КНІГІ ОНЛАЙН
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 2.
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 3.
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 4.
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 5.
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 6.
тыфаш. група ў Ашмянах. Раён вызвалены ў ліп. 1944 у ходзе Вільнюскай аперацыі 1944 войскамі 3га Бел. фронту. 3 20.9.1944 раён у Маладзечанскай, з 20.1.1960 Гродзенскай абласцях. Дзейнічаюць прадпрыемствы сельскай гаспадаркі, харчовай, буд. і лясной прамсці. У раёне (2009) аграрнаэканам. каледж, 2 гімназіі, 8 СШ, 3 комплексы сярэдняя школа—сад, 7 базавых, 2 школы мастацтваў, ДзЮСШ, школаінтэрнат, цэнтр карэкцыйнаразвіваючага навучання і рэабілітацыі, Дом юных турыстаў, Цэнтр пазашкольнай работы, сац.пед. цэнтр, коннаспарт. цэнтр у в. Грынцы, 13 дзіцячых дашкольных устаноў. Працуюць 17 СДК, раённы Дом культуры, краязнаўчы музей імя Ф.Багушэвіча, 24 бкі. Дзейнічаюць 3 бальніцы, 6 амбулаторый, 16 ФАПаў, Цэнтр мед. рэабілітацыі туберкулёзных хворых «Ашмяны» ў в. Зялёная Дубрава, дзіцячы аздараўленчы лагер «Дружба». Зона адпачынку мясц. значэння Ашмянка. Выдаецца газ. «Ашмянскі веснік». У раёне 15 рэліг. абшчын, у т.л. 8 каталіцкіх, 4 праваслаўныя. Археал. помнікі: гарадзішча і паселішча каля вёсак Гальшаны і Шчапанавічы. Захаваліся помнікі ар 341 АШМЯНСКІ хітэктуры: руіны Гальшанскагапалаца і замка, Гальшанскі касцёл і кляштар францысканцаў, Барунская царква і кляштар базыльян, Петрапаўлаўскі касцёл (2я пал. 18 ст.) у в. Граўжышкі, Жупранскі касцёл, касцёл Дзевы Марыі (канец 18 — пач. 19 ст.), часткова ўцалелы будынак друкарні (KaHeu 16 ст.) у в. Мураваная Ашмянка, царква (19 ст.) у в. Гароднікі, сядзіба (19 ст.) у в. Міхайлоўшчына, Георгіеўская царква (1901) у в. Гальшаны. Вёска Гейстуны — радзіма польск. паэта, перакладчыка, мемуарыста, выдаўца А.Э.Адынца, в. Казяны — мастакажывапісца Ю.Ю.Карчэўскага (1806—33), в. Зялёны Бор — аднаго з кіраўнікоў паўстання 1863—64, археолага, мемуарыста З.С.Мінейкі (1840—1925), в. Гальшаны — пісьменніка В.Адважнага (1890—1978), в. Навасяды — паэта А.С.Зязюлі (1878— 1921). У в. Жупраны пахаваны бел. паэт, празаік і публіцыст Ф.К. Багушэвіч (1840—1900), тут жа яму пастаўлены помнік. У в. Гароднікі магіла хіміка, урача, асветніка А.Снядэцкага (17681838). АШМЯНСКІ РАЁННЫ ДОМ КУЛЬТЎРЫ. Засн. ў 1947 у г. Ашмяны. Размяшчаўся ў памяшканнях спарт. школы, з 1960 — у асобным будынку (агульная пл. 866 м2). Дзейнічаюць (2010) 15 калектываў маст. самадзейнасці, сярод якіх 5 калектываў удастоены звання «народны» — ансамблі цыганскай песні «Джана Рома», песніітанца«Крыніцы»,драм. тэатр, тэатр песні і танца «Імпульс», хор ветэранаў вайны і працы, атаксама 7 дзіцячых, у т.л. духавы аркестр, інструм. ансамбль «Акалада», жаночы клуб «Алеся». Нар. калектывы — удзельнікі, лаўрэаты, дыпламанты раённых, абл. і рэсп. фестываляў, аглядаў, конкурсаў, у т.л. фестываляў ўсебел. — нар. мастацтва «Беларусь — мая песня» (2005), Рэсп. нац. культур (г. Гродна, 2005) і сямейнай творчасці «Жывіце ў радасці» (г. Слонім, 2007), абл. — эстр. творчасці «Фантазіі вясны» (2003) і аматарскіх тэатр. калектываў «Лідскія тэатральныя сустрэчы» (2007, абодва г. Ліда), рэгіянальнага нар. песні «Песня памежжа» (г. Астравец, 2006, 2008). АШМЯНСКІ ўзОрны ансамбль ПЁСНІIТАНЦА «ЗВАНбЧКІ». Створаны ў 1990 у г. Ашмяны пры СШ № 1. У 1993 прысвоена званне «ўзорны аматарскі калектыў». Кіраўнік В.І.Федарэнка. У складзе ансамбля больш за 70 чал. ва ўзросце 8—17 гадоў. Асн. мэта дзейнасці — прапаганда бел. нар. творчасці. У рэпертуары бел. нар. песні і танцы ў сучаснай аранжыроўцы, песенны фальклор Ашмяншчыны («Лазню тапіў», «Ой, на гары ды дубіна», «Як на рэчачцы, на дошчачцы», «Чачотачка» і інш.), песні ў апрацоўцы М.Сіраты, А.Шагава і інш., прафес. і самадзейных аўтараў («Толькі чаравічкі», «Слаўся, Белая Русь» М.Копа, «Край мой Ашмянскі», «Ашмяншчына», «Беларусь — радзіма мая» М.Федарэнкі і інш.). Гранпры абл. фестывалю нар. ансамбляў песні і танца «Над сінім Нёманам» (в. Абухава Гродзенскагарна, 2006). Калектыў — лаўрэат Усесаюзнага конкурсу нар. песні (Масква, 1991), абл. фестывалю рэгіянальнага фальклору «Панямоння жыватворныя крыніцы» (г. Гродна, 2007), дыпламант міжнар. фестывалю песні «Падляска нотка» (г. БельскПадляскі, Польшча, 2006), конкурсаў: абл. калектываў аматарскай маст. творчасці школ «У Радзіме цудоўнай нам радасна жыць» (г. Ашмяны, 2008), нац. тэлевізійнага юныхталентаў «Сузор’е надзей» (Мінск, 2006), удзельнік фестываляў: міжнар. дзіця Ашмянскі ўзорны ансамбль песні і танца «Званочкі». 342 АШМЯНСКІ Ашмянскі ўзорны дзіцячы хор «Тоніка». чай творчасці «Руская зіма» (Вільнюс, 2007), фалькл. ў г. Алітус (Літва, 2007), Рэсп. нац. культур (г. Гродна, 2008), нац. свята Дня бел. пісьменства (гарады Паставы, Смаргонь, 2006, 2009) і інш. Н.В.Сазановіч. АШМЯНСКІ ЎЗбРНЫ ДЗІЦЯЧЫ ХОР «ТбНІКА». Створаны ў 1997 у г. Ашмяны пры СШ №3. У 2007 прысвоена званне «ўзорны аматарскі калектыў». Кіраўнік і канцэртмайстар В.Ф.Рэут. Ускладзехору45чал. (вучні 7—9х класаў). Асн. мэты дзейнасці — прапаганда муз. культуры і цэласнае развіццё асобы сродкамі харавога мастацтва. У рэпертуары творы бел. кампазітараў («Спадчына», «Ave Maria» І.Лучанка, «Мудрасцю Ефрасінні» С.Луцэвіча, «Даўно ў той хаце не была» У.Карызны, «Чарлі Чаплін» Г.Казловай, «Бацькаўшчына» Л.Мурашкі, «Віцязь» УСарокіна), рус. «Легенда» П.Чайкоўскага) і замежных («Настае ноч» І.Гайдна, «Dignare» Г.Гендэля, «Адкуль прыемны і пяшчотны той звон» В.А.Моцарта з оперы «Цудоўная флейта»), нар. песні («Калінка», «Пасадзіў дзед рэпку»). Гранпры абл. фестывалю праваслаўных песнапенняў Навагрудскай епархіі (г. Ліда, 2009). Калектыў — лаўрэат і дыпламант фестываляў: абл. праваслаўных песнапенняў «Ка Ашмянскі ўзорны тэатр танца «Эфект». Танцавальны нумар «Матрошка». ложскі Дабравест» (г. Гродна, 2009), конкурсу харавых калектываў «Пяю табе, Беларусь» (г. Слонім, 2006), аглядаўконкурсаў маст. самадзейнасці (г. Гродна, 2006, 2008). Прымае актыўны ўдзел у канцэртах і святочных мерапрыемствах раёна. Г.М.Яскель. АШМЯНСЮ ЎЗбРНЫ ТЭАТР ТАНЦА «ЭФЁКТ». Створаны ў 1997 у г. Ашмяны пры СШ № 1. У 2005 прысвоена званне «ўзорны аматарскі калектыў». Кіраўнік Г.С.Раманькова. У складзе калектыву 3 узроставыя групы: малодшая (3—6я класы), сярэдняя (7—9я класы), старшая (10—11я класы). У рэпертуары больш за 50 танц. нумароў (харэагр. кампазіцыі, замалёўкі, падтанцоўкі): «Рытмы карнавалу», «Зімовыя карункі», «Ашмянскі вальс», «Каўбойскае свавольства», «Канкан у стэпе», «Матрошка» і інш. Калектыў — удзельнік і дыпламант фестываляў: міжнар. дзіцячай творчасці «Руская зіма» (Вільнюс, 2007), абл. танца «Гарадзенскія карункі» (г. Гродна, 2005—08), фестывалюконкурсу «Маладыя таленты Гродзеншчыны» (г. Гродна, 2002), нац. 343 АШМЯНСКІ Ашмянскі ўзорны хор «Пралескі». тэлевізійнага конкурсу юных талентаў «Сузор’е надзей» (Мінск, 2000). Н.В.Сазановіч. АШМЯНСКІ ЎЗбРНЫ ХОР «ПРАЛЁСКІ». Створаны ў 1960 у г. Ашмяны пры школеінтэрнаце. У1992 прысвоена званне «ўзорны аматарскі калектыў». Маст. кіраўнік і дырыжор В.П.Емяльянава, канцэртмайстар У.В.Карасёў. У складзе хору 45 чал. Асн. мэта дзейнасці — даць выхаванцам муз. адукацыю. У рэпертуары творы бел., рус. кампазітараў («Вальс перамогі» А.Варламава, «Горныя вяршыні» А.Рубінштэйна, «Кліча вецер свежы» І.Кузняцова, «Крыніцы Любові» Ю.Семянякі, «Неапалітанская песенка», «Ужо вечар» з оперы «Пі кавая дама» П.Чайкоўскага, «Радзіма мая дарагая» У.Алоўнікава), песні бел. нар. («Дудачкадуда»), народаў свету («Санта Лючыя»). Гранпры абл. фестывалю патрыятычнай песні БРСМ (г. Гродна, 2004). Калектыў — дыпламант і лаўрэат фестываляў: усебел. нар. мастацтва «Беларусь — мая песня» (г. Гродна, 2005), «Мой родны кут, як ты мне мілы» (Мінск, 1992), рэсп. агляду «Мая Радзіма — Беларусь» (Мінск, 2000), удзельнік рэсп. і абл. аглядаў маст. самадзейнасці школінтэрнатаў і дзіцячых дамоў. В.П.Емяльянава. АШМЙНЫ, горад у Гродзенскай вобл., цэнтр Ашмянскага рна, на р. Ашмянка. За 220 км на ПнУ ад Грод на, 17 км ад чыг. ст. Ашмяны на лініі Маладзечна—Вільнюс, на аўтадарозе Маладзечна—Вільнюс. 14,6 тыс. ж. (2008). Паводле пісьмовых крыніц вядомы з 1340х гг. як нас. пункт Віленскага княства і замак вял. князёў ВКЛ. У канцы 14 ст. тут існавалі касцёл Святога Духа і кляштар францысканцаў. У час феад. файны 1432—39 пад А. 8.1.1433 адбылася бітва паміж войскамі вял. князя літоўскага Свідрыгайлы і Жыгімонта Кейстутавіча. У пач. 16 ст. горад атрымаў магдэбургскае права. 3 1566 А. — цэнтр павета. У 2й пал. 16 ст. тут існаваў кальвінскі збор. У 1667 на сродкі земскага пісара А.ПачобутаАдляніцкага ўзведзены Фрагмент гістарычнай забудовы г. Ашмяны. дамініканскі касцёл. 22.5.1792 кароль Польшчы і вял. князь ВКЛ Станіслаў Аўгуст Панятоўскі пацвердзіў магдэбургскае права, зацвердзіў герб горада (сярэбранае поле шчыта, падзеленае на 3 ч.; у правай — рука з залатымі вагамі, у левай — шчыт, у ніжняй — чырвонае цяля). Пасля 3га падзелу Рэчы Паспалітай (1795) у Рас. імперыі. У 1897 у А. 7124 ж., 10 прам. прадпрыемстваў. 3 1920 у складзе Сярэдняй Літвы, з 1922 — у Польшчы, цэнтр павета Віленскага ваяв. 3 1939 у БССР. 3 15.1.1940 цэнтр раёна Вілейскай, з 20.9.1944 Маладзечанскай, з 20.1.1960 Мінскай абласцей. 3 26.6.1941 да 7.7.1944 А. акупіраваны ням.фаш. захопнікамі. У 1970 тут 6,9 тыс. ж., у 1999 — 15,1 тыс. ж. Тэр. горада падзелена р. Ашмянка на 2 ч.: гал. лёвабярэжную (з гіст. цэнтрам) і правабярэжную (раён малапавярховай забудовы па індывід. праектах). Цэнтр. месца ў планіровачнай структуры займае агульнагар. цэнтр на перасячэнні вуліц Савецкая, Гальшанская, Барунская і Чырвонаармейская. Зона адпачынку — паркавая зона ўздоўж ракі. Сучасны горад развіваецца паводле генплана 1993 (карэкціроўка 2007) у паўд., усх., зах., часткова ў паўн. напрамках. Пабудаваны новы корпус мытні, гандлёвы цэнтр па вул. Чырвонаармейская, будынкі СШ № 1, «Белаграпрамбанка». 344 АШЧЭП На адной з вуліц г. Ашліяны. вядучых актрыс варшаўскага «Тэатра Нарадовага». Анеля А. (дзявочае прозвішча К а м і н с к а я; 29.11.1816, Варшава — 27.1.1902), актрыса, спявачка. Дачка К.Камінскага, жонка Войцеха Альберта (з 1838). Скончыла Школу музыкі і драм. мастацтва ў Варшаве. Дэбютавала ў тэатры «Размаітосьці» (1835). У 1837—39 у трупе Войцеха, у 1841—96 у «Тэатры Львоўскім». Выконвала ролі травесці, інжэню, маладых гераінь. У 1842—96 вядучая актрыса польск. трупы ў Львове.