КНІГІ ОНЛАЙН
Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь
Гомел. вобл.
Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь
Магіл. вобл.
a ft РЭСПУБЛІКА БЕЛАРУСЬ ГАРАДОК шуміліна Бешанковічы ЗЕЛ НАВАГРУДАК ЧЭРЫКАУ ЧЭРВЕНЬ . КаР ЗЯТЛАВАо . АСІПОВІЧЬ КАПЫЛЬ СТАРЬІ von ЬСВІСЛА ВЕТКА Ч РЭЧЫЦ ДРАГІЧЫН ВАНАВА ХОННІКІ Брапн^ Цэнтры абласцей Цэнтры раёнаў Сталіца Рэспублікі Беларусь БАБРУЙСК Астравец касцюковічы; о Краснаполле ^ БРАСЛАЎ ДЛа^каўшчына Вілнйскае вдсх. я. 0 ЛЕПЕЛЬ ■ЧНА ' ^/ ''''Н'."Л-П ЭМЁРЫ Астравец АШМЯНЫ \ПАСТАВЫ АЖ' Бераставіца 'угс'к^к(^л Лельч цыо ВІЦЕБСК Ox ® ® БРЭСЦКАЯ ВОБЛАСЦЬ Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь Рэспубліканская тапанімічная камісія пры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі j l мазвы населеных пунктаў РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ Ж Нарматыўны даведнік Мінск «Тэхналогія» 2010 населеных пунктаў РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ Ж Брэсцкая вобласць Мінск «Тэхналогія» 2010 УДК 342.26:811.161.3-373.211(476.7)(035.5) ББК 81,2Бел-3 1119 Узгоднена з Тапанімічнай камісіяй пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь Зацверджана Дзяржаўным камітэтам па маёмасці Рэспублікі Беларусь у якасці нарматыўжі^а выдання. прызначанага для выкарыстання рэспубліканскімі органамі дзяржаўнага кіравання. юрыдычнымі і фізічнымі асобамі Рэспублікі Беларусь А ў т а р ы : I. А. Гапоненка. В. М. Емельяновіч, 3. М. Заіка. В. ГІ. Лемцюгова. Н. Р. Якубук Пад а г у л ь н а й рэдакцыяй доктара філалагічных навук. прафесара В. П. Лемцюговай Кансультацыйная група: Я. В. Абрамава. Т. А. Гераськіна. Т. М. Кананенка. М. 1. Новік, М. I. Пашкевіч, 1. У. Сацута. С. А. Сінкевіч Каардынацыйны цэнтр: Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь Кантрольная арганізацыя: Дзяржкартгеацэнтр Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь : Брэсцкая. вобл.: H19 нармат. давед. / I. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мінск : Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. Нарматыўны даведнік уключае ўсе наяўныя на I мая 2009 г. назвы населеных пун-ктаў вобласці ў межах адміністрацыйна-тэрытарыяльных падраздзяленняў (раён. сельсавет). Назвы падаюцца беларускай кірыліцай, лацінкай і рускай графікай. У бе-ларускамоўнай частцы ваўсіх назвах паказаны націск, граматычны род, множны лік, прыводзяцца парадыі мы скланення, варыянты рэестравых назваў і страчаныя назвы. Даведнік суправаджаецца прадмоваю на беларускай і рускай мовах, алфавітнымі па-казальнікамі назваў населеных пунктаў у трох графічных варыянтах. Для выкарыстання рэспубліканскімі органамі дзяржаўнага кіравання. юрыдыч-нымі і фізічнымі асобамі Рэспублікі Беларусь, шырокага кола чытачоў. УДК 342.26:811.161.3’373.211 (476.7)(035.5) ББК81.2Бел-3 ISBN 978-985-458-198-9 © Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, 2010 © Макетаванне. Афармленне. “Тэхналогія”, 2010 АД НАВУКОВАГА РЭДАКТАРА Нарматыўны даведнік “Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Бела-русь. Брэсцкая вобласць” падрыхтаваны калектывам аўтараў пад кіраўніцтвам доктара філалагічных навук, старшыні Рэспубліканскай тапанімічнай камісіі пры НАН Беларусі В. П. Лемцюговай на аснове спісаўназваў паселішчаў,дасланыхзраённыхвыканаўчыхкамітэтаў. Над тэкстам даведніка працавалі: Лемцюгова В. П.: Прадмова. Гапоненка I. А.: Напісала ўступную частку даведніка “Брэсцкая вобласць”. Прывяла ў нарматыўны стан арыгінальныя (беларуска-моўныя) назвы даведніка і парадыгму іх скланення. Ажыццявіла згодназ інструкцыямі транслітарадыю беларускіх назваў налацінку і рускую мову. Падрыхтавала матэрыял для рубрыкі “Страчаныя назвы”. Аформіла і набрала на камп’ютары рукапіс даведніка. Праца выконвалася пры шырокім удзеле выкладчыкаў кафедры беларускага мовазнаўства, кафедры гісторыі і дыялекталогіі і кафед-ры агульнага і рускага мовазнаўства філалагічнага факультэта Брэсц-кага дзяржаўнага універсітэта імя A. С. Пушкіна. Яны сабралі паўсіх раёнах Брэсцкай вобласці альтэрнатыўны афіцыйнаму матэрыял, на аснове якога сфарміравалася рубрыка ‘‘Варыянты назваў населеных пунктаў”. У прыватнасці Я. В. Абрамава абследавалаГанцавіцкі, Іва-цэвіцкі, Ляхавіцкі раёны; Т. А. Гераськіна-Жабінкаўскі; В. М. Емель-яновіч - Брэсцкі, Пружанскі; 3. М. Заіка - Камянецкі, Маларыцкі, Столінскі; Т. М. Кананенка - Бярозаўскі; М. I. Новік - Баранавіцкі; М. 1. Пашкевіч - Лунінецкі; 1. У. Сацута - Іванаўскі; С. А. Сінкевіч -Кобрынскі; Н. Р. Якубук - Драгічынскі, Пінскі. Пры падрыхтоўцы даведніка выкарыстоўвал іся таксама паказанні гістарычных і сучасных пісьмовых крыніц, такіх, як “Акты, нздавае-мые Внленской археографмческою комнсснею” (Внльна, 1865- 1915, тт. 1-39), “Указатель населенным местам Гродненской губерннн” (Гродно, 1905), “Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі”, 6 • АД НАВУКОВАГА РЭДАКТАРА_______________________________ “Слоўнік назваў населеных пунктаў” (у шасці кнігах) Я. Н. Рапано-віча, “Stownik geograficzny Krolewstwa Polskiego i innych ziem stowian-skich ” (Warszawa, 1884, t. 1-15), “Дыялекталагічны атлас беларускай мовы. Уступныя артыкулы. Даведачныя матэрыялы і каментарыі да карт” (Мінск, 1963), “Лексічны атлас беларускіх народных гаворак” у 5 тамах (М., 1993-1998), энцыклапедычныя выданні, геаграфічныя атласы і карты. Гэтак па крупінцы збіралася інфармацыя. якая легла ў аснову важнага дзяржаўнага дакумента. Рукапіс даведніка два разы ўзгадняўся ў раённых выканаўчых камітэтах, абмяркоўваўся на пасяджэннях Рэспубліканскай тапані-мічнай камісіі пры НАН Беларусі і Тапанімічнай камісіі пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь. Каардынацыю працы наддаведнікам ажыццяўляла Н. Р. Аўрамен-ка—кансультантаддзелакартаграфіі ўпраўлення картаграфіі і геагра-фічных інфармацыйных сістэм Дзяржаўнага камітэта па маёмасці Рэспублікі Беларусь. Кантрольны прагляд даведніка праведзены ў аддзеле геаграфіч-ных назваў Дзяржаўнага цэнтра картографа-геадэзічных матэрыялаў і даных Рэспублікі Беларусь падзяжурных матэрыялах Дзяржаўнага камітэта па маёмасці Рэспублікі Беларусь Р. М. Лопух, I. В. Сцепа-новіч, Т. I. Смагінай. Аўтарскі калектыў лічыць сваім прыемным абавязкам выказаць шчырую падзяку старшыні Дзяржаўнага камітэта па маёмасці Рэс-публікі Беларусь Г. I. Кузняцову за дзейсную падтрымку на ўсіх этапах падрыхтоўкі выдання. Дзякуем усім арганізацыям і прыват-ным асобам, якія дапамагалі ў зборы інфармацыі і пры ўзгадненні тэксту даведніка. Заўвагі і прапановы просім дасылаць на адрас: 220072, г. Мінск, вул. Сурганава, 1, корпус 2. Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа і Янкі Купалы Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Рэс-публіканская тапанімічная камісія. ПРАДМОВА 1. Агульныя звесткі пра ўласныя геаграфічныя назвы Беларускія ўласныя геаграфічныя назвы (тапонімы)1 сфармаваліся на працягу стагоддзяў у самай цеснай сувязі з жыццём і культурнай дзейнасцю роднасных і няроднасных нам плямён і народаў, якія калі-небудзь насялялі наш край. У сукупнасці яны складаюць бела-рускую нацыянальную тапанімію. Разам з помнікамі старадаўняга дойлідства, руінамі гарадзішчаў і замчышчаў мы ўспадкавалі ад мінулых пакаленняў і ўласныя геа-графічныя назвы — своеасаблівы летапіс сваёй зямлі. Маючы на ўвазетапанімнуюспадчыну, нямецкі філолагВільгельм Грым пісаў: “Есць больш жывыя сведчанні пра народы, чым косці, дамавіны і зброя, — гэта іх мова”. Сапраўды, тапонімы ў адрозненне ад археа-лагічных знаходак увасабляюць у сабе моўную (гукавую) памяць пра этнасы, што значна падвышае іх інфарматыўную каштоўнасць. Адлюстроўваючы нацыянальны каларыт (г. зн. своеасаблівасць нацыянальнай мовы і культуры), тапонімы з’яўляюцца важнай час-ткай нашай гістарычна-культурнай спадчыны і гэтак жа вартыя аш-чаднага стаўлення і аховы, як і іншыя творы чалавечагадуху і чалаве-чых рук. Кожны зніклы тапонім—непапраўная страта, збядненне на-шагатапанімнага ландшафту. Скажоныя назвы нетолькі ўступаюць у супярэчнасць з іх адраснай функцыяй, але і губляюць сваё нацыя-нальнае аблічча, моўную спецыфіку, гістарычна-культурную і наву-ковую вартасць. Адрасная функцыя ўласных геаграфічных назваў надзвычай важ-ная, але не адзіная. У кожнай назве абавязкова прысутнічае або пры-сутнічаў канкрэтны гістарычны сэнс, усімі сваімі каранямі яны звяза-ны з культурай народа, з’яўляюцца яе прадуктам і параджэннем, прак-тычна неаддзельныя ад яе. Тыя тапонімы, у якіх увасоблены тыповыя Тапонім — уласная назва любога геаграфічнага аб'екта (ад грэц. topos ‘месца’ + опута ’імя, найменне ’)• Айконім — адна з разнавіднасцяў тапонімаў — назва населенага пункта (ад грэц. oikos ‘жыллё’ + опута ‘імя, найменне’). Тапанімія — сукупнасць уласных геа-графічных назваў. Айканімія — сукупнасць уласных назваў населеных пунктаў. 8 • ПРАДМОВА -^. *■». -^. -^. -^^ "^. -^««-'-^^ -^*— -^—^-*— -х. - *^. -^. -^- “^. "^. ■—^^ "X. -Ч> .-^,->»,-^. —-в^ -^» -^w. —^_-рысы нацыянальнай культуры, факты або падзеі, звязаныя з гісторы-яй народа, адносяцца да гістарычна-культурных помнікаў. Пачэсны абавязак і справа гонару кожнай дзяржавы — абараніць свой нацыянальны культурны скарб, забяспечыць яму надзейную дзяржаўную ахову. 2. Уласныя назвы населеных пунктаў. Сучасны стан Беларуская айканімія празмерна абцяжарана варыянтнасцю на пісьмовым і вуснамоўным узроўнях, вызначаецца неўпарадкаванас-цю і непісьменным афармленнем. Прычыны гэтага як у нашым далёкім, так і адносна нядаўнім мінулым. Яшчэ з часоў Люблінскай уніі (1569 г.) сітуацыя для беларускай мовы складвалася даволі не-спрыяльна. Пазней, у 1696 г. сейм Рэчы Паспалітай скасаваў статус беларускай мовы як дзяржаўнай і такім чынам адкрыў шлях дататаль-най паланізацыі. Ад гэтага часу назвы беларускіх паселішчаў запіс-валісятолькі графічнымі сродкамі польскай мовы ў характэрнай для яе фанетычнай і граматычнай формах. У такім выглядзе большасць з іх увайшла ў дзяржаўныя дакументы, на карты, выцесніўшы з пісьмовай і картаграфічнай практыкі нашы спрадвечныя правільныя формы. У выніку склаліся дзве разнавіднасці беларускай нацыяналь-най айканіміі — афіцыйная (паланізаваная) і вуснамоўная (трады-цыйная). Кал і Беларусь апынулася ў складзе Расійскай імперыі, ні дакумен-талісты, ні гісторыкі, ні картографы таксама не парупіліся пра да-кладнасць перадачы беларускіх айконімаў на рускую мову. Яны запа-зычвалі ўжо гатовыя польскія формы і запісвалі іх кірыліцкай гра-фікай. У выніку шэраг беларускіх айконімаў увайшоў у гісторыю ў чужамоўнай ці скажонай форме, з неўласцівымі для іх гукавымі, гра-матычнымі і словаўтваральнымі рысамі. Гэтым была нанесена шкода ўсёй айканімічнай сістэме Беларусі. У пісьмовай практыцы запана-валі паланізаваныя формы, многія з якіх яшчэ і сёння прызнаюцца за афіцыйныя: Азярьіска, Ацячызна, Бжэгі, Вўлька, Гўрка, Дамбрдва, Ддўбізна, Забрэззе, Калядзізна, Стаўпдвіскі, Туржэц, Хдйна, Хдйнікі і інш. У гэты ж спіс трапілі і назвы нашых шырокавядомых гарадоў Брэст, Грддна, Навагрўдак, Драгічын, якія згадваюцца ў ранніх ле-тапісах і іншых старажытнапісьмовых дакументах у сваім усходне-славянскім абліччы: Бересть, Бересте, Городня, Новогородок, Нов-городок, Дорогйчйн. У гэтых жа формах (толькі з некаторымі гука-