтрычны») альбо тэхніку кракле (сервіз «Святочны стол»), Яркі лакальны колер у якасці важнага асацыятыўнага і формаўтваральнага элемента можна бачыць у вазах «Крышталі» (1975, шкло, ціхадутае, наклад, шліфоўка). Нават звяртаючыся да ўжо апрабаваных рашэнняў, Т. Малышава знаходзіць свой індывідуальны шлях да іх пераасэнсавання. Лірыка-паэтычнае ўспрыняцце мінулага знайшло адлюстраванне ў работах Л. Мягковай (сервіз «3 мі- нулага», вазы «Выкапні»), У. Мурахвера (кампазіцыя «Гарадзішча»), В. Дзівінскай і У. Жохава (дэкаратыўны ансамбль «Меч і ружы»), А. Федаркова (кампазіцыя «Блакітныя купалы») і інш. Уздзеянне на мастака тых ці іншых традыцый і тэндэнцый часта праяўляецца ў супрацьпастаўленні ім сваёй творчасці. Прыкладам гэтага могуць быць работы А. Анішчыка. Знаёмства з традыцыямі праектавання і формаўтварэння ў еўрапейскім мастацкім шкле ў пэўнай ступені паўплывала на рацыяналізм мастака. Традыцыям, якія склаліся на шклозаводзе «Нёман», ён супрацьпаставіў свой стыль. Разнастайнасць пластычных формаў, дэкаратыўнасць, багатая колеравая палітра — якасці, што сталі ўжо традыцыйнымі ў беларускім шкле. А. Анішчык знарок абмяжоўвае арсенал выяўленчых сродкаў, выкарыстоўвае толькі бясколернае шкло і крышталь, пазбягае дэкаратыўнасці і колеравай вобразнасці ў сваіх творах. Простыя цыліндрычныя формы з тэхналагічна апраўданым узмацненнем у ніжняй частцы — залівам для забеспячэння дастатковай трываласці і ўстойлівасці — прарэзваюць выразныя глыбокія лініі алмазнай грані ў камплекце «Дэсертны» (1976, крышталь, алмазная грань). Каб пазбегнуць ілюстрацыйнасці, выяўленчае рашэнне мастак іншы раз замянііе знакавым графічным сімвалам (блюда «Крылы», 1976, крышталь, алмазная грань). Узмацненне цікавасці да дэкаратыўнай выяўленчасці твораў, якое праявілася ў канцы 60-х гадоў, выклікала ў далейшым дыферэнцыяцыю прыкладнога мастацтва. Дэкаратыўная творчасць стала асобнай, самастойнай галіной мастацтва прадметнага свету. У сувязі з гэтым узнікла дылема: альбо глыбокая змястоўнасць, альбо непарыўная сувязь функцыянальнага і эстэтычнага ў прадметах прыкладнога характару. Гэтую сувязь і дэманструе А. Анішчык, найбольш важнай асаблівасцю работ якога ў 70-я гады з’яўляецца тое, што іх аснова заўсёды утылітарная. Насуперак дэкаратыўным выяўленчым тэндэнцыям формаўтварэння А. Анішчык працуе з «чыстай» формай. У яго работах (вазы «Вертыкаль», «Скрыўленне прасторы», 225. В. Сазыкіна. Камунікацыі. 1978 камплект посуду «Перасячэнне») асацыяцыі абстрагаваны і падаюцца галоўным чынам праз форму. He парываецца ў 70 я гады і сувязь з народнымі традыцыямі, што асабліва яскрава праявілася ў дэкаратыўнай гутнай пластыцы. Мастакі выкарыстоўваюць якасці расплаўленага шкла, што дазваляе весці работу з дапамогай розных тэхнічных прыёмаў. 3 масы гарачага шкла выдзімаецца агульны аб’ём скульптуры, a затым ужо з дапамогай лепкі майстрам праводзіцца канчатковая яе дапрацоўка. Найбольш цікава і плённа ў гэтай галіне шкларобства працуе У. Жохаў. Ён дэманструе ўменне назіраць і затым дакладна выяўляць у форме найбольш характэряыя пластычныя асаблівасці таго ці іншага персанажа (дэкаратыўныя скульптуры «Дэльфіны», «Вожыкі», «Чарапашкі»). 226. Т. Арцёмава. Набор ваз «Бутоны». 1975 У многіх сваіх работах ён дабіваецца максімальнага абагульнення, чыста дэкаратыўнага рашэння, якое вынікае з характару матэрыялу і тэхнік выканання (дэкаратыўная скульптура «Дон Кіхот і Санча Панса», дэкаратыўная кампазіцыя «Адам і Ева»). 3 другой паловы 70-х гадоў колеравая і танальная гама становіцца больш складанай, мастакі звяртаюцца да тонкіх каларыстычных спалучэнняў. Так, напрыклад, Т. Малышава ў дэкаратыўных вазах выкарыстоўвае мяккія, акварэльныя пераходы формаў і колеру, што стварае атмасферу казачнасці, адчуванне лёгкай журбы. Колер вытанчана дыферэнцыруецца па шчыльнасці і святласіле, стварае неабходны эмацыянальны эфект, дазваляе пера- адолець будзённасць тэмы. У апошніх работах мастачкі форма губляе статычнасць і стварае адчуванне зменлівасці і зыбкасці. Прыкметна імкненне не да натуралістычнай перадачы формы, а да стварэння мастацкага вобраза прататыпа, звароту да яго на ўзроўні духоўна-паэтычнага адлюстравання. Плённа вядуцца на шклозаводзе «Нёман» і пошукі ў галіне тэхналогіі. У першую чаргу гэта звязана з так званай нёманскай ніццю А. Федаркова. Распрацаваны ім спосаб дэкарыравання надае вырабам падабенства з егіпецкімі сасудамі, венецыянскімі кубкамі з філігранню. Але варта адзначыць, што нёманская ніць, пры ўсёй блізкасці да класічнай спадчыны,— арыгінальная і самастойная распрацоўка. Майстар дэ- манструе ў сваіх творах філігранную складанасць арнаментальнага пляцення шкляных ніцей. Форма і кампазіцыя ніцянога ўзору непарыўна звязаны. Графічны малюнак то зацвярджае плоскасць формы, робіць яе прыземістай, то, наадварот, падкрэслівае яе аб’ём, стройнасць сілуэта (дэкаратыўныя блюды, 1972 — 1973, шкло, нёманская ніць; прыбор для сокаў, 1976, шкло, нёманская ніць). 227. Т. Арцёмава. Купалле. 1986 Цікавы дэкаратыўна-фактурны прыём атрымання на пласцінах шкла адбіткаў розных кавалкаў тканіны, сухіх лістоў і г. д. прымяняе ў сваіх творах В. Сазыкіна («Капрызы», «Памяць аб мінулым леце», «Вузельчыкі на памяць»). Вельмі важна, што большасць цікавых распрацовак і творчых знаходак мастакоў, якія выкарыстоўваюцца імі ў выставачных, унікальных работах, затым так ці інакш знаходзяць пэўнае ўвасабленне ў серыйнай прадукцыі завода.