КНІГІ ОНЛАЙН
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 1.
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 2.
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 3.
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 4.
Энцыклапедыя Культура Беларусі
У 6-і т. Т. 6.
Твердо вірю, что ве угаыа м. вашнхь сордцахь бмпредільвяя любовь л вашоП Ведяхой РодвгЬ. Да благословпть sac* Господь Богь п да ведсгь вась гь лобіді СвлтоП Велвкохученнсь u Побідойосецг ГеоргіЯ. НЯЕОЛАЙ. 8 Марта 1917 г. Ставка. Ау Подпвсаді: Начаіьвпгь ПІтаба, Гейерагь Лллтгвг. . Послетарнн scex етран, соедняяйгёо?! 21 семтября 1920 гсда. । ,.ДЕНЬ КЙСНОЙ ВЙТОВНЙ''. ТРВДЦЙЕСЙ БЕЛЮСОТ ОкрЬввшіЕНные рукя польского помеіцнкв сноаа лытвібтся вырвать у есс с в о б о д у, отнять зомлю н закзбзлнть взій т р у д. Нлглмшлххта лрокап^астсчнтйтьбелсрусслсвонмоечным рабом. Необходямо выбнть мз ланской „башкн" господскую слесь. Только КРАСНАЯ ВННТОВКА—всша освсбодмтслыінца может зооійтять ейс от г.ссягатсльстпа паяоо на ваш труд н свободу. Танян Аьтанты. ружья я пушкя Францяя я Амсрякя н золото нярового капнтала ядўт на псмоіць Польшс лротнв вас, Рабсчме я Крестьяве. Чтобы псбедять техняку недостаточко одной днсцмплнны, недостаточно одкого желаняя победы; ОРУЖКЕМ ТОЛЬКО МОЖНО ПОБЕДМТБ ВООРУЖЕННЫХ БАНДНТОВ БЕДОГВАРДШСКОЙ ПОЛЬШЙ. ' ТОВАРНІПН РАБОЧНЕ я КРЕСТЬЯНЕІ В то время, когда в Іуйсной Ярняя ошушается острый неаостаток з вооружсннн я ГРУДЬ НЕВООРУЖЕННОГО ГЕРОЯКРАСНОАГКЙЦЛ 0ТКГЫТАДЛЯУ4АР0В ОБНАГЛЕВШЕГо ПАНА', в тылу. d городох, дерсвяях н селах, у частных граждан лежат без йсля м ржавсют вянтозкн. револьверы н лрочсе оружяе. ЭТО БЫТЬ HE ДОЛЖНО! РАБОЧНЕ н КРЕСТЬЯНЕ: 21го сентября—.ДЕНЬ КРВСНОЙ ВННТОВКМ. В ЭТОТ ДЕНЬ ПО ВСЕЙ БЕАОРУССНК БУДЕТ ЛРОНЗВЕДЕН СБОР ОРУЖЙЯ. Помннте, что укрыпаталь оружяя—предатсль невооружснного, крзсноармейца я, следоватсльно, враг трудяшяхся, за ннтересы которых борется Краснвя Армяя. КРЕСТЬЯНННі ТЫ HE ХСТП’Ь БЫТЬ ПОД ЯРМОМ ЦОЛЬСКОГО КРОВОСОСАПОМЕШЙКА^ СДАЙ ОРУЖМЕ В ВЕРНЫЕ РУКН СВОЕГО 3AUJHTHHKA КРАСНОАРМЕЙЦА н убедн товарншей слсть тоже Лістоўка. 1911—13 гг. 3 калекцыі Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь. Лістоўка. 1917. 3 калекцыі Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь. Лістоўка. 1920. 3 калекцыі Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь. радрукоўкі (афіц. дакументы і інш.). У Беларусі рукапісныя Л. вядомы з 17 ст. Выдаваліся ў вайну Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—67, у час паўстання 1863—64. У выглядзе Л. друкавалася газ. «Мужыцкая праўда». У 1920я гг. сталі адной з форм масавай рэв. прапаганды. Шырока выкарыстоўвалісяўчасы рэвалюцыі 1905—07, Лют. і Кастр. рэв. 1917, ням. і польск. акупацыі ў 1918—20, партызанамі і падпольшчыкамі ў Вял. Айч. вайну. У наш час Л. застаюцца важным СМІ, распаўсюджваюцца ў перыяд правядзення перадвыбарных кампаній, a таксама ў рэкламных мэтах. Літ.'. Воробьёва Т.А. Лнстовкн н прокламацнн соцналдемократнческнх органнзацнй как нсточннк по нсторнн революцнн 1905—1907 гг. в Белорусснн // Вопросы архнвоведенмя н нсточннковедення в БССР, Мннск, 1971; I паўстаў народ...: Факс. выд. падпол. і партыз. газ., часоп., лістовак перыяду Вялікай Айчын. вайны 1941—1945 гг. Мінск, 2005. ЛІТАГРАФІЯ (ад грэч. lithos камень + ...графія), спосаб друку, пры якім адбітак атрымліваецца пераносам фарбы пад ціскам з плоскай (без рэлье фу) друкарскай формы непасрэдна на паперу; твор, выкананы літаграфскім спосабам; прадпрыемства, якое спецыялізуецца на дадзеным спосабе друку. Друкарскай формай у Л. служыць гладкая (для ўзнаўлення пёравай графікі) або зярністая (для ўзнаўлення алоўкавага малюнка) паверхня каменю (вапняку), часам цынкавай ці алюміневай пласцінкі, на якую нанесена выява тлустай тушшу (пяром або пэндзлем) ці літаграфскім алоўкам. Часам выяву пераносяць на камень з малюнка, выкананага на спец. пераводнай паперы — корнпапіры. Пасля траўлення каменю кіслатой і паслядоўнага нанясення на паверхню формы вады і фарбы адбываецца друкаванне. Л. вызначаецца параўнальнай прастатой тэхнікі, таннасцю, вял. дакладнасцю ўзнаўлення выявы пры шырокім дыяпазоне маст. сродкаў, добра тыражуецца. Можа выкарыстоўвацца для друку тэкстаў і ілюстрацый. Л. вынайдзена ў 1798 у Германіі А.Зенефельдэрам як найбольш танны метад выдання тэатр. твораў. У бел. графіцы Л. вядома з 1й пал. 19 ст. У яе развіцці значную ролю адыграла Віленская літаграфічная майстэрня, засн. ў 1819— 21. Да Л., у т.л. каляровай, звярталіся Літаграфія П. Татарнікава да кнігі «Беларускія казкі». 2012. 115 ЛІТАРАТУРА Ю.Азямблоўскі, К.Бахматовіч, Я.Дамель, М.Кулеша, Н.Орда, І.Хруцкі і інш. У сав. час літаграфічная майстэрня ўзнікла пры Віцебскім маст.практычным інце (з 1923 маст. тэхнікум). У 1920—40я гг. ў тэхніцы Л. працавалі Я.Горыд, Н.Галоўчанка, П.Гуткоўскі, М.Малевіч, Н.Сасноўская, М.Філіповіч, Ф.Фогт, М.Чураба. Вял. значэнне для развіцця бел. Л. мела стварэнне эстампных майстэрняў пры Бел. тэатр.маст. інце (1953) і маст. фондзе БССР (1956). У гэтычас Л. стваралі В.Александровіч, Л.Асецкі, У. і М. Басалыгі, С.Волкаў, Ю.Выхадцаў, С.Герус, П.Дурчын, Ю.Зайцаў, Л.Зяневіч, А.Кашкурэвіч, А.Лось, Г. і Н. Паплаўскія, А.Паслядовіч, У.Пашчасцеў, У.Піменаў, С.Раманаў, І.Раманоўскі, У.Савіч, У.Сакалоў, В.Шаранговіч і інш. У 2000я гг. да Л. звяртаюцца А. Басалыга, Д. Віталёў, Н.Макеева, М.Мароз, П.Татарнікаў, С.Шаўчэнка, Т.Шэлест і інш. Літ.: Баразна М.Р. Мастацтва кнігі Беларусі 20 ст. Мінск, 2007; Гл. таксамада арт. Гравюра, Графіка. ЛІТАРАТУРА (лац. litteratura літаральна напісанае, ад littera літара), творы пісьменнасці; адзін з відаў мастацтва — мастацтва слова. У шырокім сэнсе Л. называюць любыя слоўныя творы, створаныя чалавекам: тэхн. Л., юрыд. Л., навук. Л., даведачная Л. і інш. Аднак у першасным сэнсе Л. — гэта замацаваныя ў пісьмовым выглядзе творы мастацтва. Тэрмін «Л.» пачаў шырока ўжывацца ў 18 ст. Да гэтага часу славесную маст. творчасць называлі «паэзіяй» ці «паэтычным мастацтвам». У адрозненне ад жывапісу, скульптуры, музыкі, танца, якія валодаюць прадметнапачуццёвай формай з якойнебудзь матэрыі ці дзеяння Л. стварае форму са слоў, з мовы, якая, увасабляючыся ў гуках і літарах, спасцігаецца не толькі ў пачуццёвым успрыняцці, але і ў інтэлектуальным разуменні. У Л. чалавек як носьбіт духоўнасці становіцца аб’ектам узнаўлення і спасціжэння навакольнага свету. Як від мастацтва Л. зарадзілася ў пер шабытным сінтэтычным мастацтве, калі чалавек пачаў думаць вобразамі. Літ. творы ўспрымаліся як непадзельная частка рытуалаў, засн. на магіі і міфалогіі. У стараж. часы не існавала строгага размежавання паміж Л. маст. (як відам мастацтва) і Л. немаст.: напр., па гэтай прыкмеце навук. трактаты («Тэагонія» Гесіёда) і рэліг.міфал. творы («Аб прыродзе рэчаў» Лукрэцыя) не супрацьпастаўляліся эпічным паэмам Гамера і Вергілія. Адной з асн. прыкмет маст. Л. з’яўляецца наяўнасць маст. вобраза — канкрэтнай і ў той жа час абагульненай карціны чалавечага жыцця, створанай пры дапамозе вымыслу, фантазіі, у якой заключаецца глыбокі эстэтычны змест. У працэсе развіцця Л. фарміравала свае тыпы творчасці (паэзія і проза), роды (эпас, лірыка, драма), жанры (верш і песня ў паэзіі, аповесць, апавяданне, раман у прозе, камедыя, драма, трагедыя ў драме), выяўлялася ў стылях: рэнесанс (гл. Адраджэнне), барока, класіцызм, рамантызм, рэалізм, мадэрнізм. У маст. Л. часам назіраецца дыфузія родаў і жанраў (напр., ліраэпічная паэма «Новая зямля» Я.Коласа, трагікамедыя «Тутэйшыя» Я.Купалы і інш.). Сусв. Л. складаецца з нац., рэгіянальных Л. Нац. Л. пішацца на пэўнай мове ці ў пэўных дзярж. межах і адрозніваецца зместам, асаблівасцямі гіст. развіцця, спецыфічным стылявым абліччам, абумоўленым ментальнасцю нацыі. Рэгіянальная Л. ствараецца ў пэўным рэгіёне краіны. Кожная нац. Л. мае свае крыніцы і вытокі, напр., міфалогію, фальклор і інш. Бел. Л. налічвае больш за 10 стагоддзяў, пачынаючы з першых летапісных аповесцей і апавяданняў і Тураўскага евангелля, «Аповесці мінулых гадоў» і «Слова аб палку Ігаравым». Узаемадзеянне і ўзаемаўзбагачэнне Л. адбываецца дзякуючы перакладам, а таксама літаратуразнаўству, якое тлумачыць маст. працэсы і з’явы і такім чынам спрыяе іх папулярызацыі. Бягучы літаратурны працэс асвятляе літ. крытыка. Пра гісторыю бел. Л. гл. ў арт. Беларуская літаратура. Літ.: Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стст. У 2 т. Т. 1. Мінск, 2006. Гл. таксама да арт. Беларуская літаратура. М.У.Грынько. «ЛІТАРАТУРА I МАСТАЦТВА», літаратурнамастацкая, грамадскапалітычная газета. Заснавальнікі — Мінва інфармацыі Рэспублікі Беларусь, Саюз пісьменнікаў Беларусі, Выдавецкі дом «Звязда». Выдаецца з 1932 у Мінску на бел. мове штотыднёва. Інфармуе пра надзённыя пытанні дзярж. палітыкі ў галіне літры, мастацтва і кнігавыдання, пра асн. кірункі дзейнасці Саюза пісьменнікаў Беларусі ў справе духоўнага фарміравання асобы і нацыі, захавання нац. культ. спадчыны, пра стасункі з літаратарамі краін СНД, развіццё нар. творчасці і інш. У рубрыках «Крытыка», «Паэзія», «Проза», «Кніжны свет», «Тэрыторыя мастацтва», «Зямля пад белымі крыламі», «Бібліятэчны сшытак», «Літсувязі» і інш. асвятляе грамадскае і культ. жыццё рэспублікі, актуальныя праблемы творчай дзейнасці літаратараў, мастакоў, музыкантаў кнігавы Газета «Літаратура і мастацтва». 116 ЛІТАРАТУРАЗНАЎСТВА даўцоў, артыстаў. На старонках «Л. і м.» выступаюць пісьменнікі, літаратуразнаўцы, дзеячы мастацтва, кнігавыдаўцы, бібліятэкары, гісторыкі, краязнаўцы, выкладчыкі ВНУ, творчая моладзь і інш. Т.М.Сівец. «ЛІТАРАТЎРА I МАСТАЦТВА БССР», штогадовы анатаваны бібліяграфічны паказальнік твораў друку. Выдаваўся ў 1972—2003 Нац. бкай Беларусі. 3 1992 выходзіў пад назвай «Беларуская мова, літаратура, мастацтва». Меў асн. раздзелы: «Мова», «Літаратура», «Літаратуразнаўства» і «Мастацтва». Быў разлічаны на шырокае кола чытачоў, бібліятэкараў, настаўнікаў. Змяшчаў інфармацыю пра кнігі, у якіх асвятляліся пытанні мовазнаўства, літ.знаўства, крытыкі, прыводзіў звесткі аб новых кнігах прозы, паэзіі і драматургіі, перавыданнях маст. твораў, фалькл. збках, нарысах, эсэ, творах бел. пісьменнікаў, апублікаваных у час. «Полымя», «Нёман», «Маладосць», рэцэнзіях на іх, аб новых матэрыялах па выяўл. мастацтве, архітэктуры, маст. графіцы, музыцы, тэатры і кіно. Уключаліся выданні на бел. і рус. мовах. Меў дапаможныя паказальнікі: імянны, тэматычны, геагр., аўтараў і назваў маст. твораў, прац па літ.знаўстве, мова і мастацтвазнаўстве, назваў маст. твораў і збкаў.